د کاناډا کلتور

د کاناډا کلتور د دغه هېواد د هنري، پخلي، ادبي، طنزي، موسیقي، سیاسي او ټولنیزو عناصرو ښکارندوی دي، چې د کاناډایانو استازولي کوي. د کاناډا د تاریخ په اوږدو کې، د دغه هېواد کلتور د اروپایي او په ځانګړې توګه د بریتانیایانو او فرانسویانو او همدارنګه د خپل بومي کلتور او دودونو تر اغېز لاندې دی. د وخت په تېرېدو سره د کاناډا د کډوالو د کلتور عناصر سره یو ځای شول او یو کاناډایي کلتوري موزاییک (له وړو وړو ټوټو نه جوړ) یې جوړ کړ. د کاناډا د نفوس ځانګړې برخه هم د ګډې ژبې(په کاناډا کې انګلیسي ژبي)، د رسنیو د پام وړ نفوذ او جغرافیایي نږدېوالی له امله د امریکایي کلتور تر اغېزې لاندې راغلی.

کاناډا زیاتره وخت د ډېر پرمختللي، جلا او څو کلتوري هېواد په توګه پېژندل کېږي. د کاناډا فډرال دولت د کډوالۍ پر ټولنیز ارزښت ټینګار کوي او دا یې د څو کلتوري ایډیالوژۍ د محرک په توګه معرفي کړی دی. د کاناډا کلتور د بېلابېلو لویو ملیتونو نه سرچینه اخلي او هغه تګلارې چې یوه عادلانه ټولنه جوړوي، اساسي قانون ته په کتو ساتل کېږي. د کاناډا د دولت تګلارې لکه: روغتیاپالنه له عمومي بودجې سره، ډېره او پرمختلونکې مالیه، د اعدام د سزا ناقانوني کول، د فقر د له منځه تللو لپاره پیاوړې هڅې، پر کلتوري تنوع ټینګار، د وسلې کلک کنټرول، د همجنسبازانو د ودونو قانوني کول او د امیندوارۍ ختمول، چې دا ټول د هېواد د سیاسي او فرهنګي ارزښتونو ټولنیز شاخصونه دي. کاناډایان د روغتیا پالنې له موسسو، د پوځي سوله ساتو، د ملي پارک د سیسټم او د کاناډا د حقونو او ازادۍ د منشور له لارې پېژندل کېږي.

د کاناډا دولت د خپرونو، قوانینو او بنسټونو له لارې پر کلتور اغېز کړی دی. دغه شرکتونو یې د کاناډا د کلتور د دودولو لپاره، چې د رسنیو له لارې؛ لکه د کاناډا د نشراتي شرکت (CBC) او د کاناډا د ملي فلم د هیئت (NFB) له خوا ترویجېږي همدارنګه ډېری پېښې تبلیغوي، چې په نظر یې د کاناډا دودونو ته وده ورکوي. دغو شرکتونو د کاناډا د راډیو تلویزیون او د مخابراتو د کمیسیون (CRTC) په څېر له اداراتو ګټه اخیستې ترڅو په زیاتره رسنیو کې د کاناډایي محتوا په اړه قانوني حد وټاکي او له دې سره یې تر ډېره د کاناډا د کلتور د خوندي کولو هڅه کړې ده.  

تاریخ

له زرګونو کلونو راهیسې په کاناډا کې بومي وګړي، چې له بېلابېلو کلتورونو او د ژبې له څو ګونو اصلي ډلو نه دي، ژوند کوي. که څه هم پرته له جګړې او وینې تویونې څخه نه و، خو له لومړي ملل او اوسنۍ کاناډا ته د تازه تلونکي نفوس اړیکې له اروپا سره سوله ییزې وې.First Nations  او Métispeoples په کاناډا کې د اروپایي مستعمرو په پراختیا کې مهمه ونډه درلودلې ده، په ځانګړې توګه له اروپایي ګرځندویانو سره یې مرسته وکړه، چې د شمالي امریکا د سوداګرۍ په لړ کې دغه وچه کشف کړي. په زیاتره سیمو کې له وروستیو اقتصادي پراختیاوو سره، دغه لومړی تاریخ کابو ډېر جګړه ییز نه و او د کاناډا بومیانو ته یې دا امکان ورکړ، چې پر ملي کلتور یې ښکاره اغېز وکړي. د دریوو پېړیو په اوږدو کې، کلیمې، اختراعات، مفاهیم او د شمالي امریکا بې شمېره بومي لوبې د کاناډا ژبې ته ننوتې دي. د کاناډا زیاتره ځایونه، که طبیعي ځانګړنې وي او یا هم که انساني مېشتځایونه وي، له بومي نومونو نه ورته کار اخیستل کېږي. د «کاناډا» نوم هم له سنت لارنس ایروکویي نه، چې د «کلي» یا «مېشتځای» په معنا ده، اخیستل شوی دی. د کاناډا د پلازمېنې نوم اتاوا له «adawe» «Algonquin» نه اخیستل شوی، چې د «سوداګرۍ» په معنا دی.

