د پرمیان – ټریاسیک د ورکېدو پېښه

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

د پرمیان – تریاسیک ورکېدو پېښه (P-T, P-Tr) چې د پرمیان پای ورکېدو په توګه او همدارنګه د لویې مړینې په توګه هم پېژندل کېږي، د پرمیان او ټریاسیک ځمک پېژندنو دورو ترمنځ سرحد او همدارنګه د پالئوزوئیک او میزوزوئیک ترمنځ سرحد جوړوي، کابو ۲۵۱.۹ میلیون کاله پخوا. دا په ځمکه کې د ورکېدو ترټولو شدیده پېښه ده، چې په کې د بیولوژیکي کورنیو ۵۷ سلنه، د نسلونو ۸۳ سلنه، د سمندري بڼو ۸۱ سلنه او د ځمکني مهره لرونکو ۷۰ سلنه، ورک شول. دا د حشراتو ډله‌ییزې ورکېدنې ترټولو لویه پېژندل شوې پېښه وه.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹]

د دې ورکېدو پېښې لپاره له یوه تر درې مرحلو یا فازونو د شتون شواهد شتون لري.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

علمي اجماع پر دې ده چې د دې ورکېدو لامل لوړه تودوخه او په سیندیزو سیمو کې، د سمندرونو پراخ بې آکسیجن توب او د سمندرونو تېزابي کېدل دي چې د سایبريا جالونو چاودنو له امله د کاربن ډای اکسایډ ډېر مقدار له امله رامنځته کېږي. همدارنګه سپارښتنه شوې چې د سایبري جالونو له لورې د هایډروکاربني ذخایرو لکه تېل او سکرو، تجزیې له امله د تولید شوي کاربن ډای اکسایډ ډېر حجم خپرېدل او د میتانوجن مایکروارګانیزمونو لخوا د میټان خپرېدل دې ورکېدو پېښې سره مرسته کړې ده.[۱۴][۱۵][۱۶]

له ورکېدو څخه د بیارغېدو سرعت د بحث وړ دی. ځینې ساینس پوهان اټکل کوي چې ۱۰ میلیون کاله (تر منځني ټریاسیک) وغځېده، هم د ورکېدو د شدت له امله او هم له دې امله چې بد شرایط په دوره یي بڼه هر ۵ میلیون کاله وروسته بیا راګرځېدل. په هرحال، ترسره شوي مطالعات په Bear Lake County کې، پاریس ته نږدې، آیډاهو، او آیډاهو ته نږدې نور ځایونو او نواډا کې، د لومړني ټریاسیک سمندري ایکوسیسټم کې یو نسبتاً چټک بېرته راګرځېدنه ښکاره کړه چې کابو ۳ میلیون کاله وغځېده ترڅو بیا ورغول شي، او ښکاروي‌ چې د ورکېدو پېښې اغیزې کېدای شي په ځینو سیمو کې ډېر او په ځینو نورو کې کمه احساس شوې وي.[۱۷][۱۸][۱۹]

تاریخ[سمول]

له دې مخکې، اټکل کېده چې د ډبرو لړۍ چې د پرمیان-ټریاسیک سرحد په بر کې نیسي ډېر لږ وې او د ډېرو درزونو لرونکې دي چې ساینس پوهان نشي کولی د هغو په هکله جزیات په سمه توګه تعین کړي. په هرحال، اوس کولی شو د ورکېدو تاریخ د زرګونو کلونو په دقت سره تعین کړو. د U-Pb زیرکون د پرمیان-ټریاسیک سرحد لپاره په میشان، چین کې د نړیوال سټراټوټایپ برخې او ټکي څخه پنځه آتشفشاني ایرو بسترونه ښکاروي، چې د ورکېدو تاریخ له لوړ دقت سره په ډاګه کوي – همدارنګه اجازه ورکوي چې له زرکلن تاریخ مقیاس له بیارغونې سره د نړیوال چاپېریال ګډوډي، کاربن څرخې اختلال، او ډله‌ییزه ورکېدنې اړیکې راوسپړي. دا د ورکېدو پېښه د ۲۵۱.۹۴۱ ± ۰.۰۳۷ او ۲۵۱.۸۸۰ ± ۰.۰۳۱ میلیون کاله پخوا رامنځته شوې ده چې اوږدوالی یې ۴۸ ± ۶۰ زره کاله دی. د کاربن ۱۳ ایزوټوپ نسبت ناڅاپي نړیوال کمښت (کابو ۰.۹٪) کاربن ۱۲ ته له دې ورکېدو سره په یوه وخت کې ترسره شوی، او کله کله په هغو ډبرو کې چې د راډیومټري تاریخ ایښودنې لپاره نامناسبې دي، د پرمیان – ټریاسیک دورې سرحد پېژندلو لپاره کارول کېږي.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸]

