د کرنې تاریخ

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

د کرنې تاریخ د نباتاتو او ژویو اهلي کول ثبتوي او د تولیداتو د لوړوالي او پراختیا لپاره اصول رامنځته کوي. کرنه په خپلواکه توګه د نړۍ په بېلابېلو برخو کې پیل شوې، چې د ټیکسا بېلابېل ډولونه په کې شامل دي. د زړې او نوې نړۍ لږ تر لږه یوولس جلا سیمې د اصلي خپلواکو مرکزونو په توګه په کې شاملې دي.

لږ تر لږه ۱۰۵۰۰۰ کاله پخوا وحشي غلې راټولېدې او خوړل کېدې. په هرحال، اهلي کول ډیر وروسته پېښ نه شو، د ۹۵۰۰ کاله مخکې له میلاد په شاوخوا کې پیل شوي، ۸ نوي بنسټ ایښودونکي فصلونه –شنه غنم، تور غنم، د اوربشو دانې، نخود، عدس، ترخې مۍ، د نخودو دانې او کتان- په شام کې کرل کېدې.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸]

مخکنۍ پراختیا[سمول]

لومړنیو خلکو ډېر ژر د خپلو ګټو لپاره د نباتاتو او ژویو په ټولنو کې بدلون پیل کړ. وحشي غلې لږ تر لږه ۱۰۵،۰۰۰ کاله وړاندې راټولې شوي او خوړل شوي دي، او ښایي تر دې لا مخکې وي، ځکه چې د کره نېټې معلومول یې ستونزمن دي، ځکه چې خلکو د نباتاتو د اهلي کېدو دمخه تخمونه راټولول او خوړل به یې، ښایي د نبات ځانګړتیاوو د انسان له ټاکنې پرته په همغې لړۍ کې بدلون کړی وي.[۹][۱۰][۱۱][۱۲]

تمدنونه[سمول]

لرغونی مصر[سمول]

د لرغوني مصر تمدن د نیل سیند او د هغې د اعتبار وړ موسمي سیلابونو پوروړی و. د سیند وړاندوینه او ښېرازې خاورې مصریانو ته اجازه ورکړه چې د کرنې د لویو شتمنیو پر بنسټ سترواکي رامنځته کړي. مصریان هغه لومړني خلک وو چې په لویه کچه یې کرنه ترسره کوله، د پاچاهۍ څخه مخکې دوره کې د پیلولیتیک له پای څخه تر نیولېتیک پورې، شاوخوا د ۱۰۰۰۰ کاله مخکې له میلاده او  ۴۰۰۰ مخکې له میلاده پېړیو ترمنځ پیل شوې ده.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]

سویلي اسیا[سمول]

عناب ۹۰۰۰ کاله مخکې له میلاده د هند په نیمه وچه کې اهلي شوي. د وربشو او غنمو کښت - د څارویو اهلي کول، په ځانګړې توګه د پسونو او وزو - د مهرګر په کلتور کې د ۸۰۰۰-۶۰۰۰ مخکې له میلاده پېړیو پورې تعقیب شوي. دا لړۍ په لومړي ځل د پیلانو د اهلي کېدو شاهده هم وه. په هند کې په شپني کرنې کې درمند ټکول، په قطارونو کې د فصلونو کرل، او د غلو په ګدامونو کې د غلو ذخیره کول شامل دي. [۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

لرغونی[سمول]

د جنګیالیو ایالتونو مخینې، د کین کورنۍ او د هان کورنۍ له پنځمې مخکې له میلاده پیړۍ څخه تر دویمې وروسته له میلاده پیړۍ پورې د چینایي کرنې د پیل انځور په توګه وړاندې کوي، چې په ټول هیواد کې د غلې دانې سیسټم او په پراخه کچه د سیریکرن کارول شامل دي. د کرنې په اړه د چین یو مهم لومړنی کتاب د ۵۳۵ زیږدیز کال کیمین یاوشو دی چې د جیا سیکسي له خوا لیکل شوی دی. د جیا د لیکلو ډول د هغه وخت د پراخو او زړه راښکونکو لیکلنو په پرتله ساده او روښانه و.[۲۵][۲۶][۲۷]

امریکاګانې[سمول]

