فرانسه هند او چين په دویمه نړیواله جګړه کې
د ۱۹۴۰ کال په لومړیو کې نازي المان په چټکۍ د فرانسې درېیم جمهوریت ته ماته ورکړه او د فرانسې استعماري هندوچین (ویتنام، لائوس او اوسنی کامبوج) يې د فرانسې دولت (ویشي فرانسه) ته پرېښود. ډېری امتیازات لکه له بندرونو، هوايي ډګرونو او رېل پټلیو څخه ګټه اخیستنه د نازي متحدې سترواکۍ جاپان ته ورکړل شول. جاپاني پوځيان د لومړي ځل لپاره د ۱۹۴۰ کال په سېپټمبر کې د هند او چين ځینو برخو ته دننه شول او د ۱۹۴۱ کال تر جولای پورې جاپان وکولی شوی پر ټول هندوچين خپل واک ته پراختیا ورکړي. متحده ایالات چې د جاپان د پراختیا په اړه اندېښمن وو، د ۱۹۴۰ کال له جولای څخه يې جاپان ته د پولادو او تېلو پر صادراتو بندیز ولګوه. له دغو بندیزونو څخه تېښتې او په سرچینو کې ځان بسیاینې ته تمایل د جاپان د دې پرېکړې لامل شو چې د بریتانیا پر سترواکۍ (هانکانګ او مالایا) برید وکړي او په هممهال ډول متحده ایالاتو (په فليپین او د هاوايي په پرل هاربر) برید وکړ. دا چاره د ۱۹۴۱ کال د ډېسمبر په ۸مه د جاپان پر وړاندې د متحده ایالاتو د جګړې د اعلان لامل شوه. وروسته متحده ایالات د بریتانیا له سترواکۍ سره یوځای شول چې له ۱۹۳۹ کال څخه له المان او د هغه د فعلي متحدینو سره د محور ځواکونو له پیوستون سره په جګړه کې وه. [۱][۲]
هندوچیني کمونیستانو په ۱۹۴۱ کال کې د کاوبانګ په ولایت کې یو پټ سرمشریز مرکز رامنځته کړی و، خو د دواړو کمونیستو او غیر کمونیستي ډلو په ګډون د جاپان، فرانسې یا دواړو پر وړاندې د ویتنام مقاومت تر ډېره د چين پر پوله پاتې شو. چینایانو د جاپان له پراختیا سره د خپل مخالفت د یوې برخې په توګه په ۱۹۳۵/۱۹۳۶ کال کې په نانکینګ کې د دونګ مین هوي (DMH) مليپال غورځنګ وهڅاوه. په دې غورځنګ کې کمنیستان شامل وو خو کنټرول يې د هغوي په لاس کې نه و. دغې چارې مطلوبې پایلې له ځان سره نه لرلې، په دې توګه د چین کمونیست ګوند په ۱۹۴۱ کال کې هوشي مین ویتنام ته ولېږه تر څو د ويت مين کمونیست په مرکزیت د یوې زیرزمینۍ مشري وکړي. هو په سویل ختیځه اسیا کې د کمینټرن (د نړۍ د کمونیستو ګوندونو ټولنه، ژباړن) لوړپوړی استازی و او په چين کې د چين د کمونیستو وسلوالو ځواکونو سلاکار و. دا ماموریت د اروپايي اطلاعاتي سازمانونو او بیا د متحده ایالاتو د ستراتيژیکو خدماتو د دفتر (OSS) په مرسته ترسره شو. د فرانسې خپلواکو استخباراتو هم د ویشي - جاپان همکارۍ پر پراختیاوو د اغېز هڅه وکړه. [۳][۴][۵]
جاپانیانو د ۱۹۴۵ کال په مارچ کې فرانسوي مدیران بندي کړل او د جګړې تر پایه يې د ویتنام مستقیم کنترول په واک کې واخیست. هغه وخت ویتنامي ملي پالانو د اګست په پاڅون کې د ویت مېن له بیرغ سره واک خپل کړ د خپلواک دیموکراتیک ویتنام اعلامیه يې صادره کړه. خو فرانسې په ۱۹۴۵-۱۹۴۶ کلونو کې د دې هېواد کنترول بېرته ونیوه.
