Jump to content

سوله غوښتنه

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

سوله غوښتنه د جګړې، پوځي ګرایي (د عسکري خدمت او همدارنګه د جبري خدمت په ګډون) یا تاوتریخوالي پر وړاندې مخالفت یا مقاومت دی. سوله غوښتونکي تل د عادلانه جګړې نظریې رد کوي. د سولې غوښتنې (pacifism) کلمه د سولې لپاره د فرانسوي مبارز امیل ارنو له خوا ابداع شوه چې بیا په ۱۹۰۱ زکال کې په ګلاسکو کې د نړیوالې سولې په لسم کانګرس کې د سولې په برخه کې د نورو فعالینو له خوا هم ومنل شوه. دغې اصطلاح ته ورته بله اصطلاح آهیمسا (ahimsa) ده چې په هېڅ وجه چاته د زیان نه اړولو په معنی ده چې د هندي ادیانو لکه د هندوئېزم، بودېزم او جینېزم یو له اصلي فلسفو څخه ده. په داسې حال کې چې په دې اړوند معاصر مفاهیم نوي دي او د ۱۹مې پېړۍ راوروسته توضیح شوي، خو ګڼ شمېر لرغوني ارجاعات لري. [۱]

په معاصر پېر کې له دغې موضوع سره لیوالتیا د لئو تولستوی له خوا په خپلو وروستیو آثارو په ځانګړې توګه، د خدای پاچاهي په تا کې دننه ده (The Kingdom of God Is Within You) تر عنوان لاندې اثر کې بېرته راوپارول شوه. مهاتما ګاندي هم د تاوتریخوالي نه کوونکي ثابت قدمه اپوزیسیون د چارو د ترسره کولو لارښوونه وکړه چې ده ورته «ساتیاګراها» ویل او د هند د خپلواکۍ په خوځښت کې یې مهمه ونډه لرله. د دغه چارو اغېزې مارتین لوترکینګ جونیر، جیمز لاوسون، مري او چارلز بیرډ، جیمز بیول، ټیچ نات ان او د مدني حقونو د خوځښت ډیری نورو غړو ته الهام بخښونکې وې. [۲][۳]

تعریف

[سمول]

سوله غوښتنه د نظریاتو پراخه طیف رانغاړي؛ له دې ډلې؛ دغه باور چې کېدلای شي نړیوال اختلافات په سوله ئیز ډول حل شي، د جګړې او پوځ د هر ډول بنسټونو د له منځه وړو غوښتنه، د هر ډول ټولنیز بنسټ (انارشیستي یا آزاد خیاله سوله غوښتونکي) پر وړاندې د دولتي ځواک له کارولو سره مخالفت، سیاسي، اقتصادي یا ټولنیزو اهدافو ته د رسېدو په موخه له فزیکي تاوتریخوالي څخه نه ګټنه، د زور ویلو له منځه وړل او په هر ډول شرایطو آن له ځان او نورو څخه د دفاع په موخه له تاوتریخوالي سره مخالفت، په کې شاملېږي. د سولې غوښتنې په برخه کې تاریخ لیکونکي پیټربروک او توماس پل سوکنات سوله غوښتنه (pacifism) «د هغې معنې له مخې چې عموما په انګلیسي ژب ویونکې سیمو کې منل شوې» له قید او شرط پرته د جګړې د ټولو ډولونو د رد په توګه تعریف کوي. فیلسوف جني تیچمن د سولې غوښتنې (pacifism) اصلي معنی «له جګړې پالنې سره مخالفت» بولي او هغه د جګړې د ټولو ډولونو د رد په توګه تعریف کوي. د تیچمن عقاید د برایان اورن له خوا په داسې توګه خلاصه شوي: «... یو سوله غوښتونکی جګړه رد کوي او باور پر دې لري چې هېڅ داسې اخلاقي دلیل شتون نه لري چې وکولای شي جګړې ته توسل دې توجیه کړي. د یو سوله غوښتونکي لپاره جګړه تل یوه غلطه چاره ده». د دغې معنی له مخې دغه فلسفه پر دې بنسټ ده چې هدف، وسیله نه شي توجیه کولای. د پاسفیک کلمه (pacific) پر مصالحې دلالت کوي. [۴][۵][۶][۷]

