ریچارد پرایس

ریچارد پرایس
ریچارد پرایس
د شخص معلومات
پيدايښت	۲۳ فبروري ۱۷۲۳
مړینه	19 اپرېل 1791 (68 کاله)  لندن
تابعیت	د لویې بریتانیا پاچاهي ولز
عملي ژوند
کار/مسلک	فیلسوف دينپوهنه ليکوال
کاروونکي ژبه(ي)	انگليسي
لاسليک
ریچارد پرایس

ریچارد پرایس (د ۱۷۲۳ کال د فبروری له ۲۳ – د ۱۷۹۱ ز کال د اپرېل تر ۱۹) یو ویلزي د اخلاقياتو فیلسوف، د رسمي کلیسا مخالف کشیش او ریاضی پوه و. نوموړی یو سیاسي اصالح غوښتونکی، مقاله لیکونکی او د بنسټپاله، جمهوري غوښتونکو او لیبرالي فعالیتونو، لکه: د فرانسې او امریکا انقلابونو کې فعال لامل و. نوموړي غوره اړیکې درلودې او د توماس جېفرسن، جان آدمز، جورج واشنګتن، میرابیو او مارکویز دي کنډورېست په ګډون د وګړو تر منځ یې اړیکې ټینګې کړې. د تاریخ پوه جان ډیوس په وینا: پرایس "د زمانې ترټولو لوی وېلزي مفکر" و.

نوموړي چې د وېلز  زبریجینډ  ته نږدې په لینجینور کې نړۍ ته سترګې پرانیستې، د خپل پاخه عمر زیاتره برخه د انګلستان د پخوانې لندن په څنډه کې د نیوینګټن ګرین یونیټرین کلیسا د کشیش په توګه تېره کړه. نوموړي د بایس – پرایس تیورم او د بېمې د پوهې برخه اېډېټ، خپره او پراخه کړه. نوموړي د ډیموګرافۍ او مالي برخو په اړه هم لیکنې کړې او د شاهي ټولنې غړیتوب یې درلود.  

لومړۍ ژوند

ریچارد پرایس چې د ۱۷۲۳ کال د فبروري په ۲۳ نېټه وزیږېد، د یو ناراضي کشیش، رایس پرایس زوی و. مور یې کیترین ریچاردز، د پلار دوهمه ښځه وه. ریچارد په ټین ټون، د وېلز د ګالمورګان د لینګینور کلي په یوه کرونده کې کې نړۍ ته سترګې پرانیستې. نوموړي وروسته په نیټ او پین-ټوین کې په خصوصي توګه د منځني ویلز په چانسفیلډ، تلګارت، پاویس کې کې د واواسور ګریفیتس تر نظر لاندې زده کړې وکړې.

ورسته هغه له ویلز نه انګلستان ته لاړ، چې په هغه ځای نوموړي خپل پاتې ژوند تېر کړ. نوموړي د لندن په مورفېلډز کې د جان ایمز او د ناراضي (د انګلستان د کلیسا مخالفې) اکاډمۍ سره زده کړې وکړې. پرایس چې په ۱۷۴۴ز کال کې د اکاډمي پرېښوده، په سټوک نیوینګټن کې او وروسته د لندن شمال ته په یو کلی کې کشیش او د جورج ستریټفېلډ ملګری شو. نوموړي په اولډ جېوري کې، چې سمویل چاندلر کشیش و، وینا هم ترسره کړه. د ستریټفیلډ او په ۱۷۵۷ زکال کې د هغه د تره مړینې د نوموړي ته غوره شرایط چمتو کړل او د ۱۹۵۷ کال د جون په ۱۶ نېټه یې له سارا بلنډیل سره واده وکړ، چې په اصل کې د لیسټرشایر د بېلګریو اوسېدونکې وه.

