د جاپان بهرنۍ اړیکې

د جاپان بهرنۍ اړیکې (日本の国際関係، Nihon no kokusai kankei) د جاپان د بهرنیو چارو وزارت لخوا سمبالېږي.

له شمالي کوریا پرته، جاپان د ملګرو ملتونو ټولو غړو سره، او همدارنګه د ملګرو ملتونو څارونکو هېوادونو لکه هالي سي، همدارنګه کوسوو، د کوک ټاپوګان او نیوو ډیپلوماټیکې اړیکې لري.

د جاپان د بهرنیو اړیکو لومړنی پیل په څوارلسمه پېړۍ کې او په ۱۸۵۴م کال کې د کاناګاوا کنوانسیون سره نړۍ ته د هغوی پرانېستلو سره سم وو. جاپان په چټکۍ سره مډرن شو او ځواکمن پوځ یې جوړ کړ. امپریالیسټي د چین او روسیې په وړاندې لویو جګړو سره – د شاوخوا سیمو د کنټرول په هڅه کې وه. هغې د چین ځینې برخو او منچوري او همدارنګه کوریا او ځینو ټاپوګانو لکه ټایوان او اوکیناوا کنټرول ترلاسه کړ. دې هېواد په دوهمه نړیواله جګړه کې ماتې وخوړه او د خپلو ټولو بهرنیو فتحو او شتمنیو څخه محروم شو. د جاپان د بهرنیو اړیکو تاریخ وګورئ. امریکایی جنرال مک آرټور، چې د متحدو ځواکونو لپاره یې کار کاوه، له ۱۹۴۵ تر ۱۹۵۱م کاله پورې یې د اشغال شوي جاپان څارنه کوله. د اشغال پای څخه وروسته، ډیپلوماټیک سیاست له متحده ایالتونو سره د نږدې ګډون او د سوداګریزو تړونونو لاس ته راوړلو پر اساس جوړ شو، په سړه جګړه کې جاپان بې وسلې شو خو له شوروي اتحاد سره په مخامخ کېدو کې له متحده ایالتونو سره یوځای شو. دې کار د کوریا په جګړه کې (۱۹۵۰-۱۹۵۳) لوی ملاتړیز رول درلود. د ۱۹۶۰مې او ۱۹۷۰مې لسیزې په چټکو اقتصادي بدلونونو کې جاپان په نړۍ کې یو له لویو اقتصادي ځواکونو څخه وو.

په ۱۹۹۰مه لسیزه کې جاپان د ملګرو ملتونو د سولې ساتلو په عملیات کې ګډون وکړ او خپل ځواکونه یې کامبوډیا، موزامبیک، د ګولان لوړو او ختیځ تیمور ته ولېږل. په ۲۰۰۱م کال کې د ترهګریزو بریدونو څخه وروسته، د جاپان د سمندري ځواک بېړۍ تر نن ورځې د هند په سمندر کې د بیارسونې دنده په غاړه لري. د شخصي دفاع ځمکني پوځ هم خپل ځواکونه د اساسي زیربناوو بیارغونې لپاره د عراق سوېل ته ولېږل.

بهرنۍ پالیسي (کړن‌لاره)

د خپلو نږدې ګاونډیانو سربېره، جاپان په وروستیو کلونو کې لا فعال بهرنی سیاست څارلی دی او هغه مسئولیت چې د خپل اقتصادي ځواک سره یې همغږی دی، په رسمیت پېژني. یاسو فوکوډا، د جاپان لومړی وزیر د مسیر بدلون پر سر د ملي خوراکي رژيم کې خپله سیاستي وینا کې ټینګار وکړ چې: «جاپان د انساني سرچینو د پرمختګ په مرکز د بدلېدو او همدارنګه د سولې د رامنځته کېدو په زمینه کې د لا ډېرو همکاریو په وده کې د څېړنیز او فکري ګډون هیله لري.» دا د جاپاني سولې ناڅیزې بریا ګټه ده چې په ۱۹۹۸م کال کې یې د کمبوډیا په ټول هېواد کې د ټاکنو بنسټ او اساس کېښود.

افریقا

جاپان په زیاتېدونکې توګه په افریقا کې فعال دی. د ۲۰۰۸م کال په مې میاشت کې، د افریقا هیډیو نوګوچي لومړنۍ ډالۍ به د افریقا پرمختګ په هکله د ټوکیو څلورم نړیوال کنفرانس (TICAD IV) کې ورکړل شي چې په دوه اړخیزو اړیکو کې د ټینګار بدلون ښکارندویي کوي.

