د فلیپین کمپاین (۱۹۴۱-۱۹۴۲)

د فلیپین کمپاین (په فلیپیني ژبه کې: Kampanya sa Pilipinas or Labanan sa Pilipinas، اسپانیوي کې: Campaña en las Filipinas del Ejercito Japonés، جاپاني کې: フィリピンの戦い، رومانیایي کې: Firipin no Tatakai) د فلیپین جګړې یا د فلیپین سقوط په نوم هم یادېږي، د ۱۹۴۱م کال ډسمبر له ۸مې د ۱۹۴۲م کال د مې تر ۸مې، د دوهمې نړیوالې جګړې په اوږدو کې په فلیپین باندې د جاپان امپراتورۍ لخوا برید وشو او له ټاپوګانو څخه د متحده ایالتونو او فلیپیني ځواکونو له لورې دفاع وشوه.

جاپانیانو خپل برید د سمندر له لارې له فارموسا څخه، چې ۲۰۰مایله (۳۲۰ کیلومټره) د فلیپین شمال ته پرته ده، پیل کړ. دفاع کوونکي ځواکونه ۳ د ۲ په تناسب له جاپانیانو څخه ډېر وو، خو د جګړې تجربې نه لرونکي واحدونو، ملي ګارډ، ساتونکو او د ګډو منافعو نوي جوړ شوي واحدونو له ترکیب څخه جوړ شوي وو. جاپانیانو د کمپاین په لومړیو کې د لومړۍ کرښې له ځواکونو څخه کار واخیست او د خپلو ځواکونو له متمرکز کولو سره یې په ډېرې چټکۍ سره د لوزون ډېری برخې د لومړۍ میاشتې په ترڅ کې ونیولې.

د جاپان عالي قومانده چې باور یې درلود په دې کمپاین کې بریالي شوي دي، یوه سټراټیژیک پرېکړه وکړه ترڅو په بورنئو او انډونیزیا کې د خپلو عملیاتو مهال وېش یوه میاشت مخکې یوسي او غوره فرقه او د خپلو هوایي ځواکونو عمده برخه د ۱۹۴۲م کال د جنوري په لومړیو کې بهر کړي. د باتان په ټاپوګان کې یوه ساتل شوي موقعیت ته د مدافعانو د شاتګ پرېکړې او همدارنګه د «د ټکي جګړه» او «د پاکټونو جګړه» کې د درې جاپاني کنډکونو ماتې سره، امریکایانو او فلیپینیانو وکولی شول چې څلور میاشتې نور هم دوام راوړي. په فبروري کې د باتان دفاعي سیمې ته په نفوذ کولو کې د جاپانیانو له ماتې وروسته، جاپانیانو یوه ۴۰ ورځنۍ محاصره ترسره کړه. د ۱۹۴۲م کال تر مې میاشتې پورې مهم لوی طبیعي بندر او د مانیل خلیج بندري تاسیسات د جاپانیانو لاس ته ونه لوېدل. په داسې حال کې چې د هالنډ ختیځ هند عملیات بې اغېزې پاتې شول، دا کار په شدت سره په نوي ګینه او سولومون ټاپوګانو کې د جاپان بریدګرو عملیاتو مخه ونیوله او د متحده ایالتونو سمندري ځواک ته یې وخت واخیست ترڅو د لا وړاندې ختیځ پرځای په ګاوډال کانال کې له جاپانیانو سره د جګړې پلان جوړ کړي.

د جاپان لخوا د فلیپین فتحه اکثراً د متحده ایالتونو په تاریخ کې ترټولو بده نظامي ماته ګڼل کېږي. کابو ۲۳۰۰۰ امریکایي نظامي پرسونل او کابو ۱۰۰۰۰۰ فلیپیني سرتېري مړه یا اسیر شول.

