د بابل سقوط
د بابل سقوط، د نوي بابل د سترواکۍ پای ته، وروسته له هغه اشاره کوي چې له میلاد ۵۳۹ کاله مخکې د هخامنشي سترواکۍ له خوا فتح شو. تاریخپوهان د بابل د خپلواکۍ اصطلاح هم د یو بل پر ځای کاروي.
نبونایډوس (Nabû-na'id۵۵۶-۵۳۹ مخکې له میلاد) د اشوري کشیش اډا-ګوپي زوی په ۵۵۶ مخکې له میلاد کې، د ځوان پاچا لباشي - مردوک له راپرځولو وروسته واک ته ورسېد. د اوږدې مودې لپاره هغه خپل زوی شهزاده بیلشزار ته واک وسپاره، چې یو وړ سرتیری، خو کمزوری سیاست مدار و.
په ختیځ کې، هخامنشي سترواکۍ د ودې په حال کې وه. د ۵۳۹ مخکې له میلاد کال په اکتوبر میاشت کې، لوی کوروش بابل ته پرته له کومې جګړې او په کرارۍ ننوت. له دې وروسته بابل د پاریس د هخامنشيانو په سیمه کې د ساتراپي په توګه شامل شو. لکه څنګه چې کوروش په خپلې استوانې (منشور) کې ژمنه وکړه چې د بابل خلکو ته درناوی وکړي، او بندیان شوي یهودیان دې خوشې کړي، ترڅو خپل هیواد ته راستانه شي، هغه د پخوانیو بابل پاچایانو د قانونيځایناستي په توګه ګڼل کیده او د نبونایډوس پرخلاف په بابل کې ډېر مشهور شو.[۱][۲]
شرایط
[سمول]یو شمېر عوامل د بابل د سقوط لامل شو. د بابل خلک د نبونایډوس تر واکمنۍ لاندې ناکراره او ناخوښه وو. د مردوک کشیشانو له نابونایډوس څخه کرکه درلوده، ځکه چې هغه مردوک مذهب وځپه او د سین د سپوږمۍ خدای د عقیدې د پرمختګ له امله هغه په بابل کې په مردوک معبد کې د بابل دین د مرکزي کولو په هڅه کې و او د خپل ځان پر وړاندې یې یو قوي احساس راوپاروه او په دې توګه یې سیمه ییز کشیشان له منځه یووړل. پوځي ګوند هم د هغه د پخوانیو ذوقونو له امله هغه ته سپکاوی وکړ. داسې برېښېده چې هغه د خپلې پاچاهۍ دفاع بیلشزار (یو وړ سرتیری، خو کمزوری سیاست مدار چې سیاسي اشراف یې له ځانه پردي کولو) ته پرې ښوده.[۳][۴][۴]
یرغل او تیری
[سمول]په ۵۳۹ مخکې له میلاد کې کوروش په بابل باندې یرغل وکړ. د بابل تاریخ او د کوروش استوانه (منشور) دواړه بیانوي چې بابل له «جګړې پرته» نیول شوی، په داسې حال کې چې د یوناني انجیل کتاب ډینیل یادونه کوي چې پاچا وژل شوی.[۵]
د زینوفون په وینا: بیلشزار په دې جګړه کې وژل شوی، خو دا روایت په پراخه کچه نه دی منل شوی. نبون یډوس تسلیم او تبعید شو. [۶]
جذب
[سمول]نوې بابل سترواکي د نفوسو د لېږد یو سیاست غوره کړی و، خو د کوروش لومړنی اقدام دا و چې دغو جلاوطنانو ته اجازه ورکړي چې خپلو کورونو ته راستانه شي، او د خپلو د خدایانو انځورونه او د دوی سپیڅلي لوښي له ځانه سره یوسي. د دې کار د کولو اجازه په یوې اعلامیې کې راغلې وه، چې له مخې یې فاتح هڅه وکړه چې د بابل تخت د غوښتلو لپاره خپله ادعا توجیه کړي. د انجیل د روایت له مخې، کوروش د بابل له بند څخه جلاوطني یهودیان بیرته اسرائیلو ته واستول. که څه هم یهودانو هیڅکله د پارس د نیواک پر وړاندې بغاوت نه دی کړی، دوی د لومړي داريوش په دوره کې د هغه واکمني پیاوړې کړې وه.[۷][۸][۹][۱۰][۱۱]
د بابلیانو په منځ کې، دا احساس لا هم پیاوړی و، چې هیڅوک په لویدیځې آسیا کې د واکمنۍ حق نه لري، تر هغه چې هغه د بیل او د هغه د کشیشانو له خوا دې مقام ته ټاکل شوی نه وي او په همدې بنسټ، کوروش له دې وروسته د «بابل پاچا» سترواکي لقب په غاړه واخیست. کوروش ادعا وکړه چې د پخوانیو بابل پاچایانو مشروع ځای ناستی او د بیل مردوک غچ اخیستونکی دی او ځان یې د بچوونکي په توګه څرګند کړ، چې د مردوک له خوا د نظم او عدالت د بیا رغولو لپاره غوره شوی.[۱۲]
تاریخ لیکنه
[سمول]د میخي خط متنونه - د نبونایډوس تاریخ، د کوروش استوانه (منشور) او تش په نامه د نبونایډوس په نوم یاد شوی ټکی د پارس له بریا وروسته لیکل شوي. دوی نبونایډوس په منفي ډول انځوروي او کوروش د بابل د آزادونکي په توګه، د بابل د اربابالانواعو او الهو ساتندوی او په پایله کې د بابل د تخت د قانوني ځای ناستي په توګه معرفي کوي.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۴][۱۷]
