دځنګل لپاره دپالیسۍ جوړول
راټولوونکی محمد عمران تاج زاده سید جمالدین افغاني پوهنتون کرنې پوهنځی ځنګلونواو طبیعي منابعو څانګه
پورته کوونکی فیض الرحمن احمدي دلغمان پوهنتون د کرنې پوهنځی د چاپيریال ساتنې او ځنګلونوڅانګې د څلورم ټولګی محصل که غواړۍ ستاسې علمي ليکني هم د ویکیپېډیا پوهنغونډ ته پورته شي نو په دغه ایمیل ادرس یی راواستوئ Fayazahmadinst@gmail.com مننه
دافغانستان دځنګلونواوځنګلدارۍ اوسني وضعيت
افغانستان دخپلوهمسايه هيوادونوپه منځ کې ديوي کمي ځنګلي ساحي لرونکې دي چې په
-۱جدول کې ورته اشاره شويده
۱ -جدول کې دټولې فيصدي له مخې زمونږدهيوادځنګلي ساحي،مصنوعي ځنګلونه، دلرګېو حجم په يوهکتارځنګل کې دافغانستان اوبعضي اسيايې هيوادونوځنګلونوښودل شوي دي.
هيوادونه
دټولي ځنګلي ساحې فيصدي
مصنوعي ځنګلونه
په يو هکتار ځنګل کې دلرګيو حجم
ملاحظات
افغانستان
۲،۱
۲۲
ايران ۴،۵ ۲،۲۸۴ ۸۶
پاکستان ۳،۱ ۹۸۰ ۲۴
هندوستان ۲۱،۶ ۳۲،۵۷۸ ۴۳
ترکيه ۱۳،۳ ۱،۸۵۴ ۱۳۶
دافغانستان په ځنګلونوکې څو ډوله تخمينې برخې وجود لري بعضې د هغې څخه دخپل فکر اوبعضې د هغوې دکمپيوټري تحليل په اساس چې دمصنوعې سپوږمکيو له مخې ئي عکسونه اخيستل شوي خو دغه تحليل په ساحه کې دتائيد وړنه دی. په ۱۹۷۰م کال کې دځنګلونو د ادارې لخوا چې په هيواد کې کوم پراخه ارقام دځنګلونوموجود ؤ د۱.۹۷۸.۴۲۰هکټاره وه چې په تخمينې ډول دافغانستان ۳٪ساحه ئي پوښلې ده اوپه ۱۹۷۲م کال کې يوالمانې متخصص چې دپکتياولايت په ځنګلونوکې کارکاوه دافغانستان دځنګلونوساحه ئې(۱.۳۰۰،۰۰)هکتاره اويا۲٪ئې دټول هيوادپه ساحه کې تخمين کړې وه،دFAOبحث په برخه کې په۲۰۰۳ کال کې دنړي په ټولوځنګلونوکې دافغانستان دځنګلونوټوله ساحه۱.۳۵۱.۰۰۰ يا ۲٪ ښودلې ده
دافغانستان دځنګلونوکلاسونه ياصنفونه په مجموعی ډول دافغانستان په ځنګلونوکې څلورصنفونه ياکلاسونه ليدل شوي دي چې په ۲-جدول کې ښودل شوي دي ۲- جدول په ولايتونوکې دځنګلونوکلاسونه شماره ولايت دځنګلونوصنفونه
دځنګل ټوله ساحه ياصنفونه ئې دفيصدۍله مخي په لاندي ډول په (۳)جدول کې ښودل کېږي.
۳- جدول کې دفيصدۍ له مخي دځنګل ټوله ساحه يا صنفونه ښودل شوي دي دځنګلونوصنفونه هکتار دځنګلي ساحي مجموعي فيصدي دپيستي ځنګلونه ۰۰۰ . ۳۱ ۲٬۲ طبيعي ګڼ ځنګلونه ۸۵۰ . ۹۴۱ ۷۰٬۴ طبيعي خپاره ځنګلونه ۴۹۸ . ۲۴۸ ۱۸٬۶ دمزرغي ياکښت په منظورد ځنګلو نو تخر يب ۴۹۸ . ۱۱۶ ۸٬۷ مجموعي ځنګل ۳۳۷ . ۸۲۱ . ۵ ۱۰۰٬۰ هغه ولايتونه چې دځنګل هريوکلاس هلته موجودوي اودځنګل اکثره صنفونه په دری ولايتونو کې موجودړي چې په ۴جدول کې ښودل کېږي ۴-جدول هغه دری ولايتونه چې دځنګل ډيري سيمي لري دځنګلونوصنفونه په ولايتونوکې د ځنګل ساحه رديف
دهغه ولايتونو شمير چې دځنګل هر کلاس په کې واقع وي هغه ولايتونه چې دځنګل زيا ته سا حه لري دځنګل ساحه په هکتار
دپيستي ځنګلونه ۶ بادغيس ۶۴۰ . ۲۷ ۱
بغلان
۱۵۶ . ۱
۲
سمنګان
۹۷۹ ۳ طبيعي ګڼ ځنګلونه
۱۴ کندوز ۱۱۵ . ۲۹۷ ۱
نورستان
۶۶۸ . ۲۱۳
۲
پکتيا
۹۲۰ . ۱۱۶
۳
طبيعي خپاره ځنګلونه
۱۷
پکتيا
۸۷۰ . ۳۷
۱
نورستان
۳۷۱ . ۳۷
۲
لغمان
۷۷۲ . ۳۲
۳
دلويو بوټو لرونکې ځنګلونه
۱۶
خوست
۵۷۲ . ۳۰
۱
پکتيکا
۴۱۸ . ۲۰
۲
لغمان
۳۸۹ . ۱۱
۳
نوټ:-دځنګل دصنفونودجوړښت له مخي ۱۰٪ساحه ګڼ ځنګلونواود۲۰-۶۰٪پوري ساحه خپارو ځنګلونو نيولي ده
دځنګلونولپاره دپاليسۍ جوړول يوپاليسي په رهنماکې دتيراوراتلونکي وخت فيصلي په نظرکې نيول کيږې.اواکثره وخت ددوه اجزاوولرونکې وي. ۱- داهدافويامقصدونواولويوهيلويوسيټ ۲- -دعمده مطالبواوکړنلاروسرته رسول اوعملي کول. په دی کتاب کې دځنګلونوملي پاليسي دحکومت اونورواداروترمنځ مباحثي اوموافقي په نظرکې نيسې. دځنکل پاليسې دانکشاف اودڅړځايونوrangeland))،داوبوسطحه(watersheds)،تحقيق(research)اوتعليم(education)ته دپرمختګ لپاره لاندي مختلف دلايل موجود دي. • دمحتلفوادارولپاره ګټوره ده چې يودبل سره خبرو اتروددوام له لاري په زړه پوري معاهدوته ورسيږو. • يودوه اړخيزه قبول شوي دځنګل پاليسي دملکتونوديوځاي والې اساس جوړو ي • هغه اداري چې دځنګل په سکتورکې کارکوي ديوي ټولنې لپاره قانوني پاليسي جوړوي دکوم څحه چې په خاص ډول پراخه ګټه احيستل کيږې اودغه پاليسی دځني لويووزارتونوپه ملتياجوړيږې لکه زرعت وزارت،دانرژي وزارت،پلانګذاري وزارت اودمالي وزارت. • دځمګل ملی پاليسي خلکوته دپرمختګ،کار اودپاليسي دسامانونوپه اړه ښې لارښوني کوي کوم چې دځنګل دقانون په جوړولوکي شامل دي. • دځنګلونوملي پاليسي دځنګل پوهنې اداروته دپلانګزاري اونوروعملياتوپه اړه لارښوني کوي په کوم کې چې اداري نمايندکۍ په مختلفوليولونوکارکوي • دځنګلونوملي پاليسي ددولتي اوغيري دولتي ادارواوعامو خلکو تر منځ يوځاي والي،تنظيم اوهمکاري اسانه کوي • دځنګلونوملي پاليسي بين المللي پاليسي ترمنځ دخبرواترواساس تشکيلوي دځنګلونو ملي پاليسي ديومرجع په حيث کارکوي ترڅودښکاره کيدونکې موضوع ګانوته رهنمائي وکړي په خاصه توګه کومي چې ډيري تيزياوسختي وي اياپه ظاليمانه ډول رامنځته شويوي. دځنګلونودملي پاليسي لپاره عمومي قانون:-
۱-دځنګل دمنابعو څحه په معقول ډول زياته استفاده کول
۲-داوږدي يالنډي مودي لپاره داهدافوثبت کول اود اهداف په ستراتيژي کې معرفي کول
۳-دولت اوشخصي نمائندګۍ مسؤليت لري چې دځمکي داستعمال څخه ساتنه وکړي چې دغه کاردځنګل په پرمحتګ اوفعاليتونوبندي مستقيم ياغيري مستقيم تاثيرغورځوي.
What do national forest policies look like? دځنګل پاليسي دڅه په شان ښکاري
دځنګل پاليسي په هيوادکې بدلون رامنځته کوي اودهغوکارونولپاره تصميم نيسي کوم چې دحکومت اونوروادارورابطه دځنګل سره قايموي.په مختصرډول داسي وايوچې هغه خلک چې په انفرادي ډول کارونه کوي دحکومت يانورو اداروپه واسطه دپاليسي په مرسته رايو ځاي کيږې.همدارنګه په تدريجي ډول دپاليسي عملي کول دهغه خلکودعملونوپه شان ده کوم چې محيطي شرايطو ته ځواب ووائي.درسمي شوي اونشرشوي دځنګل ملي پاليسي دجګړي ډګر،تنظيمونکي اوملاتړکونکې سترتيژي په شان دي يادمختلفو خلکواوفيصله کونکوترمنځ ديومنل شوي پرمختيائي پروګرام په شان ده چې په ديوخاص هدف لپاره په لاره اچول شوي وي.ديورسمي شوي ځنګل دملي پاليسې ساختمان،اندازه،پرمختګ،استعمال اوپه دي باندي موافقه کول دقانوني اشخاصو کوم چې دځنګل دپاليسي فيصله کوونکې دي معلوموي اوديومملکت دتاريخ،کلتور،منابعواوارزوګانوڅحه يادونه ډيره ضروري ده چې بايددځنګل په پاليسي کې تشريح شي .همدارنګه يوه رسمي شوي ځنګل ملي پاليسي دځنګلونواوونوستراتيژۍ اواستعمال طريقې بايدپه روښانه ډول خلکوته معرفي کړي .همدارنګه تمه کيږي چې دځنګل پاليسي ديوهيواداوبل هيوادترمنځ اختلافات تشريح کړي بايديادونه وشي چې دځنګلونوتنظيم (management)او اداره( administration)بايدپه تدريجي ډول دځنګل په ملي پاليسي کې تشريح شي.
