د پوستکي د رنګ پر بنسټ توپيري چلند

د پوستکی د رنګ پر اساس تبعيضي چلند چې د رنګ پالنې يا شيډوايزم په نوم هم پېژندل کېږی، د تعصب ( توپيري چلند) يو ډول دی چې تر مخې يې له هغو خلکو سره بدل چلند کېږي، څوک چې ځانګړي قومي يا توکمي ورته والي لري، دا چلند د هغو ټولنيزو مفاهيمو بر بنسټ کېږي چې د بدن د پوستکې له رنګ سره تړاو لري.

په امريکا او اروپا کې د څېړنو پر مهال داسې پراخ شواهد تر لاسه شوي چې، په جرمي عدالت، سوداګرۍ، اقتصاد، هستوګنې، روغتياپالنې، رسنيو او سياست کې د پوستکي د رنګ پر بنسټ توپيري چلند رامنځته شوی دی. د رنګ پالنې په اصطلاح کې د پوستکې هر رنګ شامل دی، خو د رنګ پر اساس توپيري چلند له هغو خلکو سره شوی، چې له سرغړوونکي څخه زيات تور رنګ لري. هغه انسانان چې د پوستکي رنګ يې تور دی، د نړۍ په ډېرو هېوادونو کې له توپيري چلند سره زيات مخامخ دي. د دې لپاره چې له کم تعصب او توکميز تروريزم سره مخامخ شي، ځينې خلک په خپل مخ سپينوونکي کريم وهي. د روغتيا نړيوال سازمان خبرداری ورکوي چې قصداً د سيماب لرونکې مالګې ګډول (چې د ملانين د توليد مخه نيسي) او د هايدروکوکينون کيمياوي مواد او په پرله پسې ډول د دې زيان لرونکو توکو په اړه له شته قوانينو څخه د جوړوونکو او برابروونکو تېښته د عامو خلکو روغتيا ته سخت زيان رسوي. کلوبتازول پروپيونات د اندېښنې وړ يو بل ډول مواد دی.

په ټوله نړې کې

د څېړنو د پايلو ګڼو ارزونو موندلې  ده چې د شمالي امريکا او اروپا د مزدورانو په بازارونو کې د مزدورانو د ګومارلو پر مهال قومي او توکميز توپيري چلند شوی دی. په ۲۰۱۶ ز کال کې د دري څلويښت بېلا بېلو څېړنو په تر سره کولو سره د ۷۳۸ لیکنيزو ازموينو د پايلو ارزونه، چې د ۱۹۹۰ز او ۲۰۱۵ ز کلونو تر منځ د OECD په هېوادونو کې شوې وې ، وښودله چې په شمالي امریکا او اروپا کې د مزدورانو د ټاکنې  پر مهال په پراخه کچه توکميز توپيري چلند شوی دی. د لږه کيو نوماندان بايد تر هغه پنځوس سلنه زياتې عرض پاڼې واستوي، څومره چې اکثريت استوي، تر څو لږه  کي د مرکې لپاره راوغوښتل شي. په متحده ايالاتو کې وروستیو څېړنو ښودلې چې ډېر ځله د رنګ په اړوند د افريقاي الاصله امریکايي ټولنيزه –اقتصادي او د روغتيا په برخه کې نابرابري د سپين پوستکو او افريقايي الاصل امريکاي تر منځ له نابرابرۍ سره يا خو برابره وي، يا له هغې څخه هم زیاته وي.

اسيا

په ختيځه، سويلي او سویل ختيځه اسيا کې سپين پوستکي ته ترجيح ورکول کېږي، په ځانګړي ډول د چين، سويلي کوريا، تايوان، هانګ کانګن، ويتنام، هندوستان، پاکستان، بنګله ديش، فلپين، اندونيزيا، تايلينډ او جاپان په څېر هېوادونو کې.

د پوستکي د رنګ د سپېنېدو تاریخ لرغونو زمانو ته رسېږي. په لرغونو لړيو کې، په هغه چاپېريال کې چېرته چې لمر تېز و او د انسان بدن سپېن پاتې کېده، د دې مطلب شتمني او قدرمني وه، ځکه دې خلکو کولای شول، هغه مهال په کور کې و اوسېږي، کله چې بايد مزدور بهر کار وکړي، په  لرغونې اسيايي کلتور کې همدا راز سپين پوستکي ته د ښځو د ښکلا په سترګه کتل کېدل. د Gojoseon له زمانې څخه «شين» ته ورته سپين پوستکي ته په کوريا کې د غوره پوستکي په توګه کتل کېږي. د جاپان د ايډو پړاو راهيسې لیدل شوي دي چې ښځو به خپل مخونه د خپلې اخلاقي دندې په توګه د وريژو په پوډرو سپينول. چينايي مېرمنو د شیدو په څېر سپين رنګ ته ارزښت ورکاوه او په دې برخه کې به يې ميده شوي ملغلرې تېرولې. په هانګ کانګ، ماليزيا، فلپين او سويلي کوريا کې د تر سره شوې ټولپوښتنې پر بنسټ معلومه شوې ده چې، په هرو لسو مېرمنو کې څلور يې له سپينوونکو کرېمو ګټه پورته کوي. په ډېرو اسيايي کلتورونو کې رنګ پالنه کوچنيانو ته د افسانو په توګه ورزده کېږي، لکه چې د ګريم خيالي کېسو کې د سپين پوستکي د شهزادګۍ يا پېغلې يادونه کېږي. د اسيايي افسانو اتلان په ځانګړي ډول عادلان وي چې زهد، خلوص او ښه والی انځوروي. روښانه رنګ، له ښځینه ښکلا، توکميزې برترۍ او ځواک سره برابر دی او پر واده، دنده، حيثيت او عايد باندې ژور اغېز لري.