عصري پوهه د کوروش استوانه (منشور) د یوې تبلیغاتي لوحې په توګه پیژني چې د نبون ایډوس پر وړاندې د خلکو د فکرونو د اړولو لپاره ډیزاین شوی او د کوروش له خوا بابل فتح ته مشروعیت ورکوي. د دې ادعا په اړه چې بابل پرته له مخالفت څخه د پارسیانو لاس ته ولوېد، برینټ لیکي: «دا په اصل کې ناشونې ښکاري، چې بابل له مقاومت پرته سقوط کړی وي» او پیوټر میشلوسکي یادونه کوي: «د دې شکمنې ادعا د ثبوت لپاره هیڅ معاصر شواهد شتون نه لري». په ورته ډول، د نبونایډوس تاریخ د پارس دربار د تاریخ بیا لیکنه ده چې ویل کېږي د نبون ایډوس متن دی. د هغې لومړۍ برخه هغو پیښو سره تړاو لري چې د نورو سرچینو له خوا تایید کېدای شي، په هرحال، وروستنۍ برخه، د نبونایډوس د اوولسم کال، په ځانګړې توګه کوروش ته د غوړه مالي کولو په اړه بحث کوي، د بابل خلکو د هغه مخې ته د هرکلي لپاره د شنو ونو څانګې وغوړولې.[۱۸][۱۹][۲۰]
د حکومت نوی نظام رامنځ ته شو او د پارس څو ملیتي دولت جوړ شو. د حکومت دغه نظام د لومړي داريوش د واکمنۍ پر مهال د دویم کمبوجیه له خوا د مصر له فتحې وروسته خپل اوج ته ورسېد او له هغه وروسته يې ايډيالوژيک بنسټ د پارس د پاچایانو په ليکنه کې تر لاسه کړ.[۲۱]
عبراني انجیل
[سمول]د یسعیاه کتاب
[سمول]د نوې بابل سترواکۍ له خوا د بیت المقدس فتحه او په ۵۸۶ مخکې له میلاد کې د هغه د اشرافو جلاوطني د یسعیاه کتاب د رامنځته کېدلو بل پړاو پیلوي. ډیوټرو یسعیاه ځان په جلاوطنۍ کې اسرائیلیانو ته خطاب کوي، دوی ته د بېرته راستنیدو هیله وړاندې کوي. د بابل د نژدې سقوط په اړه د ډیوټرو - یسعیاه وړاندوینې او د اسرائیلو د ژغورونکي په توګه د کوروش ستایل، د هغه د وړاندوینې تاریخ ۵۵۰-۵۳۹ مخکې له میلاد پورې او یا هم د دې دورې تر پایه پورې رسېږي.[۲۲][۲۳]
سرچینې
[سمول]- ↑ Haywood, John (2005). The Penguin Historical Atlas of Ancient Civilizations. London: Penguin Books Ltd. p. 49.
- ↑ Oates 1986، م. 132.
- ↑ Olmstead, A.T. (1948). History of the Persian Empire. Univ. of Chicago Press. p. 38.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Oates 1986، م. 133.
- ↑ Histories I.191; Cyropaedia VI.5.15–16; Gaston 2009, pp. 88–89.
- ↑ Achtemeier, ed. (1985). Harper's Bible Dictionary. San Francisco: Harper & Row. p. 103.
- ↑ "Isaiah 45". Biblegateway.com.
- ↑ Josephus (1999). "Antiquites Book 11:6". The New Complete Works. Translated by William Whiston. Kregel Publications. p. 374.
- ↑ Bright 1959، م. 361.
- ↑ Bright 1959، مم. 351–354.
- ↑ Bright 1959، مم. 342–396.
- ↑ Roux 1992، م. 382.
- ↑ Bealieu, Paul-Alain (1989). The Reign of Nabonidus, King of Babylon 556–339 B.C. New Haven CT: Yale Univ. Press. p. 143.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Briant 2002، مم. 41–43.
- ↑ Kuhrt, A. (1983). "The Cyrus Cylinder and Achaeminid Imperial Policy". Journal for the Study of the Old Testament. 8 (25): 83–94. doi:10.1177/030908928300802507. S2CID 170508879.
- ↑ Yamauchi, Edwin M. (1990). Persia and the Bible. Grand Rapids: Baker. p. 88.
- ↑ IsIAO, edited by A. Panaino; G. Pettinato. With the collaboration of G. P. Basello; A. Piras. Università di Bologna & (2002). Ideologies as intercultural phenomena : proceedings of the Third Annual Symposium of the Assyrian and Babylonian Intellectual Heritage Project; held in Chicago, USA, October 27–31, 2000; [Melammu symposia, vol. III]. Milano: Ed. Mimesis. pp. 144, 149–150. ISBN 8884831075.
{{cite book}}:|first=has generic name (help) - ↑ Pritchard, James B., ed. (1969). Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament (3rd ed.). Princeton: Princeton Univ. Press. p. 306b.
- ↑ Arnold, Bill T.; Michalowski, Piotr (2006). "Achaemenid Period Historical Texts concerning Mesopotamia". In Chavals, Mark W. (ed.). The Ancient Near East: Historical Sources in Translation. Malden MA: Blackwell. p. 12.
- ↑ Briant 2002، م. 41.
- ↑ Melammu Symposia Vol.3, Ideologies, p.143
- ↑ Barker 2003، م. 524.
- ↑ Whybray 2004، م. 11-12.