د نیوینګټن ګرین ټولنه

پرایس په ۱۷۵۸ کال کې نیوینګټن ګرین ته لاړ او د ګرین په ۵۴ برخه کې په داسې سپاچه (برنډه) کې استوګن شو چې حتی هغه وخت یې سل کاله عمر درلود. (دا ودانۍ اوس هم د لندن تر ټولو پخوانۍ د خښتو سپاچې په توګه پاتې ده چې لرغونتیا یې ۱۶۵۸ ز کال ته رسېږي.) پرایس د نیوینګټن ګرین د عبادت-ځای کشیش شو، چې دا یوه کلیسا وه چې نن ورځ د نیوینګټن ګرین یونیټرین کلیسا په نوم یادېږي. په دې ټولنې کې سمویل وان او د نوموړي کورنۍ هم ګډون درلود. له ۱۷۷۰ ز کال راهیسې پرایس توماس اموري د خپل تبلیغي همکار په توګه له ځان سره درلود.

په ۱۷۷۰ ز کال کې، کله چې پرایس د هیکني په ګراول پېټ چپل (کلیسا) کې د سهار مبلغ شو، هغه په نیوینګټن ګرین کې د ماسپښین تبلیغ ته دوام ورکړ. نوموړي په اولډ جېوي کې عبادت ځای کې هم دندې ومنلې.

ملګري او همکاران

د نیوینګټن ګرین ګاونډیان

د پرایس یو نږدې ملګری توماس راجرز و، چې د سمویل راجرز پلار وـ هغه یو سوداګر و چې ورسته یې بانکداري پیل کړې وه او د یوې اوږدې مودې ناراضي کورنۍ سره یې واده کړی و او د ګرین په ۵۶ ګڼه سیمه کې استوګن وو. څو ځله پرایس او مشر راجرز ویلز ته په آس لاړل. بل ریو جیمز برګ و، چې د تعلیم په اړه اندونه او د انساني فطرت د حرمت تر نومونو لاندې د آثارو لیکوال و، چې په ۱۷۵۰ ز کال کې یې په ګرین کې خپله مخالفه اکاډمي پرانیستله او خپل زدکوونکي یې د پرایس خطبو ته استول. پرایس، راجرز او برګ د ډوډۍ خوړلو نوبت جوړ کړ چې د یو بل په کورونو کې یې په وار سره ډوډۍ خوړله. پرایس او راجرز د اساسي قانون د معلوماتو له ټولنې سره یوځای شول.

د بووډ کړۍ

د "بووډ کړۍ" تر لارډ شېلبورن چاپېره د لیبرال روڼ اندو یوه ډله وه او د بووډ ماڼۍ د نوم پر بنسټ ونومول شوه، چې په ولټشیر کې د نوموړي چوکۍ وه. پرایس په ۱۷۶۷ز کال کې یا له دې لږ وروسته له شیلبورن سره ولیدل، یا په دې کال کې د نوموړي د څلورو مقالو له خپرولو وروسته، د خپلې میرمن الیزابت مونټاګو له خوا معرفي شو، چې د شنو جورابو د مېرمنو د یوې فکري ډلې مشره وه.

په ۱۷۷۱ ز کال کې پرایس له شېلبورن نه و غوښتل چې توماس جېرویس وګوماري. د کړۍ بل غړی بنیامین وان و. پرایس په ۱۷۷۲ ز کال کې جوزف پریستلي وګماره، چې له ۱۷۷۳ ز کال نه وروسته شېلبورن ته د کتابتدار په توګه راغی.

د ریښتینو وېګ ټولنه

هغه ډله چې بنیامین فرانکلین د "کلب آف هونسټ ویګز" یا " د ریښتینو وېګ ټولنه" نوم ورکړی، تر جان کینټن چاپېره د ماښام د خوړو یوه غیر رسمي ډله وه. دې ډلې په اصل کې د سینټ پاول د کلیسا په چاپېریال کې د لندن په کافي هاوز کې لېدنې کولې چې په  ۱۷۷۱ ز کال کې دا د لوګیټ هیل ته کډه شوه. پرایس او جان پرنګل یې پریسټلي او بنیامین وان په شان غړي وو.