دځنکل دملي پاليسۍ په مرسته کولای شوچې څنګه هغه منل شوي اهداف اوقبول شوي نتايج څرګندکړو.دځنګل ملي پاليسي ديوقانون په شان ده يا دهغه پلان په شان ده چې داوږدې مودې لپاره وي لکه دتايلنډاوتوکيوترمنځ د(NEPs) پروګرام دځنګل پاليسي ديوحکم يادزياتوحکمونوڅخه جوړه شوي وي يعني دزياتوساحوپورې مربوط وي لکه دچين،جنوبي افريقااويوګنداترمنځ يوپروګرام . دځنګل پاليسي په پراخه پيمانه جوړېږي ،يواځې دځنګل په ساحې پورې مربوط نه ده بلکې په اوس وخت کې ديوهيواد دسرحداتواودهغه ټولنوپورې چې مشکلات په کې زيات وي اړه لري .همدارنګه ديوهيوادځنګلونه دهيواددخلکواومنابعوسره ارتباط لري چې په دې کې دهغوۍ استعمال ،دلرګيوتوليد،دمېووتوليد اوداسې نورتوليدات چې دنوڅخه لاس ته راځي اووحشي ژوندپرې ولاړدی شامل دي . دځنګل پاليسي دلاندې مختلفوموادوڅخه جوړه شوې ده
۱- دمنابعودمقداراوکيفيت ساتنه کول ترڅودهيواد اتباع ورڅخه استفاده وکړي او دراتلونکي نسل لپاره دتوليدتوان ،صحت اوپه خاصيت کې زياتوالی راوستل .
۲-دځنګل دټولوتوليدي منابعوساتنه کول کوم چې په قانون ،تنظيم نامه اودستورالعمل کې تکرارشوې وي،چې دارسمي (ليکل شوی) ياغيررسمي (محلي )قانون وي .
۳-دځنګلونودساتنې په واسطه دايکوسيستم په خدماتوکې زياتوالی راځي اوياورته نورهم دوام ورکول کېږي .
۴-دځنګلي منابعوساتنه ترڅوښه خالص اومخلوط توليدترلاسه کړواودټولنې په خدمت کې يې ورکړو ،چې داپه مستقيم ډول دملي پراختياسره کومک کوي .
دځنګل دپاليسۍ موضوع ګانې اکثره وخت دپاليسۍ دپلي کونکولخوادرهنماپه شکل تيارېږي ،همدارنګه ديوهيوادمسؤليت دهرعمل په مقابل کې تشريح کوي .په ځينې مثالونو کې منابعوته رسيده ګي اودنوروباقدرته ادارې چې ورڅخه نظارت کوي هم دپاليسۍ په جوړولوکې شاملېږي .په تاريخي ډول داکثره ځنګل پاليسيووظايف دحکومت دنمائنده ګيو لخوا ټاکل کېږي .ديوځنګل ښه پاليسي بايددټولنې دزياتوپراخه اهدافوپورې تړلې وي ،دځنګل يوه رسمي پاليسي تقريبا(۱۰-۲۰)کالوکې اعلامي ته تيارېږي
۱-شکل :-دځنګل پاليسي
دپاليسۍ مقصداواهداف په يومملکت کې دټولوځنګلي منابعواحاطه کول دځنګل دپاليسۍ دهدفونوڅخه شمېرل کېږي دمثال په ډول صنعتي ياتجارتي ځنګلونه (Industrial or commercial forest) ،شخصي ځنګلونه (Private forests) ،ټولنيزځنګلونه(Community forests)،کرنيزه ځنګلداري (Agro forestry) ،دځنګل دساحې څخه بهر ونې (Tree outside forest) ، ښاري ځنګلونه (Urban forests) ،طبيعي ځنګلونه (Natural forests) اوځنګلي ساحې (Wood lands) اوددوۍ تنظيم،استعمال ،ديوې ساحې اجاره کول اوملکيت شامل دي. اکثره دځنګل دپاليسيوحالات اومقصدکه وګورو نويوکم شمېر خصوصي اوعلمي موضوع ګانوته به يې په کې ځای ورکړی وي ،همدارنګه هغه برجسته،حقيقي اوډېرې اساسي موضوع ګانې چې دټول هيوادلپاره ضروري وي په خپل متن کې ځای پر ځای کړي وي .شايدپه دې کې دځنګل استعمال شوې ياله منځه تللې ځمکه هم شامله وي دبيلګې په ډول دتجارتي لرګيودتوليدساحه(Commercial timber production )،تفريحي اوسياحتي ساحه (Recreation and tourism) ،(Biodiversity production) ،هغه ساحه چې د لرګيو د توليد لپاره نه وي(Non wood forest production) ،حيواني علوم (Animal husbandry) ،کرنيزه ځنګلداري (Agro forestry) اومحيطي لوازم (Environmental services) لکه داوبوانتقال (Water supply)،دتخريب کنټرول (Erosion control) ،اقليم تنظيم (Climate regulation) او دکاربن خارجيدل(Carbon sequestration) . دځنګل دنوي پاليسۍ جوړولوضرورتونه هغه مهم موضوعات چې په ملي سطه دځنګل په پاليسي تاثيراچوي په لاندي ډول دي. ۱-دلرګي استعمال دسون په منظور :- دسون په منظور دلرګي کم استعمال سون موادوتخريب کموي اودودي دتوازون اصلاخ کولوپه وجه زيات لرګي توليديږي.دوي ديوملک په سطه نطريواوپلانونوته ضرورت لري په ملی سطه ديو ايالت دسيندونوپه سرحداتوکې دځنګلونوبيارغونه اودابودسطحې تنظيم بايدپلان شوي وي . ۲-دطبيعت ساتنه :- خلک مجبوراومکلف دي چې دوحشي ژوو هغه انواع جې دخطر سره مخامخ وي اودجبودتغيريدواونوروطبيعي اوسيدنځايونوساتنه وکړي کوم چې په عمومي توګه په ځنګل کې وجودلري لکه: پاکستان چې نړيوال طبيعيت ساتنې سازمان يوغړی دی،چې دبن Bonn تړون،Ramsar تړون دجبودساتنې په منظورکړې دي. ۳- ځنګلداري :ځنګلونه دعاموخلکولپاره عايدات برابروي اوهمدارنګه په دوامداره توګه دکليوالي ټولنوپه جوړولوکې کومک کوي ،په حقيقت کې دځنګلونوټولنيز ارزښت دځنګل پاليسيانوته ضرورت لري چې ملي ټولنيزپرمختګ،غربت کمول اودپروګرامونوتطبيقول په کې شامل دي . ۴-دځنګل مربوطه تجارت:هرهيواددخپل تجارت دپرمختګ لپاره دځنګلي محصولاتوڅخه استفاده کوي لکه :دپاکستان کلني صادرات دڅرمن ۹٪کېزي. ۵-دسياحت پراختيا:-دوخت په تيريدوسره دسياحت اوتفريح ته تقاضاپه زياتيدوده.په خصوصي توګه دپه شمالې ځنګلونوترمنځ چې بين المللي سياحت کونکي جذبوي. ۶-ځنګلداري اوملي اقتصاد:-دځنګل ايکوسيستمونه دخاوري،اوبو.ښايسته اوزړه راښکونکو منظرواودمحيط ساتنه او حفاظت کوي.دوی يواځې دحېواناتواونباتاتودملي ميراث ديومحدودې برخې په شکل دي.يعنې ددوې اساس او بنياد په حېواناتو او نباتاتو ولاړ دې.او په غېر مستقيم ډول دتفرېح،داوبو دسطحې دساتنې،دوحشي ژوو هستوګنځايونه او زينتي ارزښت لرونکو نباتاتو ملي اقتصاد په مخ وړي. ۸-دځنګل دبيارغونې ضرورتونه:-عام طبعي ځنګلونه او ګڼ نباتات په حقيقت کې دلرګيو ضرورتونه نشي پوره کولاې،ددی لپاره داساسي منابعو په عوض باېد فارم او نور شخصي ساحوکې دمختلفو نباتاتو ته داوليت حق ورکړل شي.
دځنګلداري دډيرښت لپاره راتلونکې تګلاره
Future strategies to promote forestry
• دځنګلونو ،مزرعو ،چړځايونواوداوبودمنابعودتوليدزياتوالی
• داړتياووکمول اودژونددسطحې لوړول
• دځنکلدارۍ په پروګرام کې شخصي سکتورونوته ځاې ورکول
• دپرمختللي مؤسيساتي دستګاووجوړول
• عامه اوشخصي طريقوپواسطه داوبودمنابعواصلاح کول ،بيارغول اوتنظيمول
• دټولنې په کرنيزوساحوکې دزياتوونوکرل
• دصنعت په منظورتجارتي کرنې ته اجازه ورکول
• دتخريب شوي اولمنځه تللي ځنګلي ساحې دمصنوعي اوطبيعې دوباره کرنې پواسطه بيا کرل .