لومړنۍ کرنې له زړې نړۍ څخه بېله لاره غوره کړه ځکه چې امریکا د غټو تخمونو درلودونکې غلې او په اسانۍ سره اهلي شوې غلې (لکه غنم او وربشې) او لوی اهلي شوي ژوي چې د کرنې لپاره کارول کېدای شوای، نه درلودل. په زړې نړۍ کې په ځمکې کې د یو فصل د کښت کرلو پرځای، د امریکا له تاریخ څخه دمخې کرنې معمولا د ډېریو فصلونو له یو بل سره د نږدې کرلو او یواځې له لاسي کار څخه کار اخیسته.[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]

سویلي امریکا[سمول]

په امریکا کې د ممکنه کرنې ترټولو لومړنۍ پېژندل شوې سیمې شاوخوا ۹۰۰۰ کاله مخکې له میلاده په کولمبیا کې، اوسني پیریرا ته نږدې، او د لاس ویګاس کلتور له خوا په اکوادور کې د سانتا ایلینا ټاپووزمې کې دي. هغه نباتات چې کرل شوي (یا د انسانانو له خوا سنبال شوي) د لیرین (Calathea allouia)، آررووټ (Maranta arundinacea)، کدو(Cucurbita species) او د حلوا کدو (Lagenaria siceraria)  ډولونه وو.[۳۳][۳۴][۳۵]

اسټرالیا[سمول]

لرغوني استرالیایان کوچي ښکار کوونکي وو. د تیرا نولیوس د پالیسۍ له امله، لرغونو اسټرالیایانو د تلپاتې کرنې وس نه درلوده. په هرحال، اوسنی توافق دا دی چې د کرنې بېلابېل میتودونه د لرغونو خلکو له خوا کارول شوي. [۳۶][۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲]

د مرکزي اسټرالیا په دوو سیمو کې، مرکزي لویدیځ سمندر او ختیځه مرکزي اسټرالیا، کې د کرنې ډولونه ازمویل شوي. هغو خلکو چې له ۲۰۰ څخه ډېرو به په دایمي استوګن ځایونو کې ژوند کاوه په لویه پیمانه یې کرل شوي او حاصل شوي خواړه ذخیره کړي.[۴۳][۴۴][۴۵]

منځنۍ دورې او د عصري دورې پیل[سمول]

له ۱۰۰ مخکې له میلاده  تر ۱۶۰۰ وروسته له میلاده پېړیو پورې، د نړۍ نفوس د ځمکې څخه په ګټې اخیستو سره ودې ته دوام ورکړ.[۴۶]

اروپا[سمول]

منځنۍ پېړۍ د کرنې په برخه کې د ډېرو پرمختګونو شاهده وه. خانقاوې په ټولې اروپا کې د کرنې او ځنګلونو په اړوند د پوهې د ترلاسه کولو مهم مرکزونه شول. د شتمنۍ سیسټم د ځمکو څښتنانو ته اجازه ورکړه چې خپلې ځمکې او د هغې کاریګران د بزګرانو یا غلامانو په توګه کنټرول کړي. د منځنۍ دورې په بهیر کې، عربي نړۍ د اروپا، آسیا او افریقا لویو وچو ترمنځ د فصلونو او ټیکنالوژۍ په تبادله کې خورا مهمه وه.[۴۷][۴۸]

عربي نړۍ[سمول]

له اتمې پیړۍ څخه، د منځنۍ پیړیو اسلامي نړۍ د کرنې په برخې کې له بدلون سره مخ شوه، چې د تاریخ پوه انډریو واټسن له خوا د عرب کرهنیز انقلاب په توګه یاد شوی دا بدلون د یو شمیر لاملونو له خوا، لکه د مسلمانانو د سوداګریزو لارو په اوږدو کې د ډېریو محصولاتو او نباتاتو خپریدل، د کرنې د ډېرو پرمختللو تخنیکونو وده، او د کرنې - اقتصادي سیسټم چې د حاصلاتو د زیاتوالي او موثریت لامل کېږي، رامنځته شوی و.[۴۹][۵۰][۵۱]

د کولمبیا تبادله[سمول]