اخلاقي ملاحظات

[سمول]

سوله غوښتنه کېدای شي په اخلاقي اصولو (اخلاقي الزامي لیدلوري) یا هم په پراګماتېزم (نتیجه پالونکي لیدلوري) تکیه ولري. اصولي سوله غوښتنه په دې باور ده چې د لید له یوه ټکي څخه له جګړې څخه رانیولې د شخصي فزیکي تاوتریخوالي تر طیف پورې ټول تاوتریخوالي له اخلاقي پلوه ناسم دی. پراګماتیکه سوله غوښتنه باوري ده چې د جګړې او بین فردي تاوتریخوالو لګښت دومره زیات دی چې باید پر ځای یې د اختلافاتو د حل او فصل لپاره نورې غوره لارې چارې وپلټل شي.

عدم تشدد

[سمول]

یو شمېر سوله غوښتونکي د عدم تشدد له اصولو پیروي کوي، دوی باوري دي چې له تاوتریخوالي خالي اقدام له اخلاقي پلوه غوره او یا تر ټولو اغېزمن دی. ورته مهال یو شمېر پلویان یې بیا له فزیکي تاوتریخوالي څخه د ځان او نورو څخه د بېړنۍ دفاع په برخه کې ملاتړ کوي. یو شمېر نور بیا په دغه ډول بېړنیو حالاتو کې د مقاومت له یو شمېر سمبولیکو چارو لکه د پوځي بنسټونو بهر د سره رنګ په تویې کولو سره د وینې د ښودو او یا هم د هوايي ځواک مرکزونو ته په ننوتو په جنګي الوتکو باندې له ګذار کولو ملاتړ کوي.

عدم تشدد ته اړوند ټول مقاومتونه (چې ځینې وختونه ورته مدني مقاومت هم ویل کېږي) په هر ډول شرایطو کې د تاوتریخوالي د بشپر رد پر بنسټ نه دي. په دغه ډول خوځښتونو کې ډېری رهبران او ګډون کوونکي په ځانګړو شرایطو کې له تاوتریخوالي څخه پرته لارې چارې مهمې ګڼي او مطلق سوله غوښتونکي نه دي. ځینې وختونه لکه په ۱۹۶۵ زکال کې له سلما څخه مونټګومري ته د بشري حقونو د خوځښت لاریون له ځانه د مسلحانه ساتنې غوښتنه وکړه. د مدني مقاومت او د قوې د فکتورونو ترمنځ ارتباطات پریمانه او ډېر زیات پېچلي دي. [۸]

ډولونه

[سمول]

مطلقه سوله غوښتنه

[سمول]

بي بي سي یو مطلق سوله غوښتونکی د داسې کس په توګه توصیف کوي چې باوری وي د انسان ژوند دومره اهمیت لري چې هېڅکله باید یو انسان وه نه وژل شي او یا هم هېڅکله جګړه وه نه شي، آن که د ځان څخه د دفاع په موخه وي. د دغه اصل مراعات کول ستونزمنه چاره ده، ځکه چې تاوترایخوالی د مرستې د وسیلې په توګه د هغه کس لپاره چې زیان یې لیدلی یا هم وژل شوی شتون نه لري. همدارنګه ادعا کېږي چې په سوله غوښتنه کې دغه منطقي استدلال کېدای شي چې تاوتریخوالي ته مخه کول د نه تاوتریخوالي پر نسبت د ناوړه پایلو لامل ګرځي. [۹]

د شرایطو پر بنسټ سوله غوښتنه

[سمول]

د عادلانه جګړې له تیوري څخه په ګټنې د شرایطو پر بنسټ سوله غوښتنه د هغه دریځ څرګندويي کوي چې د مطلقې سولې غوښتنې له دریځ څخه توپیر لري. د مشروطې سولې غوښتنې ډول رایجه سوله غوښتنه ده چې کېدای شي له ځانه دفاع مجاز وبولي خو له وخته وړاندې دفاع یا مداخلې څخه بیا ملاتړ نه کوي. [۱۰]