دځنګل دډيرښت لپاره په راتلونکې تګلاره کې لاندې نقاط شامل دي
۱- دځنګل دساحې ساتنه • دتخريب شوې ځنګلي ساحې دوباره کرنې لپاره دمحلي خلکو په ګډون داوطلبه پروګرامونه شروع کول . • دځنګلونوپه شاوخوا،دچړځايونواوشخصي ساحوکې دخلکو لپاره دسون اوعلوفې په منظور دونو کرل . ۲- دځنګلونوبشپړ تنظيم . • په ځنګلونو کې د پخو او بالغو ونودحاصلاتوپه تيزۍ سره ذخيره کول • ځنګلونه بايددساحې دوضعې په اساس صنف بندي شي اوداقتصادي مرجع په حيث په قوي توګه تنظيميږي • ټول شنډ ځنګلونه دڅړځايونوپه شان دعلوفې ددوامداره او متوسط توليد،دخاورې اواوبودمنابعودساتنې په منظور تنظيميږې • ټول ځنګلونه په خاصه توګه دکاري پلان پواسطه تنظيميږي ۳- په مزرعه کې دونو کرنه • په شخصي ځمکو کې دلويواهدافو په منظور دونوکرل ددوامداره نرسرۍ دنيالګيو اوتخنيکي مرستوته ضرورت لري ،اودروزنې اوترويجي خدماتو پواسطه ساتل کيږي • په ګڼ ډول دنباتاتو کرلو ته په جبه زارو ،مالګينو اونورو شخصي ځمکو په غاړو کې انکشاف ورکول • په شخصي ځمکو کې دصنعتي لرګيودتوليد په منظوردونوکرل دکرنيزو نباتاتوپه پرتله زيات حاصل ورکوي
۴- په عامه اوخصوصي سکتورونو کې ټولنيزه ځنګلداري • دحکومت دټولو سرکونو ،کانالونواوداوسپنودپټړيو په غاړو دقطار په شکل دونوکرنې ته پراختيا ورکول • ټولنيزو مؤسيساتو ،اينجوګانو اوفابريکو ته په عامه ساحو کې لکه دهوټلونو ،مکتبونواونوروساحو کې دقطار په شکل دځنګل جوړونې ته اجازه ورکول ۵- دڅړځايونواوعلوفودتوليدپراختيا • داضروري خبره ده چې څړځايونو ته په مستقيم ډول پراختيا ورکړل شي او دهغې ساتنه وشي ددې لپاره بايد توسيعي خدمات په کار واچول شي • دټولو شخصي څړځايونو،علوفو اوداهلي حيواناتو لپاره پراختيايي پروګرامونوپه کار اچول • په شخصي څړځايونو کې دعلوقو دتوليد ،په خاوره کې دکار کولواودوباره تخم شيندلوله لارې بايد زيات شي • دشخصي مالونو دڅرونکو لپاره دمنظم دوراني څړ تاسيس کول ۶- دصنعتي لرګيواساسي پرمختګ • په خصوصي سکتور کې دلرګې دصنعت ساتنه کول • په فني اوعلمي ډول دلرګي دپروسيس پرمختللی جوړښت رامنځته کول • دانسانانولپاره دصنعتي امکاناتوپه اړه دټريننګونوبرابرول • دصنعت دتوليددتقويي لپاره دځمکې اودنرسري دنيالګيو څخه خام موادپلاس راوړي ۷- په ځنګلدارۍ کې شخصي پانګه اچونه • ځنګلداري دسرمايه اچونې ،عامه ځمکو داجارې او نورو سهوليتونو پواسطه تقويه کيږي • دځنګلدارۍ په پروسو کې دحکومت سره شخصي پانګه اچونه ۸- په ځنګلونوکې دقانون ترتيب ،تنظيم اوساتنه • دنوروقوانينو په منځ کې عملي کول تر څودپاليسۍ لپاره دغه قانون نوې اودتطبيق نړ وګرځي • دنوي ولايتي قانون معرفي کول • داستعمال شوې ځمکې کرل • دښه جوړښت لرونکوونودقطعه کولو مخنيوی کول • دنيالګيوتدريجي کرنه په هغه ساحو کې چې دخلکوسره يې موافقه ترسره شوي وي نه په هغه ځمکو کې چې د خلکولخوا په زورنيول شوي وي ۹- دځنګل تربيت اوروزنه • په خاص ډول داوبو دمنابعو،دوحشي ژونداومحيطي مطالعاتوته پراختيا ورکول • دلوړې ټيکنالوجۍ لکه (عمومي انجينری اوکمپيوټر) پواسطه دځنګل دروزنه کول • په ټولنيزه ځنګلدارۍ کې روزنيز پروګرامونه شروع کول • دځنګل دروزنې خدماتو او پروګرامونوتقويه کول • په ځنګل کې دروزنې دپروګرامونو داستاذانو معرفي کول • دکافي بوديجې اونورو اساسي امکاناتو برابرول What is a national forest policy and why should a country have one ملي پاليسي څه ته وائي اوولی يو هيوادبايديوه پاليسي ولري:- دپاليسي اصطلاح يواځي دشکل له مخي نشوپيژندلي بلکي په مختلفولارودمختلفواهدافولپاره استعماليږ.اکثره وخت په متوسط ډول ئې داسي تعريفو.چې دکارکولويوکرس دي کوم چې قبول شوی وي اودقانون لاندي قرارولري. يوه پاليسي شايدديوملک حالت واضح کړيانه.داشايديوپلان وسې همدارنګه دځنګل پاليسي ديومعقول هدف اوپلان دجووړولواساس تشکيلوي.ياپه بل عبارت پاليسي درهنماتيارولوته اودلارښوني پوهې ته په منظم وخت کې ضرورت لري
Development of the forest policy
دځنګل دپاليسۍ پرمختګ
دځنګل دپاليسي په پرمحتګ ګې دوه اصول شامل دي.يو دقانوني اهدافومجموعه چې دبين المللي اشحاصو په واسط منل شوي اوطرحه شوي وي اودوهم ئې دتخنيکي عمليو راټولول اودټولنيزواداروسره مشهوره کول چې دپاليسي مفکوره په موجود وخت کې جوړوي او دپاليسۍ په عملي کولو کې دټولو ادارو قابليت يا توانائې.
دقوانينورهنمائې کول :- Guiding principles-1
دځنګل دپاليسي په پر مختګ ګې لاندي شيان شامل دي
دوام داره پرمختګ Sustainable development-a
په دي کې ځنګلونه په دوامداره ډول تنظيميږي.ددي لپاره چې په ښه شکل او په پوره اندازه توليد داوسنيواوراتلونکونسلونوته په واک کې ورکړي.
په زړه پوري تکا مل-: poverty alleviation-b
دځنګل په سکتورکې بايد دهمکاريو خاص پروګرام جوړشي چې زرکلن پرمختيائې اهداف ورڅخه لاسته راځي په دي سره عربت يا فقر راکميږي ،دمخيط حفاظت کېږي اوعذائې خدمات زياتيږي همدارنګه پهدي سره عربت ختميږي اوداهم ضروري ده چې هغه دخطر سره مخ ګروپونه چې په ځنګل کې هستوګنځايونه لريبايد خفاظت ئې وشي.
عامه خلکوبرخه اخستنه اوپوهاوي - : public participation and awareness-c تجروبوښودلي ده چې په احتمالي ډول دپاليسۍ عملي کول په يو سکتورکې او د حکومت،خصوصي سکتورونو،ټولنواونورواداروترمنځ دعامه مداخلي زيات والي اصلاح کېږی ددوي څخه د يوبرخه اخستل دټولني لپاره ډير مهم دي چې په دي سره په يوسکتورکې دعامه پوهاوي سطحه لوړيږي چې په نتيجه کې دځنګل خرابه اداره رامنځ ته کېږي . Inter-sector collaboration-d مربوطه داخلي همکاري که چيرته دځنګل پاليسي پيشهاد شي دابه ډيره فائيدمنه وي اوکه چيرته تنظيم اوعملي شووي اودحکومت اونورمناسبوواداروسره ئې موافقه کړي وي لکه زراعت (Agricultural) ، انرژي ،، کانال کيندونکې (Mining) او محيط.همدا رنګه ضروري ده چې دپاليسي دملي پراختيا داهدافوسره مطابقت لري ځکه داديوپاليسي دعملي کولولپاره ډيرضروري دي چې په سياسي ډول ئې تصويب کړي. دزونونويانړيوالوهمکاري Regional and international co-operation-e
دځنګل پوهني په سکتوريوشميرموضوعات په حقيقي ډول په نړيوله کچه تشريح شوي دي ددغه موضوعات په مربوطه هيواداودهغي مربوطه همسايه هيوادونوته ضروري دي چې وئې مني. دظرفيت جوړښت:- Capacity building - f ددغه پاليسۍ عملي کول سره مالي،انساني اوتخميکي ظرفيت قوي کېږي په شومول دنورو ادارو اومؤسيساتو.په حاصه دتوګه دمالي کيدوموضوع بايد دځنګل په رسمي کيدوکې تشريح شي . دقانون طريقه:- Rule of law-g ديوهيوادحالتو ته په کتلوسره داډيره ضروري ده چې په خاص ډول ئې اجرکړي قوي حاکيميت او دقانون اجراً اودهغه موضوع لپاره چې ځمکي په کې اشعال شوي وي تصميم نيول دي تخنيکي کار اوعامه مشوري:- Technical work and public consultation ۲- ديوهيواد دپاليسۍپه سکتورکې دځنګل دپاليسي دوام داره پرمختګ لومړني مرحلي لنډ تخنيکي مطالعات دي په وموجوده وخت کې په دي کې لاندي څلورپه کاروړونکي ګروپونه شامل دي. • Forest management, reforestation and community forestry دځنګل تنظيم، دځنګل بيا احداث اوټولنيزه ځنګلداري. • Conservation and wildlife management دوحشي ژوند خفاظت اوتنظيمول
• Forest utilization and industry دځنګل صنغتي کيدل اورڅخه استفاده کول • Frost information ,institution ,training and legislation دځنګل پيژندنه ،مؤسيسات،ټرينيګ اودقانون جوړول اوتصوبول همدارنګه ديوځنګل دپاليسي دپرمختګ کې بايدلاندي شيان موجودوي. دځنګل په اړه معلومات Forest introduction-۱ يعني چې څومره ساحه ځنګل نيولي ده،څومره بوټي اوکومې نوعي په کې موجودي دي،په کومه ساحه کې موقيعيت لري همدارنګه دساحي داقليم، تودخي، تړفوګرافۍ، دابوسيستم اوداسي نورو ضروري موضوعاتوپه اړه بايدمعلومات راټول کړي همدارنکه هغه ساحه چې ځنګل په کې له منځه تللي هم معريفي شي.
-: اساسي اهداف Basic objectives-2 په دي برخه کې بايد دځنګل دتوليدپه اړه معلومات راټوليږي يعنې ځنګل دکوم هدف لپاره کرل کېږي لکه دلرګي دتوليدپه منظور،دميوي په منظور،دغذاپه منظور همدارنګه دتخريب په منظور،دبادونو،سيلابونو،دشګواونوروناوړه محيطي عواملودمحنيوي په منظوررامنځ ته شوي وي. دعملي کولوپلان Plan of action-- 3
۲-شکل:- Plan of action- په دي کې لاندي شيان شامل دي په غونډيوکې دموقعيت لرونکوځنګلونوکرل Management of Hill forests -a غونډيوکې دموجوده ځنګلونوتنظيم تجارتي حيثيت لري.يعني هغه ونې چې په دي ساحه کې موجودوي چې دادطبعي تکثيرپه واسطه رامنځ ته شوي وي يا په مصنوعي توګه کرل شوي وي همدارنګه دکرلو سيستم چې وني په کومه طريقه کرل شوي وي يا ،ځانته وني وي، يادقطارپه شکلاوياپه نوروطريقو کرل شوي وي.
داوبودمنابعو تنظيم Water shed management -b ټولي داوبومنابيغ په عمومي ډول ديوپلان له محي تقسيميږي.اودفدرالي حکومت لخوارايو ځاي کېږي او په مستقيم ډول دمهلي پراختيالپاره عملي کېږي اوپه ځنګل کې دحيواناتوڅړهم بايدکنټرول شي .
داوبه کيدونکونباتاتوتنظيم Management of irrigated plantation - c دځنګل په کرنه کې داوبوسيستمونه ډيرزاړه دي چې دډيراوږدوخت لپاره مؤثرنه دي اوداوبواستعمال په کې اقتصادي دي داوبو چينلونه ته دکروندي په ليول جوړيږي دکوم طرف نه چې مايل زيات وي بايد داوبوچينلونه واستل شي خو په ځنګلونوکې دغه داوبو چينلونه يا اوبه ورکونه دايمي نه وي .
دټولنيز ځنګلداري پراخه کول اوتقو Strengthen and expand social forestry-d کول په کليوالي سيمو اوساحوکې يا هغه ساحي چي جبي وي او زياتو اوبولرونکې وي يانوري کرنيزي ساحي وي بايددټولنيزي ځنګلداري پروګرامونه په کې پراخه شي نو عامه خلکوته به په کې دکارزمينه برابره شي اوددغه پروګرام دتقوې لپاره بايد حکومت ورسره مرستي وکړي اوددغه پروګرام ټول ضروري موضوعاتو ته په کې ځاي ورکړي.
دځنګل پراختيا Forest extension-e
کوم ځنګلونه چې په ساحه کې موجوددي دوخت په تيرودوسره له منځه ځي يعني خلک ددي دلرګيواونوروتوليداتوڅخه استفاده کوي بايدوخت په وخت دغه ځنګلونوته پراختياورکړي ترڅودځنګلونوحالت ښه شي اودځنکل موجوده اندازه نوره هم زياته شي همدا اهداف بايد دځنګل په پاليسي کې را يوځاي کړي .
محيطي پروګرامونه Environmental programs -f ددي پروګرام په عملي کولو سره دمحيط ککړتيا،محيطي اوضاع دونوپه کرلواو څړځايونوجوړولوسره راکميږي اوهمدارنګه دخاوري دعملونودپرمختګ سبب ګرځي. همدارنګه په دي پروګرام کې دبادماتونکوپه کرلوسره دځمکي دتخريب اوصحرائي کيدو څخه ژعوري دټولو ښاريانويعني څومره نفوس چې په ښارکې موجوددي ددوي لپاره شنه ساحه برابروي همدارنګه يوڅه ساحه دپارک،دتفريح او دشني ساحي په توګه خاص کېږي ددي پروګرام په واسطه دهواککړونکي کنتروليږي.