ادبیات

د کاناډا ادبیات په ټوله کې پر فرانسوي او انګلیسي ژبو ادبیاتو وېشل شوي دي، چې د فرانسې او بریټانیا په ادبي سنتونو کې ریښه لري. د کاناډا لومړي ادبیات، که په  انګلیسي وي یا په فرانسوي لیکل شوي وي؛ نو دا د طبیعت، سرحدي ژوند او په نړۍ کې د کاناډا د موقعیت په اړه د  کاناډایانو لیدلوری څرګندوي؛ لکه د بلیس کارمن شعر یا د سوزانا مودي او کاترین پار تریل خاطرې. دغه موضوعات او د کاناډا ادبي تاریخ د کاناډایي لیکوالو لیکنې، یعنې له لیونارډ کوهن نه نیولې تر مارګارت اتوود پورې یې په اړه معلومات شریکوي.  

د ۲۰مې پېړۍ په نیمایي کې، د کاناډا لیکوال په دې فکر کې وو، چې کاناډایي سندرغاړو ته ملي مضامین پیدا کړي. لیکوالو نه غوښتل چې له بریټانیايي یا امریکایي لیکوالو نه تقلید وکړي، بلکې غوښتل یې بشپړ کاناډایي غږ پیدا کړي. کاناډایي هویت د دغه هېواد له ادبیاتو سره نږدې اړیکې لري. د ملي هویت مسئله د یوې موضوع په توګه د کاناډا په ادبیاتو کې په کراتو تکرارېږي. د کاناډا ادبیات د سیمو پر اساس ډلبندي کېږي. همدارنګه د لیکوال د کلتوري او ټولنیزو غوښتنو(لکه: اکادیان، بومي وګړي، LGBT او ایرلنډي کاناډایان)، د ادبي دورو؛ لکه کاناډایي پوسټ ماډرن یا د جګړو په مینځ کې د کاناډایي شاعرانو پر اساس هم ډلبندي کېږي.

تیاتر

کاناډا د ۱۸۰۰ لسیزې له پایه تر ننه پورې د تیاتر پرمختللې صحنه لري. د اوړي په میاشتو کې د تیاتر جشنوارې زیاتره ګرځندویان راجلبوي په ځانګړې توګه، په استراتفورډ او انټاریو کې د شکسپیر اسټراټفورډ جشنواره او په نیاګارا ان دې لېک، انتاریو کې د شاو جشنواره. The Famous People Players (نامتو لوبغاړي) یوازینی ټوریسټي شرکت دی، چې نړیوال شهرت یې موندلی دی. کاناډا همدارنګه د ادمونتون جشنوارې کوربه توب کړی دی، دا تر ټولو لویه او نړیواله جشنواره بلل کېږي.

تلوېزیون

کاناډایي تلوېزیون د کاناډا د نشراتي شرکت له خوا ملاتړ کېږي، چې د ځایي خپرونو د تولید کور دی. فرانسوي ژبی تلوېزیون، لکه فرانسوي کاناډایي فلمونه د امریکایانو د ډېر نفوذ مخه نیسی، چې د ژبې له لارې ساتل کېږي او همداسې د کورنیو تولیداتو له ټولګې ملاتړ کوي. په کاناډا کې د فرانسوي ژبي   داخلي تلوېزیون بریاليتوب تر انګلیسي ژبي هغه یې زیات دی. په وروستیو کلونو کې په تلوېزیون کې له ناسیونالېزم نه د محصولاتو په معرفي کولو کې کار اخیستل شوی دی.

سپورټ

په کاناډا کې بېلابېل سپورټونه دي. که څه هم زیاتره لوبې شته، چې کاناډایان ورته درناوی لري، خو تر ټولو نامتو یې؛ د یخ پرمخ هاکي، باکس لاکراس، کاناډایي فوټبال ، باسکېټبال، فوټبال، کرلینګ، بیسبال او رینګټ دي. ټول، خو پرته له کرلینګ او فوټبال نه د کورنیو سپورټونو په توګه په پام کې نیول کېږي؛ ځکه یا د کاناډایانو له خوا اختراع شوي یا کاناډا ته خپلې ریښې غځوي.

د یخ پر مخ هاکي، چې په ساده ډول هاکي نومول کېږي، د کاناډا تر ټولو نامتو ژمنی سپورټ، تر ټولو نامتو ننداره ییز سپورټ او په نړیوالو لوبو کې یې تر ټولو بریالی سپورټ دی. دا  د کاناډا ملي او رسمي ژمنی سپورټ دی. Lacrosse، چې بومي ریښه لري، د کاناډا تر ټولو لرغونی او رسمي اوړنی سپورټ دی. فوټبال یې دویم نامتو سپورټ دی، چې د کاناډا د فوټبال د لوب لړیو کلنۍ اتلولي ګټي، ګرې کپ او دې ته ورته نور هغه لوی سپورټونه دي، چې هر کال په دغه هېواد کې ترسره کېږي.

خواړه

کاناډایي خواړه په سیمو پورې تړاو لري، چې ډېر جلا دي. د کاناډایي او د شمالي امریکا د پاتې خوړو ترمنځ د پام وړ نږدېوالی شته. انسان ته منحصر زیاتره خواړه (د ځانګړو خوړو نسخې) یوازې په دغه هېواد کې موندل کېږي او لاسرسی ورته شونی دی.  د کاناډا په ملي خوړو کې؛ کوبیک نه جوړ پوټین او د فرانسوي کاناډایي کوچو ټارټونه دي. د کاناډا نور نامتو خواړه؛ لکه: بومي سره شوې ډوډۍ، فرانسوي تورتیه، کرافټ ډينر، سس کچاپ چپس، مربعه ډوله خرما، نانایمو بار، بک بېکنو، کوکټل سیزار او نور دي.