له ۱۴۹۲ کال څخه وروسته، د پخوانیو محلي محصولاتو او د اهلي شویو څارویو نړیواله تبادله رامنځته شوه. جوار، کچالو، خواږه کچالو او مینیوک هغه کلیدي فصلونه وو چې له نوې نړۍ څخه زړې نړۍ ته خپاره شو، په داسې حال کې چې د غنمو، وربشو، وريجو او شلغم ډولونه له زړې نړۍ څخه نوې ته راغلي. په نوې نړۍ کې د اهلي شویو څارویو لږو ډولونو شتون درلود؛ آسونه، غواګانې، پسونه او وزې د زړې نړۍ د میشتو خلکو له راتګ څخه دمخه په بشپړه توګه ناپېژندل شوي وو.[۵۲][۵۳][۵۴][۵۵][۵۶]

عصري کرنه[سمول]

د انګلیستان کرنیز انقلاب[سمول]

د ۱۷ پېړۍ او د ۱۹ پېړۍ تر منځنیو کلونو پورې، انګلیستان د کرنې د تولیداتو او د خالص محصول د زیاتوالي شاهد و. د کرنې نوې کړنلارې لکه احاطه، ماشیني کول، د خاورې د غذايي موادو د ساتلو لپاره د محصولاتو څلور اړخیزه څرخیدل، او غوره نسل پالنه چې په ۱۷۵۰ کې د نفوس بې ساري وده ۵.۷ میلیونو ته ورسوله، چې د کار ځواک کې یې د پام وړ زیاتوالی رامنځته کړ، او په دې توګه یې د صنعتي انقلاب په رامنځته کېدو کې مرسته وکړه.[۵۷]

۲۰مه پېړۍ[سمول]

ډان البون په ۱۹۰۱ کې په سوداګریزه توګه د لومړي ځل لپاره د پټرول ځواک عمومي هدف ټراکټور جوړ کړ، او په ۱۹۲۳ کې د نړیوال هارویسټر فارمال ټراکټور د څارویو (په ځانګړې توګه آسونو) د ماشینونو په واسطه ځای پر ځای کول لوی ټکي په نښه کړه. له هغه وخت راهیسې، په ځان بسیا میخانیکي راټولونکي (کمبینونه)، کښت کوونکي، ټرانسپلانټرونه او نورې وسیلې رامنځته شوې، چې په کرنه کې یې بل انقلاب رامنځته کړ.[۵۸][۵۹][۶۰][۶۱][۶۲][۶۳][۶۴][۶۵]

شین انقلاب[سمول]

شین انقلاب د ۱۹۴۰ او ۱۹۷۰ لسیزې تر منځ د څېړنو، پراختیا او د ټیکنالوژۍ د لېږد نوښتونو لړۍ وه. په ځانګړې توګه د ۱۹۶۰ لسیزې په وروستیو کې په ټولې نړۍ کې یې د کرنې تولید زیات کړ. دا نوښتونه د نارمن بورلاګ له خوا رهبري شوي و چې له لوږې څخه د یو میلیارډ خلکو د ژغورلو لامل شو، چې بزګرانو ته د غلو دانو د لوړ حاصل لرونکي ډولونو پراختیا، د اوبولګولو زیربنا پراخول، د مدیریت تخنیکونو عصري کول، د هایبرایډ شوي تخمونو ویش، مصنوعي، او افت وژونکي پاروګان په کې شامل وو. [۶۶]

سرچینې[سمول]