Resource surveys-g دمنابعو سروي(پلټنه)
داوبودسطحي ،څړځاي اووحشي ژونددساحي دځنګل په سروي کې نقشه کوي او ددغه پروګرام عملي کول تر څو دځنګل پاليسي پرمختګ وکړي.
۳-شکل:دځنګل دپاليسي پدمختګ
)National forest policy دځنګل دملي پاليسي(
دځنګل دملي پاليسي په جوړښت کې زيات اهداف اوپو شميرمقاصد چې يوهيوادعواړي چې ځان ورته ورسويشامل دي او په لاندي ډول دي
1- Aim اهداف -: 2- Objectives مقاصيد -: Who does forest policy related to forest law, national forest programmer, strategies and action plans دځنګل پاليسي دځنګل دقانون ،دځنګل ملي پروګرام ،ستراتيژي اودپلان دعملي کولوسره څه اړيکې لري :
دځنګل په پاليسۍ کې عمده اهداف ليدل کېږي چې داوږد وخت لپاره ځنګل اودهغې استعمال تشريح کوي .مګراکثره وخت دغه موضوعات ډېر نه وي تشريح شوي .دځنګل دقانون جوړول اوتصويبول دځنګل دپاليسۍ دموضوعاتولپاره ديوکيلي حيثيت لري،اکثره هيوادونه دځنګل پاليسي نه لري اودقانون جوړول اوترتيبول په نظرکې نيسي چې پاليسي په کې تشريح شوې وي ،اوهغه مهم کارونه چې مخکې دمخکې دحکومت لخواتيارېږي په کې شامل دي په هرحال دقانون جوړولواوتصويبولولومړنی هدف يې په صحيح توګه خپرول،چلول اوهغه مسؤليتونه چې ځنګل پورې اړه لري اودښکاره فيصلولاندې نه راځي دغې هدف ته ستراتېژي وايې . Does a policy have to be within the legislating or must the legislation be within the policy:
آيايه پاليسي په قانون جوړولواوتطبيقولوکې راځي ياقانون جوړول اوتطبيقول په پاليسۍ کې راخي؟ دهرحکومت پاليسي ضرورت لري چې طبعي جوړوښت اونوروقوانينوڅحه تشکيل شي .په هر حال هغه قانون پکې شامل دي کوم چې دځنګل پوري ړه لري اوهغه پاليسي چې دشکل په واسط جوړي شوي وي،همدارنکه يوپاليسۍ اوستراتيژيکي لارښونوسره موافقه وکړي دوي ضرورت لري چې محکي نه ئې پرمختګ کړي وي چې دادقانون ديوځاي کولوپه واسط جوړيږ.ورسته له دي چې ټول ځاي په ځاي شول نووظايف دقانون په نسبت په پاليسۍ کې شامليږي چې دا يوه تخنيکي عمليه ده نه سياسي دقانون جوړولواوتطبيقولومتخصيصن وائي(give me the policy and I willdraft the law)يعنې پاليسي مونږته راکول کېږي اوقانون مونږجوړو.په عملي ډول که چيرته پاليسي وجودونه لري نودځنګل قانون جوړول او تطبيقول دځنګل دپاليسي په پرمختګ يا عملي کولوکې په ښکاره ډول لږ يا زيات بدلون راولې.په همدي ډول که په يوځاي کې پاليسي موجوده وي دځنګل دقانون په واسطه ئې اصلاح کولي شوو چې په دي طريقه دځنګل پاليسي عملي کوو. دځنګل پاليسي دعملي کولولپاره دقانون جوړولواوتطبيقول ديوکيلي حيثيت لري.دپاليسي رسمي کول،حاضرول اوپه صحيح ډول اښودل په مستقم ډول دلومړني قانون جوړولو(پارلماني ليول)اودوهمي قانون جوړولولکه تنظيم(regulation)حکم کول فرمان(decrees)اودقان(ordinause)يوه قاعده ده.ديو قانون اداره کول ،درسمي کولو لپاره تيارول اودعملي کولولپاره خاص خيريه مؤسيسي جوړول په هيوادکې دسياسي بدلون مخنيوي کوي.په هرحال دځنګل دقانون استعمال دځنګل دپاليسي درهنما لپاره يوه قاعده تشکيلوي چې دايو نه غوښتونکي اثردي. په قانون کې دپاليسۍ ټول احوالو پوره معلومات نه څيړل کېږي او د قانوني رويې په نسبت په قانوني اعلاميه يا مضمون کې تعينيږي. همدارنګه که چيرته خاص طرز العملونه د کاره ونه غورځيږي د دې د راغورځولو لپاره دقضايووصل کول يوه غوره لارده.علاوه په دي قانوني اسباب اکثره وخت په ناکافي موده کې درهنماپه واسطه حيرانوکې موضوګانې جوړوي چې داټول دلاسته راوړولواوپوهيدولووړنه دي.په همدي ډول کوشش وشې چې هغه ميکانيزمونه (برخې) دمباحثې دلاري تعين شې اودقانونې پاليسۍ په اساس وړاندي شي. اودپاليسۍ دحکم دتيارولوڅخه وروسته بايدقانون جوړشي.دځنګل پاليسي ځني وخت دځنګل دملي پروګرام تر تاصيرلاندي راځي.په يوهيوادکې دځنګل دملي پروګرام سره ديوحوادپاليسي دشکل درامنځ ته کيدولپاره دموافقي خبري کوي اودبلي خوايوزيات شمير مخصوص اساسات کوم چې له منځه تللي وي په دي ګروپ کې رايوځاي کوي.ملي حاکيميت اودهيوادمشري شامل دي اوپه دي کې محتليف عناصر،شرکت کونکي دځنګل په سکتور کې را يو ځاي کيږي يعني (FAO)په(2001)کال کې دځنګل دپاليسۍ پرمختګ اوعملي کول په تکراري ډول په نړي واله کچه مروج کړل.
Main differences between forest policy and forest law ۵-جدول دځنګل پاليسۍ اودځنګل دقانون تر منځ توپيرونه دځنګل قانو Forest law Forest policy دځنګل پاليسي
Adopted and amended by Parliament or the Head of State through procedures determined by the Constitution or legislation داديومجلس په واسيطه ياديوملک دمشرپه واسيطه جوړيږي اوطبعي وضعي ياتصيبولوپه اساس تشريخ کيږي.
Can be adopted and amended through different procedures by different bodies, according to each and specific situation دمشخصوخلکواومشخصوطرزالعملونوپه واسيطه جوړيږي اوديوحاص ځاي پوي اړه لري. Legally binding قانوني جوړښت دي Non-legally binding قانوني چوړښت نه دي Specifies rights and duties based on a policy vision or goals په صحيح ډول تعين شوي وياودپاليسۍ اهداف ئي اساسي وظيفه ده
Provides guidance by specifying visions, goals and how to reach them
رهنما ئي دهغه چاپه واسيطه کېږي چې رسيده ګي ورته ولري اومشحص اهدافو څحه جوړيږي
Must be specific to enable judicial dispute settlement and applied universally across urisdictions
شايدمشحص قانون اوسي اودشرعي بحثونو د برابرولوقدرت ولري اودعمومي قلمروپه واسيطه تطبيقيږي.
Can be general so it can be adapted to meet different and changing circumstances
شايدعمومي اوسي اودمختليفوخلکوله خواداشتيراق کولولپارهقبول شوۍ وي اوپه شرحه کې برلون راوستلي شوو.
Judicial powers to punish non-compliance
شرعي کول ياوضعه کول ئي په زوردي بيدون دلاسته راوړنوڅحه.
Soft mechanisms to deal with non-compliance
دوضعه کولويونرم ساختمان دي بيدون دلاسته راوړنوڅحه.
Constitutionally or legally determined
procedure needed for amendmentsss
په صحيع ډول تعين شوي وي اودپاليسي اهداف ئې اساسي وظيفه ده.
Amended by those bodies that adopt the policy, through their respective procedures دهغه خلکوپه واسط جوړيږي چې پاليسي ئې قبوله کړي اويادهغي عملي کول ته درناوي ولري. په دې باره کې زياتره هيوادونه دځنګل ساحه دپلاټونوجوړولولپاره نقشه کشي کوي يازياتره مشابه اداري ساختمانونه دکارکولوساحه اندازه کوي په همدې ډول هرکله چې دځنګل ملي پروګرام(NFP) دځنګل دمجموعي پاليسۍ دکارشکل ته مراجعه وکړي نودپاليسۍ ارتباط اسانه کوي دځنګل دپاليسۍ نوی کېدل ياپرمختګ کول دځنګل دملي پروګرام (NFP)مطابق وي چې دادځنګل دملي پروګرام(NFP) مراحلونتيجه ياحاصل دی. دځنګل يوليکل شوي(رسمي شوي) پاليسۍ دمطالبوسرټکي ياهغه مشخص شوي اهداف ياموضوعات چې ورڅخه لاس ته راغلي و ي په مستقيم ډول په ستراتيژۍ (Strategies) ،پروګرام (Programmes) اودپلان په عملي کولو(Action plans) کې تکرارېږی .په همدې ډول دپاليسۍ اوستراتيژۍ په تکراري ډول استعمال دبدلون وړدی،همدارنګه ځينې هيوادونه د ځنګل پاليسي د ځنګل په ستراتيژۍ کې مشخص کوي. لکه England (United kingdom)، سعودي عربستان، صربيا اوويتنام .په مقايسوي ډول دځنګل دستراتيژ ۍ اسناددځنګل ملي پروګرام(NFP)داسنادونوسره يوشان والي لري.په ځني هيوادونوکې (کاميرون Cameroon فنلينډfinlands)دځنګل جوړشوي ملي پروکرام(NFP)دځنګل دپاليسي لپاره يوستراتيژيک پلان جوړوي همدارنګه دځنګل پاليسي بايددځنګل دملي پروګرام په اسنادوکې پلان ګزاري شي هغه پروګرام چې داوږدوخت لپاره طرخه شوي وي ياجوړشوي وي دکاري پلان عملي کول ئېدپاليسۍ ياستراتيژۍپه شان دي.Action plansيا Work planاکثره دلنډوخت لپاره مشخص کېږي. The relationship between policy, strategy ,law and action plan دکاري پلان، قانون ،ستراتيژي اوپاليسۍ ارتباط Policy Vision goal of government
Law Provide framework
Strategy
Program how?