سپارښتنه شوې چې د پرمیان – ټریاسیک سرحد د وچې او اوبو فنګسونو د شدید زیاتوالي سره یوځای ده، چې د هغو مړو بوټو او حیواناتو د کچې زیاتوالي له امله رامنځته شوي چې د فنګسونو خوراک کېدل. د یوې مودې لپاره له دې «فنګسي زیاتوالي» څخه د ځینو لرغون پوهانو لخوا د پرمیان – ټریاسیک دورې سرحد پېژندلو لپاره په هغو ډبرو کې د راډیومټري تاریخ ايښودنې لپاره نامناسبې دي یا مناسب شاخص فوسیلونه نلري، ګټه اخیستل کېده، خو ان د فنګسي زیاتوالي فرضیې سپارښت کوونکو اشاره وکړه چې «د فنګسونو زیاتوالی» کېدای شي په لومړني ټریاسیک کې له ورکېدو وروسته د ایکوسیسټمونو لخوا جوړه شوې تکرارېدونکې پدیده وي. د فنګسي زیاتوالي نظر باندې د بېلابېلو دلیلونو له امله نیوکه شوې، لکه: Reduviasporonites، د فنګسونو ترټولو عام اټکل شوی سپور، کېدای شي یو فوسیل شوی الجي وي؛ دا زیاتوالی په ټوله نړۍ کې ندی ښکاره شوی؛ او په دېرو ځایونو کې د پرمیان او ټریاسیک په سرحد کې ندی واقع شوې. Reduviasporonites ان کېدای شي د ټریاسیک نړۍ ته د ځمکني فوسیلي بسترونو ځینې ټریاسیک لومړنۍ نښې او مړینې پرځای د سیندونو تسلط په واسطه لېږدېدل څرګند کړي. کیمیاوي نوي شواهد د Reduviasporonites فنګسي سرچینې سره موافق دی او دا نیوکې لا کمزورې کوي.[۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵]

په لویه پروسه کې د بېلابېلو ډلو د ورکېدو وخت او زمان په هکله او د ټولیزې ورکېدنې اوږدوالي په هکله بې باوري شتون لري. ځینې شواهد داسې څرګندوي چې د ورکېدو څو مرحلو شتون درلودلی دی یا دا چې ورکېدنه د څو میلیونو کلونو په ترڅ کې وده کړې ده، چې د پرمیان په وروستیو میلیون کلونو کې چټک سرعت ونیوه. د چین په سوېل ختیځ د ژجیانګ ولایت په میشان کې د ډېرو فوسیلي طبقو آماري تجزیه او تحلیل څرګندوي چې اصلي ورکېدنه د یوې څوکې په شاوخوا کې راټوله شوې ده. وروستۍ څېړنې ښکاروي چې بېلابېلې ډلې په بېلابېلو وختونو کې ورکې شوې دي. د بېلګې په توګه، په داسې حال کې چې په مطلق ډول د تاریخ تعیین سخت کار دی، د اسټراکوډ او براخیوپوډ ورکېدل د ۶۷۰۰۰۰ تر ۱.۱۷ میلیون کالو پورې سره جلا کېږي. د ګرینلنډ په ختیځ کې په یوه ښه ساتل شوي ترتیب کې، د ځناورو کمېدل د ۱۰۰۰۰ تر ۶۰۰۰۰ کلونو په یوه دوره کې متمرکزه ده او بوټي څو سوه زره کاله وخت نیسي ترڅو د دې پېښې بشپړ اغیزه ښکاره کړي.[۳۶][۳۷][۳۸][۳۹]

یوه پخوانۍ نظریه چې لا هم په ځینو مقالو کې ترې ملاتړ کېږي، دا ده چې د ورکېدو دې پېښې دوه اصلي مرحلې د ۹.۴ میلیون کالو په واټن سره رامنځته شوي دي چې د پس منظر کچې څخه د ورکېدو لوړې دورې په واسطه جلا کېږي او پایلنۍ ورکېدنې یوازې کابو ۸۰ سلنه سمندري بڼې چې په هغه وخت کې ژوندۍ وې له منځه وړي دي، په داسې حال کې چې نور تلفات د لومړنۍ مرحلې یا د مرحلو ترمنځ د واټن په وخت کې رامنځته شوي دي. د دې نظریې په اساس د ورکېدو یوه مرحله د ګوادالوپي پرمیان دورې په پای کې رامنځته شوې ده. د بېلګې په توګه، ټول ډایناسفالي نسلونه د ګواډالوپي دورې په پای کې له منځه لاړل، لکه څنګه چې Verbeekinidae، د لوی سایز لرونکو فوسولین فورامینیفیرا یوه کورنۍ، له منځه لاړل. داسې ښکاري چې د ګوادالوپي وروستنۍ دورې ورکېدو اغیزه پر سمندري موجوداتو په بېلابېلو ځایونو او بېلابېلو بڼو متفاوته وه – براخیوپوډانو او مرجان شدید تلفات لرل.[۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵]