  1. ↑ Mercader, J. (December 2009). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Mozambican grass seed consumption during the Middle Stone Age"]. Science 326 (5960): 1680–1683. doi:10.1126/science.1173966. PMID 20019285. Bibcode: 2009Sci...326.1680M. 
  2. ↑ (په June 2019 باندې). Domestication History of Rye. ThoughtCo..
  3. ↑ Zeder, Melinda (October 2011). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The Origins of Agriculture in the Near East"]. Current Anthropology 52 (S4): 221–235. doi:10.1086/659307. 
  4. ↑ Molina, J.; Sikora, M.; Garud, N.; Flowers, J. M.; Rubinstein, S.; Reynolds, A.; Huang, P.; Jackson, S. et al. (2011). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Molecular evidence for a single evolutionary origin of domesticated rice"]. Proceedings of the National Academy of Sciences 108 (20): 8351–6. doi:10.1073/pnas.1104686108. PMID 21536870. Bibcode: 2011PNAS..108.8351M. 
  5. ↑ World Cotton Production, Yara North America
  6. ↑ National Heritage Places - Budj Bim National Heritage Landscape". Australian Government. Dept of the Environment and Energy. 20 July 2004. Retrieved 30 January 2020. See also attached documents: National Heritage List Location and Boundary Map, and Government Gazette, 20 July 2004.
  7. ↑ Gammage, Bill (October 2011). The Biggest Estate on Earth: How Aborigines made Australia. Allen & Unwin. pp. 281–304. کينډۍ:ISBN.
  8. ↑ (په 12 August 2020 باندې). Indigenous Australians 'farmed bananas 2,000 years ago'. BBC News.
  9. ↑ Gammage, Bill (October 2011). The Biggest Estate on Earth: How Aborigines made Australia. Allen & Unwin. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-74237-748-3. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  10. ↑ Douglas John McConnell (2003). The Forest Farms of Kandy: And Other Gardens of Complete Design. د کتاب پاڼې 1. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-7546-0958-2. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. ↑ McConnell, Douglas John (1992). The forest-garden farms of Kandy, Sri Lanka. د کتاب پاڼې 1. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-92-5-102898-8. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  12. ↑ Allaby, Robin G.; Fuller, Dorian Q.; Brown, Terence A. (2008). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The genetic expectations of a protracted model for the origins of domesticated crops"]. Proceedings of the National Academy of Sciences 105 (37): 13982–13986. doi:10.1073/pnas.0803780105. PMID 18768818. Bibcode: 2008PNAS..10513982A. 
  13. ↑ "Farming". British Museum. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۶ جون ۲۰۱۶ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۵ جون ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. ↑ Tannahill, Reay (1968). The fine art of food. Folio Society. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ↑ Janick, Jules. "Ancient Egyptian Agriculture and the Origins of Horticulture". Acta Hort. 583: 23–39. https://www.hort.purdue.edu/newcrop/Hort_306/text/lec06.pdf. 
  16. ↑ Kees, Herman (1961). Ancient Egypt: A Cultural Topography. University of Chicago Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 9780226429144. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. ↑ Gupta, Anil K (10 July 2004). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Origin of agriculture and domestication of plants and animals linked to early Holocene climate amelioration"]. Current Science (Indian Academy of Sciences) 87 (1): 58–59. 
  18. ↑ Baber, Zaheer (1996). The Science of Empire: Scientific Knowledge, Civilization, and Colonial Rule in India. State University of New York Press. د کتاب پاڼې 19. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-7914-2919-8. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. ↑ Harris, David R.; Gosden, C. (1996). The Origins and Spread of Agriculture and Pastoralism in Eurasia: Crops, Fields, Flocks And Herds. Routledge. د کتاب پاڼې 385. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-85728-538-3. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. ↑ Wright, Rita P (2009). The Ancient Indus: Urbanism, Economy, and Society. Cambridge University Press. د کتاب پاڼي 44, 51. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-521-57652-9. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ Stein, Burton (1998). A History of India. Blackwell Publishing. 47. کينډۍ:ISBN.
  22. ↑ Possehl, Gregory L. (1996). Mehrgarh in Oxford Companion to Archaeology, edited by Brian Fagan. Oxford University Press.
  23. ↑ Rodda & Ubertini (2004). The Basis of Civilization – Water Science?. International Association of Hydrological Science. د کتاب پاڼې 279. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-901502-57-2. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  24. ↑ Lal, R. (2001). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Thematic evolution of ISTRO: transition in scientific issues and research focus from 1955 to 2000"]. Soil and Tillage Research 61 (1–2): 3–12 [3]. doi:10.1016/S0167-1987(01)00184-2. 