آسیا

سوېل‌ختیځه آسیا

تر ۱۹۹۰م کاله، د آسیا – آرام سمندر ډېری هېوادونو سره د جاپان تعامل، په ځانګړې توګه د هغه مخ پر ودې اقتصادي مبادلات، څو اړخیز وو او د ترلاسه کوونکو هېوادونو لپاره یې مخ په زیاتېدو ارزښت درلود. د سوېل‌ختیځې آسیا هېوادونو ټولنې (ASEAN) مخ پر ودې هېوادونه جاپان د خپلې ودې لپاره ډېر مهم ګڼي. د ASEAN هېوادونو سره د جاپان مرستې د جاپان په ۱۹۸۸م مالي کال کې ټولټال ۱.۹ میلیارد ډالر وو په داسې حال کې چې د متحده ایالتونو په ۱۹۸۸م مالي کال کې د متحده ایالتونو مرسته کابو ۳۳۳ میلیون ډالره وه. د ۱۹۸۰مې لسیزې په پای کې، جاپان د ۱۹۸۹م کال تر مارچ پورې د ۱۴.۵ میلیارد ډالرو په اندازه مجموعي پانګه اچونې سره، چې د متحده ایالتونو څخه دوه برابره زیاته وه، د ASEAN هېوادونو کې لومړنی بهرنی پانګه اچونکی وو. د ASEAN په هېوادونو کې د جاپان د ټولټال پانګه اچونې برخه په همدې دوره کې په ټایلنډ کې د ۷۰ تر ۸۰ سلنې او په انډونیزیا کې ۲۰ سلنه وه.

د ۱۹۸۰مې لسیزې په پای کې، د جاپان دولت په ځانګړې توګه آسیا کې د خپل ډیپلوماټیک موقف لپاره ګډې هڅې ترسره کړې. د سوېل‌ختیځې آسیا پنځو هېوادونو – مالېزیا، بروني، ټایلنډ، سینګاپور او فیلیپین – ته د توشیکي کایفو د ۱۹۹۱م کال د پسرلي ډېر خپور شوي ټور کې د بهرني سیاست اصلي ویناوې په سنګاپور کې د مې په ۳مه خپل اوج ته ورسېدې، چې په هغه کې له ASEAN سره د نوي ګډون غوښتونکی شو او ژمنه یې وکړه چې جاپان به له یوازې اقتصادي حوزې څخه لا مخکې لاړ شي او «په سیاسي حوزه کې د سولې هېواد په توګه د مناسب رول» په هڅه کې به وي. د دې نوي رول د شاهد په توګه، جاپان د کامبوډیا د شخړې د حل لپاره د خبرواترو مخته وړلو کې فعال ګډون درلود.

په ۱۹۹۷م کال کې، د ASEAN غړي هېوادونه او د چین د خلکو جمهوریت، سوېلي کوریا او جاپان موافقه وکړه چې د سیمه‌ییزو همکاریو د لا پیاوړتیا لپاره، د ASEAN plus Three په نوم، کلنۍ خبرې اترې ترسره کړي. په ۲۰۰۵م کال کې، ASEAN جمع درې هېوادونه او ورسره هند، آسټرالیا او نیوزیلانډ د آسیا ختیځ غونډې (EAS) پرانیست‌غونډه ترسره کړه.

سوېلي آسیا

په سوېلي آسیا کې، د جاپان رول په عمده ډول د مرستې ورکوونکي رول دی. په ۱۹۸۸م کال کې د سوېلي آسیا اووه هېوادونو ته د جاپان مرستې له ۱.۱ میلیارد ډالرو زیاتې وې. پرته له پاکستانه چې له متحده ایالتونو څخه یې درانې مرستې ترلاسه کړې، د سوېلي آسیا نورو هېوادونو د ۱۹۹۰مې لسیزې تر لومړیو پورې خپلې مرستې له جاپان څخه ترلاسه کړې. د سوېلي آسیا څلور هېوادونه – هند، پاکستان، بنګلادېش او سریلانکا – د ۱۹۹۰مې لسیزې له لومړیو څخه له ټوکیو څخه د مرستې ترلاسه کوونکو په لړلیک کې د لسو غوره هېوادونو په منځ کې شتون لري. هغه ټکي ته چې باید پام وکړو دا ده چې د هند دولت له هغې سونامي وروسته چې پرې راغله د مرستو د نه ترلاسه کولو سیاست غوره کړی دی، خو په هند کې ثبت شوي غیر دولتي سازمانونه په خپلو پروژو کې د پانګې اچونې لپاره ترډېره جاپان ته سترګې په لار دي.

لومړي وزیر توشیکي کایفو د ۱۹۹۰م کال په اپرېل کې سیمه کې د خپل سفر په ترڅ کې، سوېلي آسیا ته د جاپان د لېوالتیا د پراخېدو څرګندونه وکړه. کایفو د هند پارلمان ته په خپله وینا کې د «نوي نړیوال نظم» په رامنځته کولو کې د آزادو بازارونو او ډیموکراسۍ پر رول ټینګار وکړ. هغه د هند او پاکستان ترمنځ د کشمیر ځمکنۍ شخړې د حل پر اړین‌توب او د بهرنۍ پانګه اچوونکو د جذب او متحرکې ودې لپاره پر اقتصادي آزادسازۍ ټینګار وکړ. کایفو هند ته، چې د نغدو پیسو له اړخه یې ډېره نیمګړتیا لرله، د راتلونکي کال لپاره د ۱۰۰ میلیارډ ین (کابو ۶۵۰ میلیون امریکایي ډالرو) پور ژمنه ورکړه.