د سویل ختيځې اسیا یو پراخ انځور ته په کتنه کې د دویمې نړيوالې جګړې په پای کې د اصلي لوبغاړو بېلابېلې سیاسي فلسفې سره ټکر شوې، چې له ډلې يې:
- کمونیست ضد لویدیځ ځواکونه، چې فرانسویان يې د کمونیستانو له پراختیا څخه د سیمې ژغورونکي بلل.
- ملي پال او د استعمار ضد غورځنګونه چې له فرانسویانو څخه د خپلواکۍ ترلاسه کولو غوښتونکي وو.
- داخلي او خارجي کمونیستان چې د خپل نفوذ د پراختیا په لټه کې وو.
د دغه غورځنګونو تر منځ کرښې تل روښانه نه وې او ځینې اتحادونه ورته اسان وو. فرانکلین ډي. روزولټ په ۱۹۴۵ کال کې تر خپلې مړینې مخکې د هندوچين بیاکنترول او نیونې ته د فرانسویانو د نه تمایل په اړه څو نظریې وړاندې کړې. [۶]
تر جګړې مخکې پېښې
[سمول]۱۹۳۶
[سمول]پهخپله په فرانسه کې د فاشیست ضد یوه ولسي جبهه رامنځته شوه چې مرکز، چپ اړخ او کمونیستان په کې شاملیدل او نه یوازې هندوچین بلکې د فرانسې ټولو مستعمرو ته يې نوې پالیسي اعلان کړه. د هندوچین اړوند یوه دیموکراتیکه جبهه رامنځته شوه.
یو نامشهور عمومي قومندان ځای ناستی شو او ویتنامي ملي پالان يې وهڅول چې یو فرانسوي پلټونکي کمیسیون دې د شکایتونو له لېست څخه کتنه وکړي. د کمیسیون د رسېدو پر مهال کیڼاړخي نه یوازې د یو اپوزیسیون غړي وو بلکې د داسې یو دولت برخه وو چې د جاپان د پراختیا په اړه اندېښمن وو. د مستعمراتو سوسیالیست وزیر ماریوس موته په سېپټمبر میاشت کې په سایکون کې فرانسوي چارواکو ته پیغام ولېږه، «تاسې به عمومي نظم خوندي کړئ... د سیاسي او اقتصادي وضعیت رغېدل زموږ اندېښنه ده ... خو د نورو ځایونو په څېر په هندوچين کې باید د فرانسې نظم ټینګ شي.» د موته ولسي جبهې د وضعیت په حقیقي ازادولو کې ماته وخوړه او هغه یوه لسیزه وروسته له لويې ماتې سره مخ شوه. [۷]
۱۹۳۷
[سمول]په ټوله ختيځه او سویل ختيځه اسیا کې د ۱۹۳۷ او ۱۹۴۱ کلونو تر منځ ترینګلتياوې رامنځته شوې ځکه جاپان د چين لور ته پراختيا ومونده. روزولټ دا موضوع په چین د متحده ایالاتو د ګټو تخلف باله. متحده ایالاتو له مخکې د جاپانلهخوا د چین په یانګ تسه سیند کې د یوې توپ لرونکې سمندري بېړۍ یواساس پانای (USS Panay) د بمبار لپاره غرامت منلی و. [۸]
۱۹۳۸
[سمول]د فرانسې ولسي جبهې سقوط وکړ او د هندوچين دیموکراتیکه جبهه پټه شوه. کله چې د ۱۹۳۸ کال په اګست د درېیم جمهوریت په واک کې د فرانسې نوی دولت جوړ شو، د فرانسې د لوي ښار او دهغې د سترواکۍ امنیت يې له اصلي اندېښنو څخه و. [۹]
له لومړیو اقداماتو څخه يې د هندوچين د قوماندان په توګه د جنرال ژرژ کاترو ټاکل وو. هغه د ۱۸۵۸ کال د فتحې تر پیل وروسته په ۱۸۷۹ کال کې د فرانسې د غيرپوځي حکومت له پیل څخه لومړنی عمومي پوځي قومندان و، چې د نوي حکومت یواځینۍ اندېښنه: له خاورې او سترواکۍ څخه دفاع منعکسوي. د کاټرو بېړنۍ اندېښنه د جاپان په اړه وه چې په فعال ډول په نږدې چین کې جنګېدل. [۱۰]
۱۹۳۹
[سمول]د فرانسې او هندوچين دواړه کمونیست ګوندونه ناقانوني وبلل شول. [۱۱]
دویمه نړيواله جګړه
[سمول]۱۹۴۰
[سمول]د ۱۹۴۰ د جون په ۲۲مه له اوربند سره د فرانسې تر ماتې وروسته شاوخوا د هېواد ۲-۳یمه برخه د المان پوځ په مستقیم کنترول کې وه. د فرانسې د سویل ختيځ پاتې برخه او د فرانسې مستعمرات د لومړۍ نړیوالې جګړې د اتل مارشال فليپ په مشرۍ د په نوم خپلواک دولت په توګه وه چې پلازمېنه يې په ویشي کې وه. جاپان د ۱۹۴۰ کال په سېپټمبر کې د درې اړخیز تړون د لاسلیک تر مهاله له المان سره نه و متحد چې د هندوچین له طریقه یې چین ته د تدارکات له لېږد څخه د مخنیوي په برخه کې له المان څخه مرسته وغوښته.
