د اوکراین د شمال جګړه

د اوکراین په شمال کې جګړه په اوکراین باندې دروسیې د یرغل د عملیاتو یوه صحنه وه. په دې جګړه کې د روسيې له لوري د روسیې، اوکراین او بلا روس ترمنځ په سرحدونو باندې یرغل و چې د کال ۲۰۲۲ د فبرورۍ په ۲۲ پیل شو تر څو د اوکراین په پلازمینه کیف او کیف شاوخوا سیمو لکه کیف ولایت او شمالي سیمو کې په ژیتومیراولایت، سمی ولایت او چرنییوف ولایت باندی کنترول تر لاسه شی، کیف د اوکراین د دولتی پلازمینه او د اوکرایني وسله والو ځواکونو عمومې مرکزدی. 

روسي ځواکونو په پیل کې څو ښا رونه او ښار ګوټي ونیول خو لوژستیکي او اکمالاتي نیمګړتیاوو، د اوکراین شدید مقاومت او په پای کې ضعیف مورال د روسیې پر مختګ له ځنډ سره مخ کړ. د کال ۲۰۲۲ په اپریل میاشت کې  د درنو تلفاتو له زغملو وروسته او له نورپرمختګ څخه د پاتې کېدو له امله، روسیې خپل ځواکونه له کیف او زيتومیر له ولایت څخه ووېستل او اوکرایني ځواکونو د دې سیمو کنترول بیرته لاس ته راووړ.  

جګړه

په کیف کې د روسیې پرمختګ

د کال ۲۰۲۲ د فبرورۍ په سهار روسیې د کیف په ښار کې په عمده موخو باندې لکه بوریسپیل نړیوال هوايي ډګر، د کیف په هوایي ډګر د توپونواو میزایلو حملې وکړې. ظاهرا روسیې غوښتل چې د دشمال له لورې د چټک میکانیزه پرمختګ او په ښار کې د سپتسناز ( دروسیې خاصې قواوې)  د نفوذ له لارې چې د هوایي قواوو ملاتړ ورسره و په چټکې سره کیف ونیسي. د روسيې هوایي ځواکونو هڅه کوله چې کیف ته نژدې دوه هوایي ډګرونه ونیسي نو د فبرورۍ په ۲۶ یې د انتونوف په هوایي ډګر حمله وکړه او ورته ځمکنۍ حمله یې په  واسیلکیف کې د واسیلکیف هوایي بېز ته نژدي تر سره کړه.  

د روسیې حملې د څو عواملو له امله نابریالۍ وي، چې په دې عواملو کې د روسیې او اوکرایني ځواکونو تر منځ د مورال او اجرأتو تر منځ نا برابري، د اوکرایني ځواکون له خوا دوړلو وړ پېچلو وسلو استعمال چې د غربي ائتلافونو له خوا ورته چمتو شوې وي، د روسانو  له خوا ضعیف لوژستیکي او تجهیزاتي اجرأت، په هوایي وړاندې والي کې د روسیې پاتې راتلل او د لویو ښارونو محاصرې په مهال د روسې نظامیانو کمزوري کېدل شامل و. کله چې روسي ځواکونو د کیف په لور پرمختګ کاوه نو د اوکراین ولسمشر ویلادیمیر زیلنسکي خبرداری وکړ چې ویجاړوونکې ځواکونه ښار ته نژدې کېدونکي دي .  اوکراینیانو ادعا وکړه چې د هغوی یواځې ۳۰ تنو د خاصو عملیاتو ځواکونو وکولای شي د روسیې حمله ماته کړي. اوکراینیانو د روسانو یو کاروان چې د ۲۰۰۰ ځواکونو له خوایې ملاتړ کېده کمین کړ، درې وسایط موټر یې تخریب کړل او په پاتې کاروان یې حمله وکړه او په ترڅ ګې یو شمېر پلونه هم ویجاړ شول. دې ښکیلتیا په مؤقتی ډول له بلا روس څخه دروسانو د هغه پرمختګ مخه ونیوله چې ۷۰۰۰۰ عسکر او ۷۰۰۰ وسایط پکې ښکېل و.

د  راپورونو له مخې ، د واګنر ډلې مزدورو عسکرو او د چیچن ځواکونو هڅه وکړه چې زیلنسکي ووژني ، خود اوکراین دولت وویل چې دا هڅې  د روسیې په فدرالي امنیتي اداره کې د جګړې ضد چارواکو له خوا چې له اوکراین سره یې د زیلنسکې د وژنو پلانونه شریکول خنثی شوې.

روسي ځواکونو غوښتل چې کیف ونیسي نو د فبرورۍ په ۲۴ یې یوه آزما یښتۍ حمله جنوب خواته د بلاروس له لورې د د نیپرو د سیند د غربۍ غاړې په امتداد تر سره کړه، ظاهرا ددې حملې موخه دا وه چې له غرب لوري د کیف ښار محاصره کړي خو خپل ځواکونه یې د اپرېل تر ۷ پورې بیرته وایستل ترڅو جنوب شرقي جبهه کې بیا اکمال او پیاده شي. دا حمله د روسيې له لوري د دنیپرو د سیند د شرقي غاړې په امتداد د دوو جلا محوري حملو په واسطه ملاتړ کېده: په غربې خوا کې په چرنهیو او شرقي خوا کې د سمي له لوري. ظاهرا د دې حملې موخه دا وه چې کیف ښار له شرق او شمال شرق لوري محاصره کړي.