لیدونکي

په کور کې، یا په کلیسا کې، پرایس د فرانکلین، توماس جیفرسن او توماس پاین نورو امریکایي سیاستوالو، لکه: سفیر جان آدمز، چې وروسته د متحده ایالاتو دویم ولسمشر شو، او د نوموړي مېرمن ابیګیل او بریتانوي سیاستوال، لکه: مشر لیټلټن، ارل سټین هاپ (د "سیټيزن سټن هاپ" په نوم مشهور و) او مشر ویلیم پیټ له خوا لیدل کېده. نوموړي فیلسوفان ډیویډ هیوم او ادم سمیټ هم پېژندل. د فعالانو تر منځ، د زندان اصلاح غوښتونکی جان هاورډ پرایس یو نږدې ملګري شمېرل کېده. جان هورن توک، جان او این جیب هم په دې ځای کې وو.

خدای پېژندونکي

نورو، لکه واحد پرسته خدای پېژندونکو ویلیم ایلری چانینګ او تیوفیلس لینډسي خپل ځانونه د پرایس پروړاندې پوروړي و ګڼل. کله چې لینډسي له خپل ژوند څخه لاس په سر شو او لندن ته لاړ، ترڅو په ښکاره ډول د واحدپرستانو کلیسا رامنځ ته کړي. پرایس د نوموړي ځای په موندلو او خوندي کولو کې وډه واخسته چې وروسته د ایسکس د سړک کلیسا شوه. د ۱۷۷۰ ز کلونو په پای کې پرایس او لینډسي لږ تر لږه د لندن په سیمه کې د ناراضۍ د کمېدو په اړه اندیښمن وو. د اندریو کیپیس او نورو سره په ګډه، دوی په ۱۷۸۳ ز کال کې د مقدسو کتابونو د پوهې د ودې لپاره ټولنه را منځ ته کړه.

پرایس او پریستلي د اخلاقو او میتافزیک په اړه مختلف نظرونه خپل کړل. په ۱۷۷۸ ز کال کې یو خپره شوی لیکنه خپره شوه، چې د مادیات پالنې او فلسفی اړتیا په اړه آزاد بحث تر نامه لاندې وه. د پریستلي سره په مخالفت کې، پرایس د انسان آزاده اداره او د انسان د روح د یووالي او غیرمادي بڼې درېځ ټینګ کړ. د پرایس نظرونه آرین (آریوس پلوه) وو، خو د پریستلي سوسینیان (سوزیني پلوه) وو.

ماري وولسټون کرافټ

ماري وولسټون کرافټ په ۱۷۸۴ز کال کې، د سرپرستې مېرمنې بورګ سره چې پرایس د ملګري جیمز برګ د کونډه وه، د نجونو لپاره خپل نوی ښوونځی له اېلینګټن څخه نیوینګټن ګرین ته کډه کړ. وولسټون کرافټ چې په اصل کې د انګلیسي کلیسا لاروۍ وه، د پرایس په چوپړتیاوو کې، چې په کې د هر ډول لارویانو ښه راغلاست کېده، برخه واخیسته. منطقي ناراضو د وولسټونکرافټ څخه غوښتنه وکړه: دوی زیار کښه، مهربان، مفکرین، له شکه تش او د ښځو په وړاندې درناوي کوونکي وو او د خپلې کورنۍ په پرتله هغې ته مهربانه ثابت شول. داسې انګېرل کېږي چې پرایس د هغې سره د پیسو مرسته کړې وه چې لیزبون ته لاړه شي، ترڅو د خپل نږدې ملګرې فاني بلډ ووینې.  