Action plan
Operation planning
Developed under NFP or similar policy framework (NFP or used NFP plat form) دځنګل دملي پروګرام لاندي پرمختګ يادپاليسۍچوکاټ سره يوشان والي لري دي(دځنګل دملي پروګرام دنقشه کولوپروسه ده) How does a national forest policy link to other police? دځنګل ملي پاليسي دنورو پاليسيوسره څرنګه اړيکې لري؟ دځنګل دپاليسۍ جوړونکي په خاص ډول په تيرولسوکالونوکې دځنګل په اړه بايدخبرداري و لري په هغه وخت کې چې ځنګلونه په موافقانه ډول نه وي وتنظيم شوي،که څه هم دنوروساحواوطبيعي منابيعو استعمالونکي ددغه منابيعوپه اهميت نه پوهيږي،دکمزوری پاليسۍدعملي کولويو علت دادي چې رسمي شوي پاليسۍ فشار لاندي راوستل اوپلانول ئي په تيروخت کې چې دوي اکثره وخت په حقيقي ډول دځنګلونودمحيط اواجتماعي پراختياترتاثيرلاندي نه وي راعلي.دځنګل دپاليسي اهداف په حقيقي ډول دستراتيژي دملي پراحتياسره ارتيباط لري.دمثال په ډول په اکثره هيوادونوکې دځنګل دقطعه کولواندازه دزياتيدوپه حال کې ده چې په ښکاره ډول دځنګل دپاليسۍ په مرسته دځنګل دقطعه کولو مخنيوی کوي يا په بل عبارت دغذا توليد،سيوري اونور توليدات ياپراخه اقتصادي پرمختګ دځنګل دبيا جوړولودپروګرام زيات اهميت په نظرکې نيسي.دمثال په ډول دځنګل دپاليسوپه يوځاکيدو باندې په يقيني ډول تاکيدکېږي کوم چې دځنګل ساحه په يو پراخه ملي پاليسي کې رايوځاي کوي ځکه چې دادځنګل دپاليسيودجوړولودزياتره ټولنو په رسمي کولو،دځنګلونوپه استفادي اوپه موافقانه ډول دځنګل دتنظيم پوري اړه لري په هرحال دغه ټول ارتبا طاتواوهمکاريوواقع کيدل اوددې جملې څخه ددوي مسؤليتونو دعملي کولو لپاره دپراخه پاليسيو دناکاميدوباعث ګرځي.په ځنګل کې دخلکوشرکت کول چې اکثره وخت په دی سره ديوي ڼولني دقوي کيدو باعث ګرځي دمثال په ډول دعوايدو په کاراچول،کوراوسيوري جوړول،انرژي اومحيطي خفاظت په برکي نيسي. همدارنګه کثره وخت دزياتومنځګړتوب ياشرکت په کافي اندازه په نظرکې نه نيول کېږي يادځنګل دپاليسي پرمختګ په ښکاره ډول په نظر کې نه نيسي .دستراتيژي ملي پرمختګ ديوټولني لپاره مهمه کليدي موضوع ده.ملي اقتصاداوموافقانه ستراتيژي پالسيانو او پلان سره ورته والي لري .همدارنګه دځنګل پاليسي ضرورت لري چې په هره طريقه تشريح شي چې دغه دپراخه اهدافودپيژندلوسره مرسته کوي.اکثره عملونه کوم چې دځنګل ،ونه اودهغي په استعمال باندي تاثيرلري رهنمائې کويه يا ئې په پاليسي کې رايوځاي کوي اوقانون جوړول اوتصويبول ئې په بل طبقه کې راځي.هغه موضوغ ګانې چې په يوه ټولنه کې دځنګل دپاليسي دتشکيل،پرمختګ اوعملي کولولپاره مهمي په لاندي ډول دي )اقتصاداوکليوالي پراختيا، ، Economic and rural development ( )دفقرکمونه Poverty reduction ( )دغذاتوليد Food production( ) داقليم بدلونClimate change( ) دابودسطحي تنظيم Water shed management( ) انرژيEnergy( ) سياحتTourism( ) دسازمانونهInfrastructure( ) صنعتي کيدل Industrial( ) اوکان کيندونکي څخه عبارت دي کوم عملونه چې په ځنګل زيات تاثيرلري Mining( اوهيڅ کله دغه سوالونوته فکرنه کوي لکه What policy do we have on forest? د ځنګل لپاره کومه پاليسي لرو Who much forest should be retained? څومره ځنګل بايدوساتو اکثره هيوادونه چې په نورواداروکې شامل وي دځنګل دپاليسۍ لپاره ريوکيلي حيثيت لري. دحکومت نمائيندګي اونوري اداري په دوه اړحيزه ډول ددغه سوال نوحل پيدل کول يا پاليسيومنظمول په مشخص ډول دپاليسي دساحي لارښونه کوي.دمنظم شوو پاليسيانو مشخص دوه طرفي برخي دځنګل دپاليسي داندازه شوي برخي په شان دي دمثال په ډول
, وحشي ژوند )Live stock ( ,) دابودسطحي تنظيم water shad management ( دژوندي کتلي انرژي Biomass for energy ، کرنيزه ځنګلدار )Agro forestry(
(Ecotourism دځنګلونو قطعه ، (Deforestation) ، (Biodiversity production)
دصنعتي لرګيوعرضه کول ) Industrial wood supple( ، ) forest degradation ( کله چې په يو اساسي اومحدوده ساحه کې پروګرامونه عملي شي اوپائي ته ورسيږي ددي ددوام لپاره دپاليسي جوړونکوته په کاردي چې دپاليسي پوري مربوط لاري چاري پيداکړي چې په هغه ساحه کې په کار اچول شوي پاليسياني يادطبيعي منبعوپراحتياته نږدي کېږي لکه په فنلينډاودکاناډاپه نيواداکې چې ترسره شوي.په عملي ډول دمحتليفوپاليسيانوعملي کول نولارم دي چې هميشه په محتليفوليولونوکې رايوځاي شي. دپاليسۍمعرفت (پيژندن)، يوځاي والي او دمحتليفواجتماعي عناصرويوځاي والي يواځي په ملي سطه ضروري نه دي بلکي دټو لوپاليسيانولپاره کومي چې دحکومت په سطحه کې شاملي دي يعني هغه ټولني چې دښاري کيدودسطحي څخه نيولي تربين المللي سطحي پوري ضروريدي کومي چې ددغه حکمونوپه اساس جوړي شوي وي. هغه مهم نقاط چې يوه پاليسي باېد په خپل چوکاټ کې را ونغاړي:- هغه مهم نقاط چې يوه پاليسي باېد په خپل چوکاټ کې رانغاړي،يوعقلي ملي اجنډا په شکل تشکيلېږي.ديو هېواد هغه پرمختګونه چې دځنګلداری دسکتور په محور ولاړ دي باېد پلان ګذاري شي. هغه مهم نقاط چې يوه پاليسي باېد په خپل چوکاټ کې رانغاړي،باېد پېشنهاد شوي وي چې ددوې په تحليل او موافق کېدو کې همکاري اوکومک کوي.چې هره نقطه يې ديو ستراتېژکي لارښود نماېتده کوي کوم چې دځنګل دپالېسۍ دعملي کولو او سرمايه ګذارۍ لپاره ضروري وي؛په لاندې ډول دي؛ ۱-دځنګل د داېمي شتمنې ساتنه:-ځنګلونه دژوند حمايه کونکې سيستم يو اساسي يا بنيادي برخه ده کوم چې خدمات او توليدات برابروي.په خصوصی ډول چېرته چې خنګلونه موجود وي داوبو دسطحې ساتنه اوهمدارنګه زراعت ته پرمختګ ورکوي او په زياته اندازه دخلکو غذايې ضروريتونه پوره کوي.د ټول ځنګل او د ونو دمنابعو د دوامداره حاصلات بايد ټولنيز،اقتصادی ، ايکالوژيکی شيانو او خدمات په منظم ډول جريان ولری. د ونو د منابعو او ځنګل د دوامداره حاصلاتو د لاس ته راوړلو لپاره بايد اقتصادی ،ټولنيزی، ايکالوژيکی شيان او حدمات بايد برابر کړی. همدارنګه ځنګلونه يواځی د اوسنی نسلونو حق ندی بلکه د راتلونکو نسلونو حق هم دی يعنی په ځنګل کی اوسنی نسلونه او راتلونکی نسلونه يو شان حقوق لری . د ځنګل د دايمی کيدو د تضمين لپاره ستراتيژيکی نقاط په لاندی ډول دی. »د ټولو صنف بندی شوی ځنګلونو په سرحداتو باندی دوباره سروی (پلټنی کول). »که چيرته يو مملکت وغواړ ی چی ځنګلونه رامنځ ته کړی نو Afforestation او Re Forestation ته بايد مخکی والی ورکړی. »محلی خلک د ځنګل د تنظيم شوو او ترتيب شوو قوانينو بايد ملاتړ وکړی. »د ټولو طبقه بندی شوی ځنګلونو لپاره منظم او پرمختللی پلان ولری. »د ځنګل د پاليسی او عمليو کی د اصلاح کوونی، پراختيا، د ثبات او رقابت ساتنی او د نوی نظريو د رامنځ ته کولو لپاره عملی تحقيقات کول. »د ځنګل د صحت لپاره هغه عوامل چی پدی تاسير کوی بايد تری ليدنه وشی او تشحيص شی. »د ملی ځنګل دارئ پنډ(بوديجه) تنظيم او اصلاح کول. ۲-دځنګل دصنعت اساسي پراختيا:- ديوهيواددداخلي مارکيټونواقتصادي پراختيادځنګل داساسي توليداتو دزياتيدوپوري اړه لري اوپه هر هيوادکې ځنګلونه دصنعت پراختيالپاره جوړيږي.ددي لپاره چې ځنګل تقويه شي بايد سرمايه ګزاري انورضروريتونه په کارواچول شي دځنګل اساسي صنعت ځنګل د تاثيرکونکو فکتورونوڅخه ساتي او خلک تشويقوي چې نوري ونې وکري ځنګلونه دراتلونکي صنعت لپاره حام مواد برابروي نو حکومت بايد ددي لپاره يو ښه مارکيټ برابرکړي ترڅو دخلکو اقتصاد ورسره ښه شي په دي کارکې دحکومت سره بايد شخصي سکتورونه هم ګډون وکړي.لاندي ستراتيژيکې ټکي دلرګې دصنعت داقتصادي تقوي سبب کېږي » دځنګل دتاسيس سره سم په مارکيټ کې محصولات زياتيږي اوپه عاجله توګه ړمارکيټ څخه ماليه راټوليږي » دځنګل اوونودساتنې دقوانينو دوباره ليدنه او دشخصي صنعت سره د هغوی کرنې ته پرمختګ ورکول » خلکو ته اجازه ورکول کيږي چې په ازادانه ډول دمارکيټ قيمتونه وټاکې او خپله ګټه تر لاسه کړي » دلرګي د پروسيس کوونکو لپاره د لرګې د بي ځايه استعمال،دلرګي دکيفيت اصلاح کول او دتوليد لپاره تربيتي او په کار پوهولو مهارتونه په باره کې بايد روزنه ورکړل شي. ۳-د اداراتو تقويه کول ، د ځنګلونو په بخش کی څيړنه او د ځنګلاتو په برخه کې د ټريننګونه په واسطه د ځنګلاتو سکتور ظرفيت جوړونه:
د ځنګلاتو سکتور د څيړنو ، پاليسيانو د تطبيق او د پلانونو د جوړونو لپاره هميشه د انسانې منابعو په موجوديت باندی اتقا ولری. د ځنګلاتود سکتور په وړاند موجود مشکلات يا سخت او يا هم لنډ مهاله دی. ټيټ ظرفيت يو د دغو مشکلاتو څخه دی چی په منځمهاله موده او يا هم اوږدمهاله موده کې حل شی. دولت د مخکی له دي د ځنګلاتو ادارو د جوړولو په هدف مهم ګامونو پورته کړی . خپل هدف ته د رسيدلو لپاره بايد د ځنګلاتو اداري حمايه او تقويه شی. نه يواځی دولت ، بلکه خصوصي سکتور ، مدن ټولني او غيري متمرکزه ادارات د ځنګلاتو د سکتور په فعاليتونه کی شامل دی. په هره سطح کی ددی اداراتو د ظرفيت اوچتوالی ته ضرو رت دی او ددغی مشکلاتو د حل لپاره لاندی موضوعات مناسب ګڼل کېږی.
