د بیل کلینټون ولسمشري

د متحده ایالاتو د ۴۲ ولسمشر په توګه د بیل کلینټون د واک دوره د ۱۹۹۳ ز کال د جنوري په ۲۰ مه نېټه د هغه له لومړۍ لوړې پیل او د ۲۰۰۱ ز کال د جنوري په ۲۰ مه پای ته ورسېده. د ارکنزاس څخه دیموکرات کلینټون وروسته له هغه چې د ۱۹۹۲ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې یې برحاله جمهوري غوښتونکي ولسمشر جورج ایچ. ډبلیو. بوش او خپلواک سوداګر نوماند راس پرو ته ماته ورکړه، واک ته ورسېد. څلور کاله وروسته یې د ۱۹۹۶ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې جمهوري غوښتونکي نوماند باب ډول او د اصلاحاتو د ګوند سوداګر نوماند راس پرو ته په ماتې ورکولو سره یوځل بیا ټاکنې وګټلې. د کلینټون جای ناستی جورج. ډبلیو بوش و، چې د ۲۰۰۰ ز کال ولسمشریزې ټاکنې یې ګټلې وې.

دغه هېواد د کلینټون د ولسمشرۍ پر مهال د اقتصادي ودې د یوې پراخې دورې شاهد و. هغه په خپله لومړۍ ولسمشریزه دوره کې څو میاشتې وروسته د ۱۹۹۳ ز کال د بودیجې د تطبیق قانون لاسیک کړ چې له مخې یې مالیات لوړ شول او د بودیجې د زیاتېدو لپاره یې زمینه برابره کړه. هغه د تاوتریخوالي څخه ډکو جرمونو د کنټرول او د قانون د پلې کېدو دوه ګوندیز قانون لاسلیک کړ او د کارګري اتحادیو او چاپېریال پلوه ډلو په مخالفت سربېره یې وکولای شول، د شمالي امریکا د آزادې سوداګرۍ هوکړه لاسلیک کړي. د قانون جوړونې د ابتکاراتو په برخه کې د عمومي روغتیا پالنې د وړاندې کولو په برخه کې د هغه پلان له ماتې سره مخامخ شو، ځکه هېڅکله یې په کانګرس کې اکثریت ملاتړ نه درلود. د ۱۹۹۴ ز کال په ټاکنو کې د جمهوري غوښتونکو انقلاب په ټول هېواد کې خپور شو. کلینټون د جمهوري غوښتونکو ګڼ شمېر سیاستونه، لکه: د جنین د سقط اړوند ممنوعیت یې ویټو کړل. هغه د هوساینې اړوند اصلاحاتو او د ماشومانو لپاره د روغتیايي بیمې د تصویب په موخه دوه ګوندیز ائتلاف جوړ کړ.

د بهرني سیاست په برخه کې، کلینټون په بالکان کې د بم غورځونې لوی عملیات ترسره کړل، چې په کوسوو کې د ملګرو ملتونو تر ملاتړ لاندې یو قلمرو د رامنځته کېدو لامل وګرځېدل. هغه د پخواني ختیځ بلاک هېوادونو ته د ناټو په پراختیا کې مهم رول ولوباوه او هم یې له روسي ولسمشر بوریس یلتسن سره ښې اړیکې وساتلې. هغه په خپله دویمه دوره کې د ماشومانو د روغتیايي بیمې د پروګرام او په مالي او مخابراتي صنعت باندې د مقرراتو د راکمولو اړوند کار وکړ. د هغه دویمه ولسمشریزه دوره، له ۱۹۶۰ مې ز لسیزې وروسته د لومړي ځل لپاره د بودیجې د زیاتوالي شاهده وه، خو دغه لاسته راوړنه په ۱۹۹۸ ز کال کې د هغه د استیضاح تر سیوري لاندې راغله. د نوموړي استیضاح وروسته له هغه پیل شوه چې هغه د سپینې ماڼې له یوې کار زده کوونکې مونیکا لیونسکي سره له اړیکې لرلو انکار وکړ. په داسې حال کې چې د استازو جرګې د کلینټون د استیضاح اړوند رایه ورکړه، خو سنا هغه ته له هر ډول تورونو برائت ورکړ. هغه روث بادر ګینسبرګ او سټیپن بریر د متحده ایالاتو د سترې محکمې د غړو په توګه وټاکل.