نړيواله شوې ختيځه اسيا کې اوس هم دا توپيري چلند شته، خو د لویدیځې غوره کړای شوې ښکلا او رسنيو تر اغېز لاندې دي، کوم چې سپينوالی له نوې او ښاري شتمنۍ او بريا سره تړي.

چين او جاپان

هيروشي واګاتسوما په Daedalus کې ليکي چې:  جاپاني دودونو له اوږدې مودې راهيسې د پوستکي رنګ له نورو فزيکي ځانګړتياوو سره تړلی دی، کوم چې د معنوي پاکوالي يا اصليت د درجې څرګندونه کوي.

دا پوهاند د يوه لرغوني جاپاني متل يادونه کوي: «سپين پوستکی اووه نېمګړتياوې جبرانوي». په ځانګړي ډول د يوې مېرمنې سپين پوستکی نورو خلکو ته اجازه ورکوي چې د هغې په نورو مهمو بدني ځانګړتياوو سترګې پټې کړي. د پوستکي رنګ اوس هم په زړه راښکنې، ټولنيز اقتصادي حيثيت او وړتياوو کې اغېز لري.

په لويدیځه څنډه کې خلکو له اوږدې مودې راهيسې ختيځ اسيايان، په ځاګړي ډول چينايان او جاپانيان ژېړ بولي، خو جاپانيان او چينيان ډېر کم وخت خپل پوستکی په دې ډول تشرېح کوي. جاپانيانو په عمومي توګه د شيرو-يعنې سپين- لفظ کارولی دی، تر څو په ټولنه کې د پوستکې زيات روښانه سيوری وښيي. له ۷۱۰ ز څخه تر ۷۹۳ ز کال پورې د جاپان د نارا پړاو درباري مېرمنو، په خپل مخ سپينوونکي پورډر وهل او غمبوري به یې سره ګلابي کول.  له ۷۹۴ ز څخه تر ۱۱۸۶ز کال پورې ډېرو غوښنو ښځو ته په انځورګرۍ او لیکنو کې د سپين پوستو په توګه اشاره شوې ده، د بېلګې په ډول: په ادبي لیکنو کې د ليډي مورساکي له خوا لیکل شوی د ګينجي داستان (د ۱۰۰۰-۱۰۱۲ز کې لیکل شوې) د پام وړ دی.

ماليزيا

د يوې ټولپوښتنې په پايله کې دا معلومه شوې چې په څلورو کې درې ماليزيايي نران فکر کوي، که چېرې د دوی مېرمنو روښانه پوستکی درلود، زياتې په زړه پورې به وې.

د ماليزيا په څېر په ځينو سويلي اسيايي هېوادونو کې، عامه غوره ښکلا «اروپايي-اسيايي بڼه» ده چې، په سيمه ييزه کچه په ماليزيا کې د «پان-اسيايي بڼې» په نوم پېژندل کېږي، د ښکلا همدا غوره والی، له سپين پوستکي څخه راپورته شوی دی چې اروپايي اسيايي، په عمومي توګه غوره بولي چې په طبيعي ډول همدا بڼه ولري. د اعلانونو په تختو او تلويزيونونو د پان-اسيايي څېرو په پراخه کچه ښودل، په هېواد کې يوه جنجالي موضوع ده. دا موضوع هغه مهال لا پسې خپره شوې وه، کله چې په ۲۰۰۹ ز کال کې يوه ماليزيايي سياسي مشر زين الدين مايدين د پان-اسيايي څېرو د ښودلو د کمولو غوښتنه وکړه او ادعا يې وکړه چې، دې څېرو د اعلانونو په تختو او تلويزیون واکمنې پيدا کړی، هغه وړانديز وکړ چې د دې پر ځای دې ملايي، چينايي او هندي څېرې په سيمه ييزو تلويزيونونو وښودل شي. سره له دې چې دا موضوع د هغو ماليزيايانو لپاره د کړکېچ لامل ګرځېدلې، څوک چې ګډ اسيايان (مالايان، چينايان يا هنديان) او د هغو لپاره چې اروپايي الاصله دي، څوک چې د سپين پوستکي په څېر ځانګړتيا لري. په صنعت کې ځينو پوهانو ويلي چې، د پان-اسيايي څېرو کارول، د دې لپاره دي چې د ماليزيايي توکميز تنوع څرګندونه وکړي. شونې ده چې د ګډې بڼې له امله، مختلف توکميز نفوس ته د يو توليد د ترويج لپاره وکارول شي، چې په ۱۹۹۳ ز کال کې د اطلاعاتو وزير هم دا وړانديز کړی و.

هندوستان

په هندوستان کې د رنګ پالنې ښوونه د ملت له مفهوم څخه روښانه ده. د هند پرنيمه لويه وچه د مغولو، شمالي او اروپايي استعماري حکومتونو د اوسني سپين رنګ او ځواک د واکمني تر منځ پر اړيکو اغېز کړی. ګڼې مطالعې دې پايلې ته رسېدلي دي چې، په هند کې د سپین رنګ غوره والی، په تاريخي لحاظ هم د هند د ډلو له نظام او هم د ايراني، مغولي او اروپايي ځواکونو له حکومت سره تړلی دی. د هندويزم اغېز هم بايد په نظر کې ونيول شي. د هندوانو ټولنيزې لړۍ په دې ټينګار کړی، هغه څوک چې په لوړې طبقې پورې اړه لري، زیاتره یې د پوستکي سپين رنګ لري او د هغو په پرتله چې د ټيټې طبقې اړوند وي. په همدې بنسټ، دوی په ټولنه کې په ګټور ډول ځای پر ځای شوي دي.