د حملې قوه د چرنوبل ممنوعه سیمې ته ورسېده او د چرنوبل د اتومې بټې د برق دستګاه  او پریپیات د ارواوو ښار ( هغه ځای ته ویل کېږي چې د ډول ډول عوامول لکه جګړه ، طبیعي پېښو او نورو له امله پرېښودل شوی وي) یې ونیول. په چرنوبل کې تر بري وروسته روسي قواوو په ایوانکیف کې سنګر ونیو چې د سرحد او کیف ترمنځ یو کلیدي ښار ګوټی و. د امریکا د دفاع وزیر لیود آستین ښکاره کړه چې د حملې په لومړې ورځ د روسیې ځينې پیاده او میکانیزه قواوې د ۳۲ کیلومترۍ ( ۲۰ میله) پورې پر مختګ وکړ.

د روسیې پرمختګ تر ډېره د لوژستیکې ستونځو له امله چې تر یوه برېده د بلاروس د اپوزیسیون له خوا پېدا شوې وي  وځنډېد ځکه د رېل پټلۍ ناراضي کار ګرانو، هکرانو او امنیتی ځواکونو په بلا روس کې رېل پټلۍ کرښې مختل کړې. دا عملیات چې په بلاروس کې د رېل پټلۍ جګړه نومېده د افرادو او درې لویو شبکو په واسطه چې بایپول ، د رېل پټلۍ د کارګرانو د ټولنې او سایبري چریکانو نومېدل تنظیم شوې وه.

په نورو شمالي سیمو کې عملیات

د فبرورۍ په ۲۴ د سمي ولایت ( د اوکراین او روسیې تر منځ له سرحد څخه ۳۵ کیلومتره (۲۲) میله لرې ښار ) په لوري د روسي ځواکونو یو بل پرمختګ په دې ښار د روسي ځواکونو د حملې پایله وه. په ښاري جګړه کې د روسانو پرمختګ شاته و تمبول شو او اوکرایني قواوو په بریالیتوب سره ښار ونیو. د اوکرایني منابعو په وینا، له سلو ډېر زره لرونکي وسایط ویجاړ کړل شول او ډېر عسکر ووژل شول. روسي ځواکونو په اوختیرکا باندې هم حمله وکړه او هلته یې ترموباریک وسلي ( داسې وسلې چې ګاز لرونکې ورېځې یې جوړولې)  وکارولې.  

په داسې حال کې چې په سومي کې جګړه په شدت سره روانه وه، نو د مارچ په ۴، روسي ځواکونه غرب لوري ته د لویې لارې په امتداد له سومي څخه برووري ته چې د کیف شرقي سیمه وه ورسېدې.  د مارچ د ۴ جګړه د فریدیرک کاګان له خوا ارزول شوې ده او لیکلي یې دي چې (( د سومي محور اوسمهال د کیف په لور د روسیې د پرمختګ لپاره یوه بریالۍ او خطرناکه ناکه لاره ده)). هغه یادونه کړې ده چې (( په دې سیمه کې میکانیزه پرمختګ لپاره جغرافیا مساعده ده ځکه دا سیمه هواره او کم نفوسه ده او ښه دفاعي مواضع جمتو کوي)). د جنګ د مطالعې لپاره د انستیتوت په وینا، دا چې روسي ځواکونو ونشو کولای چې د مارچ له ۸ څخه وروسته نوې سیمې ونیسي ، نو دا ممکنه ده چې هغوی د کیف په شرق کې ځواکونه ځای په ځای کړي او وکولای شې په سومي ولایت کې د اوکراینیانوضد حملو په وړاندې دفاع وکړي.   

په کیف باندې د جګړې په مهال، ژیتومېر ولایت هم اغیزمن شو، روسي ځواکونو چې کیف ته نژدې یې عملیات کول د مارچ تر ۳ پورې یې ۲۰ میله ( ۳۲ کیلومتره) د بیهون په لور په مخ لاړل. د اوکرایني ځواکونو عمومي قومندان چد ژيتومير په ولایت کې دوه تکتیکي لیوا ډله مېشته وې. چېرنیهيو ته نژدې روسیې ځواکونو د پيوکا په هوایي ډګر یرغل وکړ او باتورین ته نژدې د چرنیهیو لمنو کې د ټانکو جګړه روانه وه.

د راپورونو له مخې، د فبرورۍ په ۲۵ په یوه بجه او نهو دېرشو دقیقو روسي ځواکونه د سومې له ښار څخه شاته شول، په داسې حال کې چې په راتلونکې ورځ کې اوکراین د کونوتوپ کنترول له لاس ورکړ، روسي ځواکونو روسي سرحد څخه ۹۰ کیلومتره (۵۶ میله)  لرې دویم لوی ښار ونیو او  چوچیوف ته هم ننوتل.

تر دویمې ورځې پورې روسي ځواکونه سنوسک، سوسنیستیا، مېنا، سیمینوکا، هورودنیا، کوریوکیوکا او نوهورود سیورسکي ته ننوتل یا ورنژدې شول. د اوختیرکا یوه ښوونځي کې د اوره ګان ۲۷ یو میزایل ونښت چې یو محافظ یې وواژه او یو ښوونکې او یو زده کوونکي یې ټپیان کړل. د اوکراین ځواکونو د روسانوشاته تمبولو لپاره په سخت مقاومت لاس پورې کړ. د فبرورۍ په ۲۶، په ټوله ورځ کې په سومي کې د روسي قواوو او دفاعي ځواکونو تر منځ جګړه روانه وه. د راپورونو له مخې روسي قواوو وکولای شو چې د ښار نیمه برخه ونیسي خو اوکرایني ځواکونو یرغلګر شاته و تمبول، او په سومې کې د جګړې په مهال درې تنه ملکیان ووژل شول.