کلینټون هغه مهال دفتر خوشی کړ چې لوړ محبوبیت یې درلود، په ورته مهال د ۲۰۰۰ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې د هغه پام وړ ځای ناستي مرستیال ولسمشر الګور په الکترال کالج کې د جورج ډبلیو بوش پر وړاندې په ډېر لږ توپیر ماته وخوړه. تاریخ لیکونکي او سیاست پوهان کلینټون له منځنۍ کچې د لوړ ولسمشر په توګه درجه بندي کوي.

د ۱۹۹۲ ز کال ټاکنې

په ۱۹۹۱ ز کال کې د خلیج له بریالۍ جګړې وروسته د جورج. اچ. ډبلیو. بوش محبوبیت ګڼ شمېر مخکښ دیموکراتان دې ته متقاعد کړل، چې د ۱۹۹۲ ز کال په ولسمشریزو ټاکنو کې برخه واخلي. په داسې حال کې چې ګوندي مشران، لکه: ماریو کومو او دیک ګفارت له نوماندۍ لرې پاتې شول، د ۱۹۹۲ ز کال د دیموکرات ګوند په مقدماتي ټاکنو کې یو شمېر ناپېژندل شوو څېرو ونډه واخیسته. له هغو کسانو چې د دیموکرات ګوند دنوماندۍ په لټه کې و، له ماساچوستس څخه پخوانی سناتور پاول سونګاس، د کالیفورنیا پخوانی والی جری براون او له ۱۹۸۳ ز کال راهیسې د ارکنزاس والي بېل کلنټون و. د ۱۹۹۲ ز کال په فبروري میاشت کې د لومړنیو مقدماتي ټاکنو له ټولګې وروسته، کلینټون د مخکښ نوماند په توګه څرګند شو. د دیموکراتیک ګوند د مرکزي مشرتابه شورا بنسټ اېښودونکی غړي کلینټون، د بروان په څېر ډېر لیبرال نوماند ته په ماتې ورکولو سره د ۱۹۹۲ ز کال په اپرېل میاشت کې ولسمشریزو ټاکنو ته د دیموکراتیک ګوند نوماندي خپله کړه.

د ټاکنو په ورځ کلینټون ۴۳٪ عامه رایې او د الکترال کالج رایو پراخ اکثریت ترلاسه کړ. بوش ۳۷.۴ سلنه عامه رایې خپلې کړې، په داسې حال کې چې پرو ۱۸.۹ سلنه رایې ترلاسه کړې، دا د ۱۹۱۲ ز کال له ټاکنو وروسته لومړۍ ځل و چې درېیم ګوند او یا هم ولسمشرۍ ته خپلواک نوماند په دومره لویه کچه رایه خپلوي. وروسته ترسره شوو څېړنو وښوده چې، پرو له کلینټون او بوش څخه په مساوي ډول د ځان لپاره رایه ورکوونکي جلب کړي وو. د کلینټون په بریا کې په پراخه کچه د متحده ایالاتو شمال ختیځ شامل و، هغه د منځني لویدیځ، لویدیځ او سوېل په ګڼ شمېر ایالتونو کې بریا خپله کړه. په ورته مهال د کانګرس لپاره په ټاکنو کې دیموکراتانو د کانګرس په دواړو جرګو کې خپل کنټرول وساته.