» د ځنګلاتو د ساتونکو او کارکونکو لپاره د ټريننګونو جوړول. » د ځنګلاتو مسلکی کارکونکو د ټريننګونو لپاره د ختيځې افريقا د پوهنتونو سره ارتباط نيول. » د ISAR څخه د نوی پيشنهاد شوی اداری (د ځنګلاتو ملی اداره) ته د څيړنو دنده سپارل ترڅو د بوديجه په صحيح لاره مصرف کړی شي. » د ځنګلاتو د څيړنو لپاره د ځانګړي شوي بودجی زياتوالی. » په دوام داره توګه د مسلکی او تخنيکی ظرفيتونو ټاکل او د دغی پاليسۍ د اهدافو د لاسته راوړلو او د اجرااتو د ښه والي په موخه د ظرفيت د انکشاف لپاره د يو مناسب پلان جوړول. » د همغږۍ د تقويه کولو،د سکتوری موضوعاتو د يوځای کولو لپاره اسانتياوی برابرول او د نقل ، سيالی ، د منابعو د لاسه روړلوو او د شخړو د مخنيوی لپاره د ستراتيژيانو جوړول. » د ځنکلاتو د فعاليتونو د عملی کولو لپاره د ولسواليو ، سکتورونو ، کليو او مدني ټولنو حمايت کول. » د خپل سری کړنو د مخنيوی په موخه د اړونده سکتورونو لپاره دقوانينو او پاليسيانو جوړول او ترتيبول. ۴-داوبودمنابيعودساتونکوځنګلونو ساتنه ،توانائې اوجوړښت:- داوبودمنابيعوکمبوددتخريب اصلې سبب دي کوم چې دمنابيعوديوشان نه استعمال اوپه ساخه کې دايکوسيستمونودنه ساتنې په وجه رامنځته کېږي اوپه دي کې لاندي ستراتيژيکې فعاليتونه په نظدکې نيول کېږي »داوبو دلويو منابيعودوضعي اوحالت تعينول، مغريفې کول اونقشه کول. »په تخريب شوو ځنګلونوکې داوبو دمنابيعوتوانائې »دقانون او درهبرې لاندي دځنګلونو تنظيم اوپرمختګ »دتربيوي سامانالاتواودخلکو په کاراچول ترڅودابومنابيع دونودکرلو په اساس وساتل شي »دسرحداتو دټولنو حمايه کول دټولنو دتنظيم اوپراحتيا په وسطه ۵-دپرمختللي اولوړکيفيت لرونکوونودتخمونواوجينونوعرضه کول:- دلوړتوليدلرونکي ونوکرلوته اجازه ورکول ترڅولوړکيفت لرونکي تخمونه زيات شي اودغه تحمونه بايدبه ساحه کې وکرل شي.په دي کې لاندي ستراتيژيکي فعاليتونه شامل دي. »دتخمي ونوپه نړي واله سطه معريفی کول. »دټولې ايکالوژيکي ساحي لپاره دتخم توليدونکو ونوکرل. »دلوړکيفيت لرونکوتحمي ونوداستعمال اوپه مارکيټ کې دخرڅولوڅخه مخنيوي کول . »دتخمونودراټولولو،استراحت اوشندلو لپاره درهنما تيارول. »نرسري دتنظيم اودتخمونودساتنۍ لپاره دحصوصي سکتورونوجوړول. ۶-دځنګل محتليفوشکلونودتوپيرونوساتنه اوعادلانه ويش:- دځنګل محتليفوشکلونودتوپيرونولپاره لاندي نقاط په نظرکې نيول کېږي »دچوړشووميکانيزمونوساتنه اوحمايه کول لکه ماليه،اعتماداودمحيطي خدماتو لپاره بوديجه »دموجوده ساتل شوواو طبيعي ځنګلونوساتنه. » دځنګل دمربوطه سکتورونواومؤسيۍاتوترمنځ دهمکاري پراختيا. ځنګلونو پاليسې اوبنسټون د بنسټونو اوپاليسې چوکاټ د ځنګل چارو۵مادی کې راغلې چې په ټول هيواد کې د ځنګلونوساتنې اوکارونې يوازينې مسول ارګان د کرنې،اوبولګونۍ اومالدارې وزارت دی. ځنګلونه د دولت ملکيت دی دهيواد اتباع کولای شي د کرنې ،اوبولګونۍ اومالداری وزارت قوانيوپه رڼا تری ګټه پورت کړي. • دپاليسې دوه وروستۍ سندونه، دچاپيريال ساتنې اوطبيعې منابعوماسترپلان، ځنګلونه،څړځايونه اوژووژوند،دټولو سکتورونو دندواومسووليتونوپه لارښونې ټينګارکوي،همدغه رازپه دغه پاليسې کې د ځنګلونورول اواهميت اوطبيعې منابعو تنظيم باندی هم ټينګارشوي. • د طبيعې سرچينوتنظيم اوځواکمنتيا لپاره د ټولنوستراتيژي په رول باندی ټينګار))دفرعې څړځايونوتنظيم سکتورونه اودځنګلونوپاليسې اوستراتيژي په ۲۰۰۴ز کې ترسره شوي، دغه سند د اشتراکې مديريديت په اصولوولاړ دی په دی مانا چې د مرکزپرځای بايد ډيرترکيزپر ولايتې ادارووشي اوهغوي ته مسووليتونه اودندې وسپارل شي. • په ۲۰۰۹ ز کال کې دځنګلونوپاليسې تطبيق پروګرام باندی موافقه ترسره شوه، دغه تړون دځنګلونوپراختياکې مرسته وکړه،په روزنيزوپروګرامونوکې، په ځنلګونوکې اشتراکې مديريت ته لومړيتوب ورکړل شي. • په ۲۰۰۸ز کې ملې پرمختګ ستراتيژی دافغانستان دولت په رهبرۍ ۲۲ ولايتونونه په لومړيتوب کې راوستي چې په کې ځنګلونه، اوبه ،د لوړو ساحو ساتنه دکليدی لومړیتونوپه کتار کې ځای لري. • څرنګه چې افغانستان د ملګروملتونواقليمې بدلونونوکنوانسيون غړیتوب (UNFCCC1992) لری، خوتراوسه يي کيوتو(Koyto) پرتوکول ته لاسرسۍ نه دی پيداکړئ.مګربياهم د کنوانسيون جوړښت اوپرمختيا په اړه يولړپرمختګونه ترلاسه شوي، چې په دې کې شامل دی:اقليمې بدلون سازګاری يا جوړجاړی پروګرام، د نړيوال چاپيريال ساتنې لپاره د ځانې ظرفيت جوړونه، داقليم په اړه دهيواد راپور. دځنګل په برخه کې دکليدي اشخاصورول ۱ –مرکزي حکومت داموثره ده چې په ګډډول دغه پاليسي عملي شي چې په رسمي ډول دکارچوکاټ ته بدلون ورکړی اواساسات يې په لاندې ډو ل دي. ۱-دمحلي اومرکزي حکومت موجوده اصول. ۲-په قوي شديدډول دشخصي سکتورونوپه کارګمارلوضرورت. ۳-دنووموسساتولپاره دهغه غوښتنوتيارول چې په فيصلوپه جوړولوکې مناسب قابليت ولري اوپه ملي منابعوکې استعماليږي.په دې ډول بايدمرکزي حکومت لاندې مسوليتون په نظرکې ونيسي • دځنګل په سکتورکې دداخلي دوزارت دموضوعاتويوځاې والی لکه امنيت اونورمربوطه موضوعات .. • دځنګلدارۍ مربوط نړيوال پورسيس. • دمحلي حکومتونولخواپه مستقيم ډول دولسواليودځنګلدارۍ دخدماتوپه کاراچول. • دځنګل دسکتوربايددپلانولولپاره دغلطونظريوڅخه وساتل شي. • دپاليسي دعملي کولواوپرمختګ لپاره په مطمين ډول نوي نظريات وړاندې شي. • دقانون جودول اوترتيبول. • دځنګل دسکتورمنظمول. • په معياري ډول نشرکول. • دترويجي خدماتوتيارول. • دکارونوڅخه ليدنه کول • دپاليسي دعملي کولولپاره دمالي منابعوتيارول اوزياتول . • دځنګل دمحصولاتوتنظيمول. • دځنګلدارۍ په برخه کې دملي موسساتوجوړول. ۲ – محلي حکومت: محلي حکومت بايدپدې مطمين اوسي چې خپل رهنمادمرکزي حکومت څخه ترلاسه کړ ي چې په خاص ډول په دې لاندې شيانوکې همکاري وکړي. • دځنګلدارۍ دقانون اجراکول. • دمحلي ټولنوڅخه دهمکاي اوګډون غوښتنه . • دشخصي سکتورڅخه دسرمايه کذارۍ رابطه دهمکاري غوښتنه . • دځمکې دزيات استعمال اوټولوعملونوڅخه مخنيوی. • دځنګلدارۍ دترويجي خدماتولپاره دمرکزي حکومت څخه مالاتړغوښتل . • ځنګلدارۍ په سکتورکې انجوګانوته دمداخلي حق ورکول. ۳ – شخصي سکتور: شخصي سکتوربايدزياتې دحل لارې پيداکړي وروسته په معين وخت کې دلرګيودتوليداتودارزښت په زياتوالي کې اودځنګل دپوښښ په زياتوالي کليدي رول ولري . دشخصي سکتورونولاندې مسوليتونه لري. • په صنعتي ډول دلرګيوتوليدول. • دعاموځنګلونولپاره دحاصلاتودتنظيم اسنادپه لاس راوړل . • دصنعتي ځنګ لپاره دنيالګيوکرل. • دځنګل دتوليډاتودداخلي تجارت زياتول. • دزراعتي ساحوڅخه بهردکوچنيوځنګلونوساتنه. ۴ – ټولنې: دپاليسي په عملي کولوکې ټولنه هم بايدخپل اساسي رول تطبيق کړي. دوۍ بايدلاندې عملونه ترسره کړي. • دځنګلدارۍ دقانون ترتيبول اوجوړول. • په خپلوساحوکې دځنګلونورامنځته کول. • دکرنيزې تکنالوژۍ دعملي کولوسره توافق کول. • دځنګل په توسعه کې کارکول. • دځنګل دپوښښ په زياتوالي کې دانجوګانوته برخه ورکول. • دځنګل په ساتنه اوحفاظت کې شرکت کول. • په خپلوساحوکې دځنګل لپاره سرمايه ګذازۍ ته اجازه ورکول . • په موثره توګه دځنګل دتوليداتوزياتوالی. ۵ – انجوګانې: دچاپيريالي اوځنګلي انجوګانورول په لاندې ډول عبارت دی. • دځنګل په سکتورکې دپاليسيواوپلانونوپه پراختياکې همکاري کول. • دځنګل ددوامداره ودې دتنظيم ، عملي کولواوليدنې کې دحکومت ، شخصي سکتورونواوټولنوسره همکاري کول. • په کليوالي ساحوکې دځنګل دپروژودپرمختګ لپاره نمايندګانومشرانوڅخه فنډ لاسته راوړل. • دځنګلونواونودتنظيم لپاره دټولونواودټولنې ګروپونوپه تشکيلولواوتيارولوکې هکاري کول. • دځنګلدارۍ اصولوسره سم دحکومت په مرسته دټولنوپه منځ کې دعامه پوهاوي پروګرامونوجوړول. • کليوالی ټولنوته دتعليم اوتربيې کورسونه دايرول. ۶ – مطبوعات (رسنۍ): هغه ساحې کومې چې دمحلي مطبوعاتولخوادځنګل دپاليسۍ په تطبيق کې شامليږی لاندې ټکې پکې بايدپه نظرکې ونيول شي. • دخلکودپوهې پروګرامونه بايدزيات وي. • دمطبوعاتواودځنګل دخاصوپراخه ځمکواودځنګل دخاصوپيښوخيال ساتل.دمثال په ډول دونوملي ورځ. • دهواپه څپوياپه اخبارونوکې دځنګل دپاليسي اوقانون خپرول . • دلرګي دمارکيټ په اړه دمعلوماتوراټولول اوخپرول اوپه ملي ياداخلی سطحه يې تجارت کول. ۷ – مالي ټولنې اودشراکت پرمختګ: مالي ټولنې دځنګل په سکتورکې انتقادې رول لري. چې دپانګه اوچوونکواوبنسټ ايښودنکوپه ذريعه عايدزيات کړي ترڅوخپل تجارت شروع اوهغې ته پراختياورکړي. دوي په ځنګل کې لاندې رول لوبوي. • دوۍ دځنګل دپانګه اچونې اوماليې لپاره لاربرابروي. • دوۍ دقرضې لپاره مناسب ضمانت غواړي اومارکيټ ته دنووننوتونکولپاره نرمي اختياروي. • دمناسبې اوکمې ګټې قرضون ورکي چېرته چې پانګه اچونه داګرځيدواوتوليدلپاره وخت اخلي. • پانګه اچونکوته دتوليدزيات په اساس په ښه طريقه اعتباراوغوره والي ورکول کيږي. ۸ – دتربيت ادارې: ځينې اهدافوته درسيدولپاره دتربيت ادارې داستعدادپه جوړولوکې دځنګل د سکتور لپاره مهم رول لري. دتربيت ادارې په لاندې موضوع ګانوزوراچوي. • زمونږ په تعليم نصاب کې دځنګلاتودسکتورځانګړی شکل برابروي. • دځنګل مسلکي کسان اودځنګل کارکوونکوته معياري اوداعتباروړدټريننګونه ورکوي. • په شخصي سکتورکې په کارکوونکوکې دنووجلبوونکوکسانواړتياته ځواب ويل . • دکتابتون اومرجع پرمخنګ. • محصلينوسره په فراغت ،دنده اوتحقيق کې مرسته کول
دځنګلونوقانوني طبقه بندي (Legal classification of forest):
په عمومي ډول دملکيت په اساس ځنګلونه په دوه ګروپونو ويشل کېږي:
۱- ايالتي ملکيت (State owned) ۲- شخصي ملکيت (Private owned )
۱- ايالتي ملکيت لرونکي ځنګلونه :په دې کې حفاظتي،غيرطبقه بندي شوي،اختصاصي اوحاصل ورکونکې ځمکه شامله ده.