د محور ځواکونو د فشار زیاتوالی
[سمول]جنرال کاترو چې په لومړیو کې يې له بریتانیا څخه د ملاتړ غوښتنه کړې وه او له فرانسې څخه خارج يې هېڅ پوځي کومکي سرچینه نه لرله، له چین سره یې سوداګري ودروله تر څو د جاپانیانو د ډېرې پارونې مخنیوی وکړي. د جون په ۲۵مه د ایساکو نیشیمورا په مشرۍ يوه جاپاني باوري کوونکې ډله هندوچين ته دننه شوه. [۱۲]
سرچينې
[سمول]- ↑ Spector, Ronald H. (2007). In the ruins of empire : the Japanese surrender and the battle for postwar Asia (1st ed.). New York. p. 94. ISBN 9780375509155.
- ↑ "World War II (1939-1945)". www2.gwu.edu. نه اخيستل شوی 2017-05-30.
- ↑ Tôn Thất Thiện (1990) Was Ho Chi Minh a Nationalist? Ho Chi Minh and the Comintern. Singapore: Information and Resource Centre. p. 39.
- ↑ Quinn-Judge, Sophie (2002) Ho Chi Minh: The Missing Years 1919–1941. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. p. 20
- ↑ Patti, Archimedes L. A. (1980). Why Viet Nam? Prelude to America's Albatross. University of California Press. ISBN 0520041569., p. 477
- ↑ Patti, Archimedes L. A. (1980). "3: Indochina: Pressure Point". Why Viet Nam?: Prelude to America's Albatross. Political science, history. Berkeley: University of California Press (خپور شوی 1982). p. 17. ISBN 9780520047839. نه اخيستل شوی 2019-02-24.
Roosevelt had pressed the question of trusteeship at Cairo, Teheran, and Yalta and had received the endorsement of Chiang Kai-Shek and Stalin.
Cordell Hull's memoirs, published in 1948, are even more specific. The President, he wrote 'entertained strong views on independence for French Indo-China. [...]' - ↑ Hammer, Ellen J. (1955), The Struggle for Indochina 1940-1955: Vietnam and the French Experience, Stanford University Press, pp. 91-92
- ↑ Arima, Yuichi (December 2003), "The Way to Pearl Harbor: US vs Japan", ICE Case Studies (118)
- ↑ Hammer, p. 92
- ↑ Vets with a Mission, World War II - Occupation and Liberation, archived from the original on 2020-10-08, نه اخيستل شوی 2023-09-25
{{citation}}: External link in|خونديځ تړی=|تاريخ الأرشيف=ignored (help); Unknown parameter|تاريخ الوصول=ignored (help); Unknown parameter|خونديځ-تړی=ignored (help); Unknown parameter|مسار الأرشيف=ignored (help) - ↑ Hammer, p. 92
- ↑ Dommen, Arthur J. (2001), The Indochinese Experience of the French and the Americans, Indiana University Press, ISBN 0253109256 pp. 47