کلینټون د لوړې په مراسمو کې خپله وینا د رایو ورکوونکو له خوا هغه ته د نامعلوم ورکړل شوي مسئولیت لاسرسي او د ملي تجربې نشتوالي ته ځانګړې کړه. هغه تر ډېره د پروتستانت سپېڅلي کتاب اړوند خپلې مطالعې، په جورج ټاون پوهنتون کې له خپلو کاتولیک زده کړو او د رونالډ ریګان، ریچارډ نېکسون، جان کینډې، جیمي کارتر او ودرو ویلسون د لوړې له ویناوو ګټنه وکړه.

بهرنۍ چارې

ناټو او روسیه

د کلینټون یو له مهمو لومړیتوبونو دا و چې په ختیځه اروپا کې ناټو د ختیځ بلاک پخوانیو هېوادونو ته پراخه کړي، ځکه کلینټون باور درلود چې ناټو په دغو هېوادونو کې د ثبات راوړو په برخه کې اغېز لرلی شي. د روسیې پولو ته د ناټو په نږدې کېدو سره روسي مشرانو د ګواښ احساس وکړ. کلینټون له روسي ولسمشر بوریس یلتسن سره نږدې اړیکې رامنځته کړې او په ۱۹۹۷ زکال کې یې د ناټو د پراختیا اړوند د یلتسن رضایت هم ترلاسه کړ، چې له ناټو سره یې د هنګري، پولند او چک جمهوریت یوځای کېدو ته لار هواره کړه. یلتسن بالتیک هېوادونو ته د ناټو د نه پراختیا اړوند په ژمنه ټینګار وکړ، خو کلینټون نه شو کولای چې، خپل ځایناستی د دغه ډول ژمنې اړوند قانع کړي. فرانسویانو له ناټو سره د رومانیا او سلوانیا په یوځای کولو ټینګار کاوه، خو کلینټون له دغه ګام سره مخالفت کاوه، ځکه هغه باور درلود چې ختیځې اروپا ته د ناټو چټکه پراختیا به د ناټو پیاوړتیا کم رنګه ګړي.

کلینټون له یلتسن سره له اقتصادي کړکېچ څخه د مخنیوي په برخه کې مرسته کوله، څو وکولای شي، د روسیې اقتصاد بېرته سم کړي او د کمونیزم د بیا ژوندي کېدو مخه ونیسي. کلینټون په پټه سره له یلتسن سره مرسته وکړه چې د ۱۹۹۶ ز کال ولسمشریزې ټاکنې وګتي او هم یې د لویو اقتصادي هېوادونو په کنفرانس یا جي اته ډله کې د روسیې په شاملولو کې مهم رول ولوباوه.

ترهګري

د کلینټون د ولسمشرۍ پر مهال ترهګرۍ د ملي امنیت د یوې مخ پر ودې مهمې موضوع په توګه مطرح شوه. د افغان - شوروي جګړې په وروستیو کلونو کې اسامه بن لادن د القاعده په نامه د سني سخت درېځو بنسټ رامنځته کړ. د القاعدې مشرانو لویدیځ ارزښتونو ته سپکاوۍ کاوه او په ځانګړي ډول په سعودي عربستان کې د متحده ایالاتو له پوځي شتون څخه ناخوښ وو. القاعدې د ۱۹۹۰ مې ز لسیزې پر مهال وده وکړه او په منځني ختیځ او نورو ځایونو کې یې په ترهګریزو چارو لاس پورې کړ. دغې ډلې په ۱۹۹۳ ز کال کې په نړیوال سوداګریز مرکز کې د بمي چاودنو، په ختیځه افریقا کې د متحده ایالاتو په دوو سفارتخانو د بمي بریدونو او د یمن په بندر کې په یوه امریکايي بېړۍ کې د بمونو اېښودلو مسئولیت پر غاړه واخیست. د دغو چارو په غبرګون کې، کلینټون په افغانستان او سوډان کې د القاعدې د مرکزونو د بمبارد کولو امر ورکړ. د استخباراتو مرکزي ادارې او پوځ د بن لادن د نیولو او یا وژلو په موخه د هغه حرکات تعقیب کول، خو بن لادن د افغانستان په غرونو کې له نیول کېدو ځان پټ کړ.