a. اختصاصي ځنګلونه (Reserved Forest ):
داځنګلونه په عمومي ډول دټولوعملونودواقع کېدوڅخه پاک دي يعنې په دې کې هيڅ څوک مداخله نشي کولای،مګرپه خاص ډول حکومت ته په کې اجازه ورکول کېږي.
b. حفاظتي ځنګلونه(Protected Forest):داهم ايالتي ځنګلونه دي اواختصاصي ځنګلونو سره فرق لري،داپه مستقيم ډول نه جوړېږي همدارنګه داوږدوخت لپاره په کاراچول کېږي.يادکليوالي خلکولپاره امتيازبرابروي.يوهيوادکې داختصاصي ځنګلونوټول فعاليتونوته په حفاظتي ځنګلونوکې اجازه ورکول کېږي اودحکومت داطلاع په اساس ساتل کېږي . c. حاصل ورکوونکي ځمکه(Resumed Lands):دغه کټګوري دځنګلي ساحې لرونکې ده چې په کې حفاظتي او اختصاصي ځنګلونه هم راځي،چې دغه ځنګلونه دحکومت لخواجوړېږي اوزيات محصولات ورڅخه په لاس راځي. d. غيرطبقه بندي شوي ځنګلونه(Un classed Forest):داهغه ځنګلونه دي کوم چې دحکومت ملکيت وي په دې کې اختصاصي ځنګلونه شامل دي . ۲- شخصي ملکيت لرونکې ځنګلونه(Private Owned Forest ) شخصي ملکيت لرونکي ځنګلونه يوه پراخه کټګوري ده چې دټولو ځنګلونوساتنه کوي چې د شخصي ملکيت په تصرف کې وي داپه پنځه ګروپونوويشل شوی دي چې دغه کټګوری په مختصرډول داسې تشريح کېږي . 1. (Guzara Forest):داملکيت محلي خلکوته ورکول کېږي همدانګه شخصي ملکيت دی ياداشتراکي ملکيت سره يوځای کېږي دې ته (Village shamilat )ياکليوالي ګډون هم وايي. Guzara يوه محاوروي کليمه ده چې مانايې پايښت،ګذاره اوتوښه ده،کله چې ځنګلونه دحکومت په ملکيت کې راشي اونظم يې په همدې وخت کې ترسره شي ترڅوګټه يې کليوالي ټولنوته ورسېږي . 2. اشتراکي ځنګلونه(Communal Forest):داځنګلونه د(Guzara Forest) يوه فرعي کټګوري ده دادواړه کټګوري يوپه بل کوم امتياز نلري،بيدون ددې څخه چې (Guzara) ځنګلونه شايدپه انفرادي ډول ياپه مشترک ډول ديوې کوچني کورني ملکيت وي ياچېرته چې اشتراکي ځنګلونه زيات پيداکېږي هلته دلويوکليوټولنې موجودې وي . 3. Dchos act Area : شخصي ملکيت لرونکي ځمکې دي چې دتخريب دخطرسره مخامخ وي کوم چې خطرناک عمومي جوړښت لري اودحکومت په واسطه لاسته راغلې وي. 4. Section 38 Area دشخصي ځمکومالکان خپلې ځمکې دځنګلوډيپارټمنټ ته دټاکلل شوي وخت پورې (10-20) کالوپوري دځنګل بيارغونې اوتنظيم په موخه ورکوي. 5. Farm forest area دځنګل دکرنې ساحه:په شخصی ځمکوکې ځنګلونه دقطارياونې د ګڼونيالګيوپه شکل کرل کېږي،دغه ونې په انفرادي يااشتراکي ډول ديوې کورنۍ ملکيت وي.
General principle for forest policy دځنګلاتودپاليسۍ عمومي اوصول:- ۱- Sustainable forest management (SFM) دځنګونو دوامداره تنظيم اوساتنه :-يعني ټول ځنګلونه ددوام داره اوديومملکت دپراختيالپاره اوسني ځنګلونه وساتل شي اودراتلونکې خطراتوڅخه دځنګل مخنيوي وشي. ۲- Commercialization of forestry action په ځنګلونوکې ټول ترسره کيدونکې کارونه بايدتجارتي شکل ولري:- د تجارتي شکل کيدولپاره بايد خصوصي سکتورونه په ځنګل کې دلرګې دپروسيس لپاره اوهمدارنګه دلرګې دټولوتغيريدونکوشکلونولپاره سرمايه ګزاري وکړي. ۳- Species diversification (Species maching)بايددنوعوتوپير په نظرکې ولرو:-يعنې ډيري اومحتليفي نوعي بايدپه پراخه پيمانه باندي دنوعوپه نظوکې نيولوسره وکرل شي. ۴- Agro forestry technology د کرنيزي ځنګلدارې تکنالوژي:- د کرنيزي ځنګلدارۍ تکنالوژۍ په اساس بايد ځنګلونه دمختلفو مقصدونو لپاره وکرل شي. ۵- Ecologically and physically fragile area په فزيکي او ايکالوژيکي طريقو سره کمزورو ساحو ته وده ورکول:- هغه ساحې چې د بادونو په وسيله باندې دهغوی قشر له منځه تللي وي او يا دخاوری دتخريب پواسطه باندی دهغوې قشر له منځه ځي. ۶- Forestry research په ځنګلدارۍکې تحقيق:- دځنګل دپاليسۍ په اساساتو کې مونږ بايد دځنګلاتو تحقيق اوپه ځنګلاتو کې په عملي ډول کارونو ته جدې پاملرنه وکړو. ۷- Stock holder involvement and partnershipsدځنګل دمحصولاتو څخه د ګټه اخيستونکوشراکت او ګډون:- د ځنګل دمحصولاتو څخه ګټه اخيستونکي بايد دځنګلاتو په چارو کې شامل او شراکت بايد ورسره وشي. دا مداخلي او شراکتونه بايد په ملي(National)، زون(Zone)، ولايتي (Provincial)، ولسوالي(District)اوټولنی(Community) په سطحه وشي. ۸- Forest management planning:- د ځنګلونودتنظيم لپاره پلان جوړول. ۹- Private sector involvement خصوصي سکتورونو شراکت:- خصوصي سکتورونوته پکې شموليت ورکول او خصوصي سکتورونه بايد د کارونو چارې په تنظيمولواو همدارنګه دلرګيو د کيفيت په اړه خپله ليوالتيا وښائي. ۱۰- Livelihood enhancement دژوندانه د سامان آلاتويادمعيشيت ګرانوالی:- کله چې مونږ يوه پاليسي جوړوو نو دمعيشيت سامان آلاتو ته پکې پوره پوره خيال وساتل شي او په دی کې به دغربت له منځه وړل تر ټولو اهمه نقطه وي. داچې زمونږ هيواد دځنګلې ساحولپاره کومه خاص پاليسې نه لري نومونږدلته دګاونډي هيوادپاکستان دځنګل په ملي پاليسۍ باندي په محتصرډول رڼا اچوو.