سرچينې[سمول]

  1. ↑ Algeo, Thomas J. (5 February 2012). "The P–T Extinction was a Slow Death". Astrobiology Magazine. https://www.astrobio.net/origin-and-evolution-of-life/the-p-t-extinction-was-a-slow-death/. 
  2. ↑ Li, Dirson Jian (18 December 2012). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The tectonic cause of mass extinctions and the genomic contribution to biodiversification"]. Quantitative Biology. Bibcode: 2012arXiv1212.4229L. 
  3. ↑ (په 23 November 2011 باندې). "Great Dying" lasted 200,000 years.
  4. ↑ (په 16 February 2017 باندې). After Earth's worst mass extinction, life rebounded rapidly, fossils suggest.
  5. ↑ Jurikova, Hana; Gutjahr, Marcus; Wallmann, Klaus; Flögel, Sascha; Liebetrau, Volker; Posenato, Renato et al. (October 19, 2020). "Permian–Triassic mass extinction pulses driven by major marine carbon cycle perturbations" (in en). Nature Geoscience 13 (11): 745–750. doi:10.1038/s41561-020-00646-4. ISSN 1752-0908. Bibcode: 2020NatGe..13..745J. https://www.nature.com/articles/s41561-020-00646-4. 
  6. ↑ Stanley, Steven M. (2016-10-18). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Estimates of the magnitudes of major marine mass extinctions in earth history"] (in en). Proceedings of the National Academy of Sciences 113 (42): E6325–E6334. doi:10.1073/pnas.1613094113. ISSN 0027-8424. PMID 27698119. Bibcode: 2016PNAS..113E6325S. 
  7. ↑ Benton, M.J. (2005). When Life Nearly Died: The greatest mass extinction of all time. London: Thames & Hudson. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-500-28573-2. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ Bergstrom, Carl T.; Dugatkin, Lee Alan (2012). Evolution. Norton. د کتاب پاڼې 515. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-393-92592-0. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. ↑ Sahney, S.; Benton, M.J. (2008). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Recovery from the most profound mass extinction of all time"]. Proceedings of the Royal Society B 275 (1636): 759–765. doi:10.1098/rspb.2007.1370. PMID 18198148. 
  10. ↑ Sahney, S.; Benton, M.J. (2008). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Recovery from the most profound mass extinction of all time"]. Proceedings of the Royal Society B 275 (1636): 759–765. doi:10.1098/rspb.2007.1370. PMID 18198148. 
  11. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Pattern of marine mass extinction near the Permian–Triassic boundary in south China"]. Science 289 (5478): 432–436. 2000. doi:10.1126/science.289.5478.432. PMID 10903200. Bibcode: 2000Sci...289..432J. 
  12. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The global stratotype section and point (GSSP) of the Permian–Triassic boundary"]. Episodes 24 (2): 102–114. 2001. doi:10.18814/epiiugs/2001/v24i2/004. 
  13. ↑ Yin HF, Sweets WC, Yang ZY, Dickins JM (1992). "Permo–Triassic events in the eastern Tethys – an overview". In Sweet WC (المحرر). Permo–Triassic Events in the Eastern Tethys: Stratigraphy, classification, and relations with the western Tethys. Cambridge: Cambridge University Press. د کتاب پاڼي 1–7. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-521-54573-0. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. ↑ Kaiho, Kunio; Aftabuzzaman, Md.; Jones, David S.; Tian, Li (2020-11-04). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Pulsed volcanic combustion events coincident with the end-Permian terrestrial disturbance and the following global crisis"]. Geology 49 (3): 289–293. doi:10.1130/G48022.1. ISSN 0091-7613. 
  15. ↑ Rothman, D.H.; Fournier, G.P.; French, K.L.; Alm, E.J.; Boyle, E.A.; Cao, C.; Summons, R.E. (2014-03-31). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Methanogenic burst in the end-Permian carbon cycle"]. Proceedings of the National Academy of Sciences 111 (15): 5462–5467. doi:10.1073/pnas.1318106111. PMID 24706773. Bibcode: 2014PNAS..111.5462R.  – Lay summary: Chandler, David L. (March 31, 2014). "Ancient whodunit may be solved: Methane-producing microbes did it!". Science Daily. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. ↑ Darcy E. Ogdena; Norman H. Sleep (2011). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Explosive eruption of coal and basalt and the end-Permian mass extinction"]. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 109 (1): 59–62. doi:10.1073/pnas.1118675109. PMID 22184229. Bibcode: 2012PNAS..109...59O. 