  25. ↑ Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 6, Part 2. Taipei: Caves Books Ltd. pp. 55–56.
  26. ↑ Needham, Volume 6, Part 2, 56.
  27. ↑ Needham, Volume 6, Part 2, 57.
  28. ↑ Diamond, Jared (1999). Guns, Germs, and Steel (الطبعة Paperback). New York: W.W. Norton. د کتاب پاڼي 123–128, 134–142. د کتاب نړيواله کره شمېره 0393317552. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. ↑ Sempat Assadourian, Carlos (1992). "The Colonial Economy; The Transfer of the European System of Production to New Spain and Peru". Journal of Latin American Studies 24 (Quincentenary Supplement): 62. https://www.jstor.org/stable/156945. 
  30. ↑ Ensminger, Marion Eugene; Ensminger, Audrey H. (1994). Food & Nutrition Encyclopedia. London: CRC-Press. د کتاب پاڼې 1104. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  31. ↑ Hill, Christina Gish (24 November 2020). "Returning Corn, Beans, and Squash to Native American Farms". JSTOR Daily. JSTOR. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ جولای ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  32. ↑ Mumford, Jeremy Ravi (2012). Vertical Empire. Durham, NC: Duke University Press. د کتاب پاڼي 15, 27. د کتاب نړيواله کره شمېره 9780822353102. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  33. ↑ Zarrillo, S.; Pearsall, D. M.; Tisdale, M. A.; Quon, D. J. (2008). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Directly dated starch residues document early formative maize (Zea mays L.) in tropical Ecuador"]. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 105 (13): 5006–5011. doi:10.1073/pnas.0800894105. PMID 18362336. Bibcode: 2008PNAS..105.5006Z. 
  34. ↑ Piperno, Dolores R. (2011). "The Origin of Plant Cultivation and Domestication in the New World Tropics: Pattern, Process, and New Developments". Current Anthropology 52 (S-4): S453–S470. doi:10.1086/659998. http://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/659998. 
  35. ↑ Larson, Gregor (29 April 2014). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Current Perspectives and the Future of Domestication Studies"]. Proceedings of the National Academy of Sciences 111 (17): 6139–6146. doi:10.1073/pnas.1323964111. PMID 24757054. Bibcode: 2014PNAS..111.6139L. 
  36. ↑ Spooner, David M.; McLean, Karen; Ramsay, Gavin; Waugh, Robbie; Bryan, Glenn J. (2005). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A single domestication for potato based on multilocus amplified fragment length polymorphism genotyping"]. PNAS 102 (41): 14694–14699. doi:10.1073/pnas.0507400102. PMID 16203994. Bibcode: 2005PNAS..10214694S. 
  37. ↑ Office of International Affairs (1989). Lost Crops of the Incas: Little-Known Plants of the Andes with Promise for Worldwide Cultivation. nap.edu. د کتاب پاڼې 92. doi:10.17226/1398. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-309-04264-2. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  38. ↑ John Michael Francis (2005). Iberia and the Americas. ABC-CLIO. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-85109-426-4. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  39. ↑ Murphy, Denis (2011). Plants, Biotechnology and Agriculture. CABI. د کتاب پاڼي 153–. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-84593-913-7. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  40. ↑ Broudy, Eric (1979). The Book of Looms: A History of the Handloom from Ancient Times to the Present. UPNE. د کتاب پاڼې 81. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-87451-649-4. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  41. ↑ Rajpal, Vijay Rani (2016). Gene Pool Diversity and Crop Improvement, Volume 1. Springer. د کتاب پاڼې 117. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-3-319-27096-8. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ اپرېل ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  42. ↑ Rischkowsky, Barbara; Pilling, Dafydd (2007). The State of the World's Animal Genetic Resources for Food and Agriculture. Food & Agriculture Organization. د کتاب پاڼې 10. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-92-5-105762-9. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  43. ↑ Isendahl, Christian (December 2011). "The Domestication and Early Spread of Manioc". Latin American Antiquity 22 (4): 464. doi:10.7183/1045-6635.22.4.452. https://www.jstor.org/stable/23072569. 
  44. ↑ Bird, Junius (1946). "The Alacaluf". In Steward, Julian H. (المحرر). Handbook of South American Indians. I. –Bureau of American Ethnology. د کتاب پاڼي 55–79. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  45. ↑ Contreras, Andrés; Ciampi, Luigi; Padulosi, Stefano; Spooner, David M. (1993). "Potato germplasm collecting expedition to the Guaitecas and Chonos Archipelagos, Chile, 1990". Potato Research 36 (4): 309–316. doi:10.1007/BF02361797. https://pubag.nal.usda.gov/pubag/downloadPDF.xhtml?id=2578&content=PDF. 