ملي آزادي او د پولیسو اقدامات

[سمول]

په داسې حال کې چې ټول سوله غوښتونکي د ملي دولتونو ترمنځ د جګړې مخالف دي، خو داسې موارد شتون لري چې دوی د کورنۍ جګړې یا انقلاب پر وړاندې له پوځي چارو ملاتړ کړی. د بېلګې په توګه د امریکا د کورنۍ جګړې پر مهال د امریکا د سولې بنسټ او د عددم تشدد د بنسټ یو شمېر پخوانیو غړو د اتحادیې له پوځي عملیاتو ملاتړ وکړ او استدلال یې کاوه چې دوی د کنفدراسیون پر وړاندې د یو «پولیسي» اقدام په ترسره کولو بوخت و او د جنایتکارو په توګه یې د هغوی پر وړاندې غبرګون جلا و. د هسپانیا د کورنۍ جګړې له پیلېدو وروسته فرانسوي سوله غوښتونکي رنه ژرین د هسپانیا له جمهوریت څخه د ملاتړ غوښتنه وکړه. هغه استدلال وکړ چې هسپانوي ملت پالنه «د فردي دښمن سره د پرتلې وړ ده» او د جمهوریت هڅې هم د جنایاتو په ځپلو کې د پولیسو د ځواکونو له اقداماتو سره یو شان دي. [۱۱][۱۲][۱۳]

په ۱۹۶۰ مه لسیزه کې نوي کیڼ اړخ ته اړوند اصلاح غوښتونکو د ملي آزادۍ غوښتونکو په جګړو کې د یو شمېر ډلو لکه ویټ کونګ او الجزایري اف ال ان (FLN) څخه ملاتړ وکړ؛ دوی استدلال کاوه چې د دغه ډول هېوادونو د آزادولو لپاره نورې سوله ئیزې هڅې نتیجه نه ورکوي او جګړه یوازنۍ پاتې حل لار ده. [۱۴]

مذهبي لیدلوري

[سمول]

عیسویت

[سمول]

سوله غوښتونکې کلیساوې

[سمول]

په عیسویت کې سوله غوښتونکې کلیساوې هغه عیسوي ډلو ته اړوندېږي چې په مستقیمه توګه له سولې غوښتنې ملاتړ کوي. د «سولې د تاریخي کلیساو» اصطلاح په ځانګړې توګه د کلیسا دغو دریو لرغونو ډولونو ته نغوته کوي: بریترین کلیسا، منونیتان (او نور اناباپتیستان لکه آمیشان، هوتریتان او حواریوني عیسوي کلیساوې) او همدارنګه کواکران (د ملګرو مذهبي ټولنه). د سولې تاریخي کلیساوو د خپل پیدایښت له وخت څخه تر ۱۶مې پېړۍ پورې دا دریځ درلود چې عیسی خپله یو سوله غوښتنونکی و چې د سولې لارښوونې یې کړي او هغه یې ترسره کړي نو له همدې امله پیروان یې هم باید دغه هغه پر لار لاړ شي. [۱۵]

اسلام

[سمول]

د تاریخ په اوږدو کې ګڼ شمېر مسلمانو خوځښتونو سوله غوښتنه له اسلامي الهیاتو سره اړونده بللې. ورته مهال د حضرت محمد(ص) له مهاله جګړه د اسلامي تاریخ نه جلا کېدونې برخه ده چې هم له ځانه د دفاع او هم د اسلامي عقیدې د خپرولو په موخه ترې ګټنه شوې. [۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