  17. ↑ (په 27 May 2012 باندې). It took Earth ten million years to recover from greatest mass extinction.
  18. ↑ (په 27 May 2012 باندې). It took Earth ten million years to recover from greatest mass extinction.
  19. ↑ Smith, Christopher P. A.; Laville, Thomas; Fara, Emmanuel; Escarguel, Gilles; Olivier, Nicolas; Vennin, Emmanuelle et al. (2021-10-04). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Exceptional fossil assemblages confirm the existence of complex Early Triassic ecosystems during the early Spathian"]. Scientific Reports 11 (1): 19657. doi:10.1038/s41598-021-99056-8. ISSN 2045-2322. PMID 34608207. Bibcode: 2021NatSR..1119657S. 
  20. ↑ Erwin, D.H (1993). The Great Paleozoic Crisis: Life and Death in the Permian. New York: Columbia University Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-231-07467-4. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ Burgess, S.D. (2014). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "High-precision timeline for Earth's most severe extinction"]. PNAS 111 (9): 3316–3321. doi:10.1073/pnas.1317692111. PMID 24516148. Bibcode: 2014PNAS..111.3316B. 
  22. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "13C minima follow extinction events: A clue to faunal radiation"]. Geology 17 (4): 337–340. 1989. doi:10.1130/0091-7613(1989)017<0337:CMFEEA>2.3.CO;2. Bibcode: 1989Geo....17..337M. 
  23. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "13C depth profiles from paleosols across the Permian–Triassic boundary: Evidence for methane release"]. GSA Bulletin 112 (9): 1459–1472. 2000. doi:10.1130/0016-7606(2000)112<1459:CDPFPA>2.0.CO;2. ISSN 0016-7606. Bibcode: 2000GSAB..112.1459K. 
  24. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The Permian–Triassic boundary in Western Slovenia (Idrijca Valley section): Magnetostratigraphy, stable isotopes, and elemental variations"]. Chemical Geology 175 (1): 175–190. 2001. doi:10.1016/S0009-2541(00)00368-5. Bibcode: 2001ChGeo.175..175D. 
  25. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Stable carbon isotope signature in mid-Panthalassa shallow-water carbonates across the Permo–Triassic boundary: Evidence for 13C-depleted ocean"]. Earth and Planetary Science Letters 193 (1–2): 9–20. 2001. doi:10.1016/S0012-821X(01)00398-3. Bibcode: 2001E&PSL.191....9M. 
  26. ↑ "Daily CO2". Mauna Loa Observatory. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  27. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The Permian-Triassic boundary in Western Slovenia (Idrijca Valley section): magnetostratigraphy, stable isotopes, and elemental variations"]. Chemical Geology 175 (1–2): 175–190. 2001. doi:10.1016/S0009-2541(00)00368-5. Bibcode: 2001ChGeo.175..175D. 
  28. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The Permian-Triassic boundary in Western Slovenia (Idrijca Valley section): magnetostratigraphy, stable isotopes, and elemental variations"]. Chemical Geology 175 (1–2): 175–190. 2001. doi:10.1016/S0009-2541(00)00368-5. Bibcode: 2001ChGeo.175..175D. 
  29. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "The terminal Paleozoic fungal event: Evidence of terrestrial ecosystem destabilization and collapse"]. Proceedings of the National Academy of Sciences 93 (5): 2155–2158. 1996. doi:10.1073/pnas.93.5.2155. PMID 11607638. Bibcode: 1996PNAS...93.2155V. 
  30. ↑ Foster, C.B.; Stephenson, M.H.; Marshall, C.; Logan, G.A.; Greenwood, P.F. (2002). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A revision of Reduviasporonites Wilson 1962: Description, illustration, comparison and biological affinities"]. Palynology 26 (1): 35–58. doi:10.2113/0260035. 
  31. ↑ López-Gómez, J.; Taylor, E.L. (2005). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Permian–Triassic transition in Spain: A multidisciplinary approach"]. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 229 (1–2): 1–2. doi:10.1016/j.palaeo.2005.06.028. 