  46. ↑ Stromberg, Joseph (February 2013). "Classical gas". Smithsonian 43 (10): 18. http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Air-Pollution-Has-Been-a-Problem-Since-the-Days-of-Ancient-Rome-187936271.html. Retrieved 27 August 2013. 
  47. ↑ Janick, Jules (2008). "Islamic Influences on Western Agriculture" (PDF). Purdue University. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مې ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  48. ↑ Jourdan, Pablo. "Medieval Horticulture/Agriculture". Ohio State University. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۴ اپرېل ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ اپرېل ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  49. ↑ Watson, Andrew M. (1974). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The Arab Agricultural Revolution and Its Diffusion, 700–1100"]. The Journal of Economic History 34 (1): 8–35. doi:10.1017/s0022050700079602. 
  50. ↑ Watson, Andrew M. (1983). Agricultural Innovation in the Early Islamic World. Cambridge University Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-521-24711-5. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  51. ↑ Food Journeys of a Lifetime. National Geographic Society. 2015. د کتاب پاڼي 126–. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4262-1609-1. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  52. ↑ Crosby, Alfred. "The Columbian Exchange". The Gilder Lehrman Institute of American History. د لاسرسي‌نېټه ۱۱ مې ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  53. ↑ Wambugu, Florence; Wafula, John, المحررون (2000). "Advances in Maize Streak Virus Disease Research in Eastern and Southern Africa". International Service for the Acquisition of Agri-Biotech Applications. د لاسرسي‌نېټه ۱۶ اپرېل ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  54. ↑ Wagner, Holly. "Super-Sized Cassava Plants May Help Fight Hunger In Africa". The Ohio State University. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۸ ډيسمبر ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۱ مې ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  55. ↑ Chapman, Jeff (2000). "The Impact of the Potato". History Magazine (2). http://www.history-magazine.com/potato.html. 
  56. ↑ Mann, Charles C.. "How the Potato Changed History". Smithsonian (November 2011). http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/How-the-Potato-Changed-the-World.html. Retrieved 2013-11-28.  Adapted from 1493: Uncovering the New World Columbus Created, by Charles C. Mann.
  57. ↑ Snell, K.D.M. (1985). Annals of the Labouring Poor, Social Change and Agrarian England 1660–1900. Cambridge University Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-521-24548-7. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة) Chapter 4
  58. ↑ Janick, Jules. "Agricultural Scientific Revolution: Mechanical" (PDF). Purdue University. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مې ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  59. ↑ Reid, John F. (2011). "The Impact of Mechanization on Agriculture". The Bridge on Agriculture and Information Technology 41 (3). http://www.nae.edu/Publications/Bridge/52548/52645.aspx. 
  60. ↑ Iordachi, Constantin; Bauerkamper, Arnd (2014). The Collectivization of Agriculture in Communist Eastern Europe: Comparison and Entanglements. Central European University Press. د کتاب پاڼې 9. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-615-5225-63-5. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  61. ↑ "A Historical Perspective". International Fertilizer Industry Association. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۹ مارچ ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ مې ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  62. ↑ Moss, Brian (2008). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Water Pollution by Agriculture"]. Phil. Trans. R. Soc. Lond. B 363 (1491): 659–666. doi:10.1098/rstb.2007.2176. PMID 17666391. 
  63. ↑ "Title 05 – Agriculture and rural development". د اصلي آرشيف څخه پر ۰۴ ډيسمبر ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۶ جون ۲۰۱۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  64. ↑ Scully, Matthew (2002). Dominion: The Power of Man, the Suffering of Animals, and the Call to Mercy. Macmillan. د کتاب پاڼي 26, 29. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-312-31973-1. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  65. ↑ "State of the World 2006". Worldwatch Institute. 2006. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  66. ↑ Hazell, Peter B.R. (2009). The Asian Green Revolution. IFPRI Discussion Paper. International Food Policy Research Institute. GGKEY:HS2UT4LADZD. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_کرنې_تاریخ&oldid=277293" نه اخيستل شوی