سوله د اسلام په مبارک دین کې ځانګړی ځایګی لري او مسلمانان تل د خپلو ټولو ستونزو د هواري په موخه سولې او سوله ئیزو لارو چارو ته هڅول شوي دي. [۲۴]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ The Abolition of War: the Peace Movement in Britain, 1914–2029 by Keith Robbins. University of Wales Press, 1976. ISBN 978-0708306222 (p. 10).
  2. ↑ James L. Bevel, The Strategist of the 1960s Civil Rights Movement" by Randy Kryn, a paper in David Garrow's 1989 book We Shall Overcome, Volume II, Carlson Publishing Company
  3. ↑ "Searching for the Enemy of Man", in Nhat Nanh, Ho Huu Tuong, Tam Ich, Bui Giang, Pham Cong Thien. Dialogue. Saigon: La Boi, 1965. pp. 11–20., archived on the African-American Involvement in the Vietnam War website, King's Journey: 1964 – April 4, 1967 Archived 2006-10-27 at the Wayback Machine.
  4. ↑ Challenge to Mars: Essays on Pacifism from 1918 to 1945. Edited by Brock and Socknat University of Toronto Press, 1999 ISBN 0802043712 (p. ix)
  5. ↑ Pacifism and the Just War: A Study in Applied Philosophy by Jenny Teichman. Basil Blackwell, 1986 ISBN 0631150560
  6. ↑ "pacific". www.merriam-webster.com. بياځلي په 2021-06-19. (q.v. the Pacific Ocean
  7. ↑ War and International Justice: a Kantian perspective by Brian Orend. Wilfrid Laurier Univ. Press, 2000. ISBN 0889203377 pp. 145–146
  8. ↑ Adam Roberts and Timothy Garton Ash (eds.), Civil Resistance and Power Politics: The Experience of Non-violent Action from Gandhi to the Present, Oxford University Press, 2009. See [۱]. Includes chapters by specialists on the various movements.
  9. ↑ "Ethics – War: Pacifism". BBC. British Broadcasting Corporation. خوندي شوی له اصلي څخه په 2014-10-17. بياځلي په 2014-08-09.
  10. ↑ "Pacifism". Internet Encyclopedia of Philosophy. بياځلي په 2022-10-10.
  11. ↑ Ingram, Norman. The Politics of Dissent : Pacifism in France, 1919–1939. University of Edinburgh, 1988. (p. 219)
  12. ↑ "When the American Civil War broke out ... both the American Peace Society and many former nonresistants argued that the conflict was not properly war but rather police action on a grand scale" Brock, Peter, Freedom from War: Nonsectarian Pacifism, 1814–1914 University of Toronto Press, 1991 ISBN 0802058833, (p. 176)
  13. ↑ Ziegler, Valarie H., The Advocates of Peace in Antebellum America. Mercer University Press, 2001 ISBN 0865547262 (p. 158).
  14. ↑ Pacifism in the Twentieth Century, by Peter Brock and Nigel Young. Syracuse University Press, New York, 1999 ISBN 0815681259 (p. 296)
  15. ↑ Jones, Charles Edwin (1974). A Guide to the Study of The Holiness Movement (in English). pp. 213–314.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  16. ↑ Emily Lynn Osborn (2011). Our New Husbands Are Here: Households, Gender, and Politics in a West African State from the Slave Trade to Colonial Rule. Ohio University Press. pp. 18–. ISBN 978-0821443972.
  17. ↑ Louise Müller (2013). Religion and Chieftaincy in Ghana: An Explanation of the Persistence of a Traditional Political Institution in West Africa. LIT Verlag Münster. pp. 207–. ISBN 978-3643903600.
  18. ↑ An American Witness to India's Partition by Phillips Talbot Year (2007)
  19. ↑ Johnson, James Turner (2010). "1". Holy War Idea in Western and Islamic Traditions. Penn State Press. pp. 20–25. ISBN 978-0271-042145.
  20. ↑ Karsh, Efraim (2013). Islamic imperialism : a history (2nd ed.). New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0300198171.
  21. ↑ Lews, Bernard, Islam and the West, Oxford University Press, 1993, pp. 9–10
  22. ↑ Hoyland, Robert G. (2014). In God's Path: The Arab Conquests and the Creation of an Islamic Empire. Oxford University Press. ISBN 978-0199916368.
  23. ↑ Kaegi, Walter E. (1995). Byzantium and the Early Islamic Conquests. Cambridge University Press. ISBN 978-0521484558.
  24. ↑ "What does pacifism mean in Islam?". BBC. خوندي شوی له the original on 19 July 2019. بياځلي په 2019-08-23.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=سوله_غوښتنه&oldid=287830" نه اخيستل شوی