پس منظر

جاپاني فعالیت

موخې

د جاپانیانو موخه دا وه چې د «د آسیا ختیځ لویه جګړې» لپاره فلیپین د خپلې طرحې یوې برخې په توګه اشغال کړي چې په هغه کې د هغوی ختیځ ته اعزام شوې پوځي ډلې په مالایا او د هالنډ ختیځ هند کې د خامو موادو سرچینې تصرف کړې په داسې حال کې چې ترکیبي بېړۍ د متحده ایالتونو د ارام سمندر بېړۍ خنثا کړې. پنځه کاله مخکې له دې،‌ په ۱۹۳۶ کال کې، کاپیټان ایشیکاوا شینګو، د جاپان سمندري ځواکونو یو سخت دریځه، فلیپین او د سویل ختیځې آسیا نورو برخو ته سفر وکړ او اشاره یې وکړه چې دا هېوادونه د جاپان هېواد وسله والو ځواکونو لپاره اړین خام مواد لري. دې کار د فلیپین استعمار لپاره د هغوی د هیلې لا ډېروالي سره مرسته وکړه.

ختیځ ته اعزام شوی پوځ د ۱۹۴۱م کال د نومبر په ۶مه نېټه، د جنرال هیسایچي تېراوچي په مشرۍ، چې پخوا د جګړې وزیر وو، جوړ شو. دې لښکر ته امر وشو چې که چېرې جاپاني موخو ته د رسېدو لپاره له متحده ایالتونو سره خبرې بریالۍ نشي، جګړې ته دې چمتو شي. هغو همدارنګه په ارام سمندر کې د امریکا لخوا د غوره پوځ په توګه د خپل موقعیت د منلو شرط هم په پام کې نیولی وو، ځکه د چین اشغال هم د دې ادعا یو ثبوت وو، خو کوم څه چې دوی غوښتل هغه ته ونه رسېدل. د تېراوچي تر قومندې لاندې د قول اردو - معادل څلور پوځونه وو، چې لس فرقې او درې د ترکیبي وسلو لوا ګانې، د جاپاني څوارلسمې سیمې پوځ په شمول، په کې شاملې وې. د فلیپین او مالایا په وړاندې عملیات د امپراتورۍ جنرال مرکزي دفتر په امر په ورته وخت کې ترسره کېدل.

په فلیپین باندې برید څلور موخې درلودلې:

• د امریکایي ځواکونو له لورې د عملیاتو د مخته تګ اډې په توګه د فلیپین کارونې څخه مخنیوی
• د هالنډ ختیځ هند او ګوام په وړاندې د عملیاتو د تقویې لپاره د صحنه سازۍ سیمو او د تدارکاتي اډو لاس ته راوړل
• د اشغال شویو سیمو او د جاپان کورنیو ټاپوګانو ترمنځ د ارتباطي لیکو خوندي ساتنه
• په هېواد او نورو ګاونډي هېوادونو کې د ټولو شته پوځیانو د اعزام له لارې، د متفقینو د مداخلې محدودول کله چې دوی هڅه وکړه په آسټرالیا او سولومون ټاپوګانو کې یو یرغلیز کمپاین په لاره واچوي.

یرغلګر ځواکونه

تراوچي د فلیپین یرغل څوارلسم پوځ ته، چې د جنرال ماساهارو هوما تر قومندې لاندې وو، وسپاره. د ځمکني عملیاتو هوایي ملاتړ د ۵ هوایي ډلې لخوا، د جنرال هیدیوشي اوباتا په مشرۍ، چې له منچوري څخه فورموسا ته ولېږدول شو، ترسره شو. سمندري-ځمکنی یرغل د فلیپیني ځواک له لورې د مرستیال اډمېرل ایبو تاکاهاشي په قومانده، د جاپان امپراتورۍ سمندري ځواک دریمې بېړۍ په کارونې سره، چې د مرستیال اډمېرل نیشیزو تسوکاهارا په یوولسمې هوایي اډه کې مېشتې الوتکې له لورې یې هوایي ملاتړ کېده، ترسره شو.