وولسټون کرافټ نظریات بیا خپاره نه شول: د پرایس له لارې هغې له یو سخت دریځه خپرونکي جوزف جانسن سره ولیدل. د وولسټون کرافټ دا نظرونه چې په نیوینګټن ګرین کې یې له خطبو څخه اخیستي وو، هغه یې د سیاسي ویښتوب په لور وهڅوله. هغې د بورک د فرانسې د انقلاب د غندلو او په پرایس باندې د برید په ځواب کې، وروسته د نارینه وو د حقونو ملاتړ (۱۷۹۰ز کال) او د ښځو د حقونو ملاتړ (۱۷۹۲ز کال)، چې ښځو ته د برابرۍ په اړه د پرایس دلیلونه یې وړاندې کول، خپاره کړل: تومالین استدلال کوي چې : څنګه چې ناراضه "د یو سست فکر لرونکو اکثریت له خوا له زده کړې او مدني حقونو څخه د یوې طبقې په توګه بې برخې شول"، نو په دې کې ښځې هم وې او "د دواړو ډلو شخصیتي نیمګړتیاوې" د دې تبعیض لامل کېدی شي. پرایس د وویلسټون کرافټ د وروستي میړه ویلیم ګوډون په یادښتونو کې ۱۴ ځله څرګندېږي.

امریکایي انقلاب

د امریکا د خپلواکۍ په جګړه کې د شمالي امریکا له بریتانوي استعمار نه د ملاتړ له امله پرایس مشهور شو. نوموړي د ۱۷۷۶ ز کال په پیل کې د مدني آزادۍ ماهیت، د حکومت اصول او د امریکا سره د جګړې عدالت او پالیسي تر نوم لاندې نظرونه خپاره کړل. د دې رسالې ۶۰۰۰۰ کاپۍ په څو ورځو کې وپلورل شوې او یو ارزانه نسخه یې خپره شوه چې دوه برابره کاپۍ یې وپلورل شوې. دې رسالې د مستعمیرو د شېلبورن وړاندیزونه وستایل او د اعلامیې قانون یې تر برید لاندې ونیو. د نیوکه کوونکو له ډلې ادم فرګوسن، ویلیم مارکم، جان ویسلي او اډمنډ بورک وو او پرایس په چټکۍ سره په انګلستان کې له نامتو کسانو څخه شو. نوموړي ته د لندن د ښار د آزادۍ ویاړ وړاندې شو او ویل کېږي چې د نوموړي رساله د امریکایانو د خپلواکۍ په اعلانولو کې ونډه درلوده. له امریکا سره د جګړې او د انګلستان د پورونو په اړه دویمه رساله د ۱۷۷۷ ز کال په پسرلي کې خپره شوه. پرایس په ټوله کې د جګړې او د حکومت د زیاتیدونکي پور د فساد د اغېزو یو همیشنی نیوکه کوونکی و.

د پرایس نوم د امریکا د خپلواکۍ لامل وګڼل شو. فرانکلین د هغه نږدې ملګری و. پرایس د تورګاټ سره اړیکې درلودې او د ۱۷۷۸ ز کال په ژمي کې نوموړي ته د کانټینینټل کانګرس له خوا بلنه ورکړل شوه چې امریکا ته لاړ شي او د ایالتونو په مالي اداره کې مرسته وکړي، خو هغه دا وړاندیز رد کړ. په ۱۷۸۱ ز کال کې، نوموړي یوازې د جورج واشنګټن سره، د ییل کالج څخه د حقوقو د ډاکټر سند ترلاسه کړ. نوموړي ګڼو غونډو ته تبلیغ وکړ او کله چې مشر شېلبورن په ۱۷۸۲ ز کال کې لومړی وزیر شو، نوموړي ته د خپل ځانګړي سکرتر په توګه وړاندیز وکړ. په همدې کال کې نوموړي د امريکا د هنرونو او علومو اکاډمۍ د بهرني ویاړلي غړي په توګه وټاکل شو. پرایس په ۱۸۸۵ ز کال د امریکایي فیلسوفي ټولنې نړیوال غړی وټاکل شو.   

پرایس د امریکا د انقلاب د اهمیت او هغې نړۍ ته د ګټې د یوې لارې په توګه (۱۷۸۴ز کال) تر عنوان لاندې هم نظریات لیکلي. دا چې د امریکایانو له خوا ښه وستایل شو، دا وړاندیز یې وکړ چې په کانګرس کې ترټولو لویه ستونزه د مرکزي واک نشتوالی دی.