  32. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Life in the end-Permian dead zone"]. Proceedings of the National Academy of Sciences 98 (4): 7879–7883. 2005. doi:10.1073/pnas.131218098. PMID 11427710. Bibcode: 2001PNAS...98.7879L. "See image 2". 
  33. ↑ "Abrupt and gradual extinction among late Permian land vertebrates in the Karoo Basin, South Africa". Science 307 (5710): 709–714. 2005. doi:10.1126/science.1107068. PMID 15661973. Bibcode: 2005Sci...307..709W. http://www.gps.caltech.edu/users/jkirschvink/pdfs/WardKarooScienceFinal.pdf. 
  34. ↑ Retallack, G.J.; Smith, R.M.H.; Ward, P.D. (2003). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Vertebrate extinction across Permian-Triassic boundary in Karoo Basin, South Africa"]. Bulletin of the Geological Society of America 115 (9): 1133–1152. doi:10.1130/B25215.1. Bibcode: 2003GSAB..115.1133R. 
  35. ↑ Sephton, M.A.; Visscher, H.; Looy, C.V.; Verchovsky, A.B.; Watson, J.S. (2009). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Chemical constitution of a Permian-Triassic disaster species"]. Geology 37 (10): 875–878. doi:10.1130/G30096A.1. Bibcode: 2009Geo....37..875S. 
  36. ↑ "Abrupt and gradual extinction among late Permian land vertebrates in the Karoo Basin, South Africa". Science 307 (5710): 709–714. 2005. doi:10.1126/science.1107068. PMID 15661973. Bibcode: 2005Sci...307..709W. http://www.gps.caltech.edu/users/jkirschvink/pdfs/WardKarooScienceFinal.pdf. 
  37. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Tempo of the end-Permian event: High-resolution cyclostratigraphy at the Permian–Triassic boundary"]. Geology 28 (7): 643–646. 2000. doi:10.1130/0091-7613(2000)28<643:TOTEEH>2.0.CO;2. ISSN 0091-7613. Bibcode: 2000Geo....28..643R. 
  38. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Rapid and synchronous collapse of marine and terrestrial ecosystems during the end-Permian biotic crisis"]. Geology 29 (4): 351–354. 2001. doi:10.1130/0091-7613(2001)029<0351:RASCOM>2.0.CO;2. ISSN 0091-7613. Bibcode: 2001Geo....29..351T. 
  39. ↑ Wang, S.C.; Everson, P.J. (2007). "Confidence intervals for pulsed mass extinction events". Paleobiology 33 (2): 324–336. doi:10.1666/06056.1. http://www.swarthmore.edu/NatSci/swang1/Publications/. 
  40. ↑ Shen, S.; Shi, G.R. (2002). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Paleobiogeographical extinction patterns of Permian brachiopods in the Asian-western Pacific region"]. Paleobiology 28 (4): 449–463. doi:10.1666/0094-8373(2002)028<0449:PEPOPB>2.0.CO;2. ISSN 0094-8373. 
  41. ↑ Wang, X-D; Sugiyama, T. (December 2000). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Diversity and extinction patterns of Permian coral faunas of China"]. Lethaia 33 (4): 285–294. doi:10.1080/002411600750053853. 
  42. ↑ Ota, A; Isozaki, Y. (March 2006). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Fusuline biotic turnover across the Guadalupian–Lopingian (Middle–Upper Permian) boundary in mid-oceanic carbonate buildups: Biostratigraphy of accreted limestone in Japan"]. Journal of Asian Earth Sciences 26 (3–4): 353–368. doi:10.1016/j.jseaes.2005.04.001. Bibcode: 2006JAESc..26..353O. 
  43. ↑ Retallack, G.J.; Metzger, C.A.; Greaver, T.; Jahren, A.H.; Smith, R.M.H.; Sheldon, N.D. (November–December 2006). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Middle-Late Permian mass extinction on land"]. Bulletin of the Geological Society of America 118 (11–12): 1398–1411. doi:10.1130/B26011.1. Bibcode: 2006GSAB..118.1398R. 
  44. ↑ Sahney, S.; Benton, M.J. (2008). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Recovery from the most profound mass extinction of all time"]. Proceedings of the Royal Society B 275 (1636): 759–765. doi:10.1098/rspb.2007.1370. PMID 18198148. 
  45. ↑ [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A double mass extinction at the end of the Paleozoic Era"]. Science 266 (5189): 1340–1344. 1994. doi:10.1126/science.266.5189.1340. PMID 17772839. Bibcode: 1994Sci...266.1340S. 
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_پرمیان_–_ټریاسیک_د_ورکېدو_پېښه&oldid=283537" نه اخيستل شوی