څوارلسم پوځ د لومړۍ کرښې دوه پیاده فرقې، ۱۶مه فرقه (سوسومو موریوکا) او ۴۸مه فرقه (یویتسو سوچیهاشي) او د ګارنیزیون ځواک په توګه ۶۵مه لوا، لرلې ترڅو لوزون باندې برید وکړي او فتحه یې کړي. په فورموسا کې مېشت ۴۸مه فرقه، که څه هم د جګړې تجربه یې نه درلوده، خو بیا هم د جاپان پوځ یو له غوره واحدونو څخه شمېرل کېده، چې په ځانګړې توګه د سمندري-ځمکني عملیاتو لپاره روزل شوې وه، او د لینګاین خلیج کې د کته کېدو اصلي دنده ورته سپارل شوې وه. ۱۶مه فرقه چې په لامون خلیج کې د کته کېدو لپاره ټاکل شوې وه، په خپله جاپان کې تراوسه موجوده فرقو په منخ کې یوه غوره فرقه وټاکل شوه او د ریوکیوس او پالاو لخوا صحنه سازي شوې ده. په څوارلسم پوځ کې همدارنګه د ټانک ۴ او ۷ کنډکونه، پنځه ځمکنۍ توپخانې قطعې، پنځه د هوا ضد توپخانې قطعې، څلور د ټانک ضد ډلې او یو د هاوان کنډک شامل وو. د جنګي انجینرانو یوه غیرمعموله پیاوړې ډله او د پلونو واحدونه د څوارلسم پوځ په ملاتړي ځواکونو کې شامل وو.

د یرغل لپاره، دریمه بېړۍ د دوه تخریبي سکواډرون لخوا او د دوهمې بېړۍ کروز فرقې له لورې او د لومړي هوایي بېړۍ څخه د Ryūjō الوتکه وړونکې بېړۍ لخوا ملاتړ شوه. د فلیپین ځواک کې یوه الوتکه وړونکې، پنځه درانده کروزرونه، پنځه سپک کروزرونه، ۲۹ ویجاړوونکي، دوه د سمندري الوتکو وړونکې بېړۍ، ماین پاکوونکي او تورپیډو کښتۍ شاملې وې.

د پوځ هوایي او سمندري ګډ ځواک چې د کته کېدو د ملاتړ لپاره ځانګړې شوی وو ۵۴۱ الوتکې وې. یوولسمه کوکوکانتای (هوایي بېړۍ) کې ۲۱ او ۲۳ کوکوسنتای (هوایي بېړۍ)، د G4M «بېټي» او G3M «نېل» بمب غورځوونکو ګډ ۱۵۶ ځواک، د A6M Zero ۱۰۷ جنګیالي، سمندري الوتکې او کشفي الوتکې شاملې وې. د هغو ډېری برخه په تاکائو کې شتون درلود او کابو دریمه برخه یې د نومبر په وروستۍ اونۍ کې د مالایا عملیاتو د ملاتړ لپاره هندوچین ته ولېږدول شوې.  Ryujo اضافي ۱۶ جنګي او ۱۸ تورپیډو الوتکې برابرې کړې او سطحي کښتۍ ګانو ۶۸ سمندري الوتکې د څېړنې او څارنې لپاره لرلې، چې ټول‌ټال د سمندري ځواک ۴۱۲ الوتکې وې. د پوځ پنځم کیکوشیدان (هوایي ډله) کې دوه جنګي قطعې، د سپکو بمونو دوه قطعې او د درنو بمونو یوه قطعه شامل وه، چې ټول‌ټال یې ۱۹۲ الوتکې درلودلې: ۷۶ Ki-21 «سالي»، Ki-48 «لیلي» او Ki-30 «آن» بم غورځوونکي؛ ۳۶ Ki-27 «نېټ» جنګي الوتکې او ۱۹ Ki-15 «بابز» او Ki-36 «ایډا» څارونکې الوتکې.