National forest policy for Pakistan دپاکستان لپاره دځنګلونوملي پاليسي:- ديوځنګل دتيرياوراتلونکې پاليسۍ روښانه کول ديوهيواددټولنې،اقتصاداومحيطي ضروريتونوترتاپيرلاندي راځي چې دا دپاکستان په حالتوکې ډير ضروري او مهم دي چې په لاندې ډول دي :- (۱) په پاکستان اصلي نقطه دزراعت ده چې داوبودچينلونه پوري اړه لري نو بايدداوبوسطحه تنظيم شي اودځنګل په پاليسۍکې ئې اساسي موضوعات شامل شي. (۲)دځنګل دمنابعوکموالی ددي لپاره بايدپاکستان په خپل هيوادکې نوي کروندي ته پراختيا ورکړي دغې هدف ته درسيدولپاره بايدټول نړيوال اوخارجي منابع په حرکت راولي. (۳)يوهيوادچې زيات نفوس ولري نو په دي اساس دغذادکمبودسره مخ کېږي پس دلته يوڅه اهداف دي چې دځنګل ساحه پراخه کړي لکه کرنيزه ځنګلداري په واسطه کولي شووچې په هيوادکې دوسيدونکوخلکولپاره دسون مواد اونورضروريتونه پوره کړي. An overview on forest policy of Pakistan دپاکستان دځنګل پاليسۍ ته کتنه په تيروخت کې ديوايالت مشراودپاکستان ولس مشرنظامي قانون جوړکړه چې پکې مشهور موضوعات شامل ووچې دي دځنګل دپاليسۍ سره مستقيمي اړيکي لرلې.چې زياتي ټولنې په کې شاملي وي چې ددي لپاره ئې يو کنفرانس دايرکړاويوراپورئي خپورکړچې دغه پاليسيانۍ په لاندي ډول دتاريخ په اساس ترتيب شوي دي. ۶-جدول دپاکستان لپاره ځيني پاليسياني چې دتاريخ په اساس ترتيب شوی وي
Policies پاليسياني Dateتاريخ National forest conference دځنګل ملي کنفرانس ۱۹۴۸ Wildlife Enquiry committee دوحشي ژونددڅارنې کميټه
۱۹۷۱-۱۹۶۹ National forestry committee دځنګل پوهني ملي کميټه ۱۹۷۲ National range management committee دڅړځايونودتنظيم ملي کميټه ۱۹۷۳ Inter provincial conference ديوايالت داخلي کنفرانس ۱۹۷۴ Agricultural conference دزراعت کنفرانس ۱۹۷۵ Committee of forest preservation and development دځنګل دساتنې او پراختياکميټه ۱۹۷۶ National commission on Agriculture دزراعت ملي کميټه ۱۹۸۸
ځنې نوري دذکرکولووړکميټي اوکانفرانسونه چې دځنګل په پاليسۍ کې مهمي دي
Policies پاليسيانی Date نيټه دځنګل پاليسي ۱۹۵۵ دپاليسۍ رهنما ۱۹۶۲ دوحشي ژونداودځنګل پوهنې پاليسي (دزراعت دملي پاليسي يوه برخه ده) ۱۹۸۰ دځنګل پاليسي(دزراعت دملي پاليسي يوه برخه ده) ۱۹۹۱س Forestry administration دځنګل داحداث اداري:- دځنګل داحداث اداري ياسازمانونه اووظيفې په دري برخو وشل شوي دي:- 1/ federal اتحادي 2/ provincialايالتي 3/ local محلي
- فدرال ياپه اتحادي ډول دځنګل احداث په پاکستان کې يوه حکومتي موضوع ده. Federal
لکه څرنګه چې دفدرالي حکومت اصول په لاندي ۷-جدول کې ترتيب شوي دي. Forest policy دځنګل پاليسي
Foreign assistance and training خارجي همکاري اوټرينګ Research and education تخقيق اوروزنه Provincial co-ordination ايالتي يوځاي والي ياديوايالت اتحاد
Import and export (wood and wildlife واريدول اوصاديرول
- Provencial-پاکستان دڅلوروايالتونوڅخه جوړدي چې عبارت دي له پنجاب،سند،اوبلوچيستان NWFP اودوه خاصي ساحې لري چې دازادکشميراوشمالي ساحه ايالتي حکومت لاندي اداري لري چې په ۸-جدول کې ځاي پرځاي شوي دي .
Secretary forests دځنګل منشي
Chief conservator of forests دځنګلونودساتونکومشر Conservator of forests دځنګل ساتونکې
Divisional forest of ficer دځنګلونودويشنې مشر
Sub Divisional forest of ficer دويشل شوي ځنګل مشر
Forest ranger دځنګل کارکونکې
Forester ځنګلدار Forest guard دځنګل ساتونکې
Forest harvesting societies دځنګل څخه دحاصل راټولولوټولني دځنګل دحاصل راټولولوپه ټولنوکې يواځې دراټولولوفعاليتونه شامل دي لکه قطعه کول، دقطعه شوبرخوبدلول په نورووسائيلو،دځنګل څخه دحاصلاتوانتقال سرک ته اودسرک څخه مارکيټ ته چيرته چې لرګې دحکومت اومالک په واسطه په حصوتقسيميږي او وروسته له دي نه حکومت او مالک په جلاډول خپل حاصلات تنظيموي او دحکومت له خوا دغه محصولاتوته دځنګل دساحي اوسرک څخه دهغې دلريوالي په نظرکې نيولوسره ورته نرخ ټاکل کېږي.او که چيرته دحکومت دټاکل شوي بيي څخه ئې قيمت جګ وي نو اضافي روپي دحاصل ټولونکي ټولنې ته ور کول کېږي . Public sector Corporation دعامه سکتورونومنظم کول عامه سکتورونه دځنګل دپراختيا لپاره يواځې د(NWFP) لخوا په ازادکشميرکې جوړيږي. چې دغه (NWFP)په ازادکشميرکې دځنګل دپراختيا شرکت دي(FDC) پدې پروګرام کې لاندې وضايف شامل دي چې دقانون سره مطابقت لري. ۱ –دځنګل څخه په علمي اواقتصادي توګه ګټه اخستل . ۲ –دځنګل دتوليداتوپلورل. ۳ –دلرګيولومړني پروسس دستګاه جوړول . ۴ –دحکومت لخوادمشخص شوې ساحې دوباره کرل. ۵ - په کاراچول لکه دنورووظايفوکوم چې دحکومت لخواتعين شوي دي. دځنګل دتنظيم دپلانولوسندونه(forest management planning document ):- په قوي توګه دځنګل تنظيم زياتوفکتورونوپورې اړه لري چې اکثره دپاليسۍ اساس تشکيلوي. اويوپروګرام رهنمايي کوي دځنګل دتنظيم لپاره اساسي اسنادپه لاندې ډول دي. ۹-جدول دځنګل دتنظيم لپاره سندونه دځنګل پاليسي forest policy پنځه کلن پلان five year plans يوکلن پرمختيايي پروګرام. Annual development program (ADP) دپروژې پرمختګ Development of project دکارکولوپلان Working plansس دغه اساسات اورهنماداوږدوخت لپاره ، متوسط وخت لپاره اولنډوخت لپاره په اسنادوکې شامليږي.
دځنګل منابعوساتنه (Protection of forest resources ):-
په عمومي ډول سره دځنګل زيان بايدګروپ بندي شي چې په عمومي ډول په درې کټګوريوويشل کيږي.
۱ – په ځنګل کې دنږدې اوسيدونکولخواچې په ځنګل کې کارکوي له امله زيان رامنځته کيږي چې دټولنې دضرورت مطابق محصولات راټولوي اوخرڅوي يې ترڅو خپل ځان پرې وساتي .
۲ – دمحلي خلکواودساحې څخه دبهر خلکولخوازيان دسياسي ګټې په منظوراويادخپل ځان دمالداره کيدولپاره.
۳ – دطبيعي پيښوپواسطه زيان رامنځته کيدل لکه اورحشرات اوداسې نور.
دځنګل دپاليسۍ اساسي ساختمانونه:
۱- دځنګلونوملي پاليسي يوپراخه عقلي ياستراتيژيکي جوړښت اواجرايې ددستورپه شکل په نظرکې نيول کيږي. ياهم دعملي کولويوپلان دی. په يوايالت کې ديوڅخه دزياتواهدافويانوروداخلي پاليسيولپاره اساس تشکيلوي.
۲- دروميانواومصريانومفکورې په اساس دلرګي حاصلات بايدپراخه اووساتل شي چې په ځنګل کې دباارزښته ، اقليمي اوايکولوژيکي ارزښتونوسانته وکړي.
۳ – مخکې لدې چې په ځنګل کې تغيرات رامنځته شي دځنګل دپاليسۍ جوړل دموجوده ځنګلونودساتنې لپاره يواساس تشکيلوي اوهغه موجوده ځمکه په متوسط ډول دځنګل لاندې راځي . همدارنګه زيات حقيقي تغيرات چې په ځنګل کې رامنځته کوي بايددځنګل دساتنې اودځنګل دتجارتي توليدسره توافق ولري.
۴ – ځنګل پاليسۍ کې بايداکثره وخت لپاره دراتلونکي لرګيوتوليد،دسون مواد يالرګيواونوروکرل کيدونوکوونولپاره اهداف موجودوي.
۵ – دحکومت لخوادځنګل دتحقيق دارزونې لپاره دبوديجې زياتوالی.
لنډيز
افغانستان يو عرنې هيوادي اودخپلوهمسايه هيوادونوپه منځ کې ډيره کمه ځنګلي ساحي لر ي
يعني په (۱۹۷۰) کال کې دفيصدۍ له مخي ټوله ساحه ۳٪وه خو په (۱۹۷۲)کال کې چې يو يوالمانې متخصص چې دپکتياولايت په ځنګلونوکې کارکاوه۲٪وښوده همدارنګ ،دFAOسازمان چې ۲۰۰۳ کال کې څيړنې وکړي دافغانستان دځنګلونوټوله ساحه ۲٪وښودلهۍ چې پهافغانستان دځنګلونولاندي صنفونه موجوددي. دپيستې ځنګلونه، طبيعي ګڼ ځنګلونه، طبيعي خپاره ځنګلونه اوهغه ځنګلونه چې دزراعتي ساحيدبدلولو په منظور تخر يب شوي وي خو دا صنفونه د کنړ،بادغيس، سمنګان، بغلان، کندوز، نورستان، پکتيا، لغمان ،خوست او پکتيکا په ولايتونوکې زيات پيداکيږي.نوددي ځنګولونو لپاره بايدپاليسي جوړه شي .
پاليسي ددوه اجزاوڅخه تشکيل شوي ده يوئې اهداف اومقصدونه اوبل ئې دعمده مطالبو بو کړنلاروسرته رسول دي.دځنګل پاليسي دځنګل دټولو مخصولاتو څخه ساتنه کول،دمنابيعو دمقدار اوکيفيت ساتنه کول اودځنګلونودساتنې په واسطه دايکوسيستمونوزياتوالي موضوعاتو څخه جوړه شويده .همدارنګه ټولومنابيعواحاطه کول دپاليسي داهدافو څخه شميرل کېږي لکه تجارتي ځنګلونه،شخصي ځنګلونه،ټولنيزځنګلونه،ښاري ځنګلونه،طبيعي ځنګلونه او داسي نور شامل دي.دمقصدونوڅخه ئې مرادتجارتي لرګيودتوليد ،تفريحي ساحه،کرنيزه ځنګلداري اومحيطي لوازم.همدارنګه دځنګلونولپاره بايدنوي پاليسي جوړه شي.اودپاليسي په راتلونکې تګلاره کې دځنګل دساحې ساتنه، دځنګلونوبشپړ تنظيم، په مزرعه کې دونو کرنه ،دصنعتي لرګيواساسي پرمختګ، دځنګل تربيت اوروزنه اوداسي نوري موضوع ګانې شاملې دي يوه پاليسي بايد چوګاټ کېدځنګل د داېمي شتمنې ساتنه. دځنګل دصنعت اساسي پر ا ختيا دابو دمتابيعو دساتونکو ځنګلونوساتنه اوجوړښت اوداسي نورشامل دي.کله چې پاليسي جوړه شي نوپه دي کې دمرکزي حکومت ،محلي حکومت ،شخصي سکتور، ټولنې، انجوګانې ،مطبو عات اوداسي نوروکيلدي اسخصورول بايدمعلوم وي او په اخيرکې مودګاونډ هيواد پاکستان دځنګلونودپاليسي په هکله لنډ معلومات رخيسي دي
سپارښتنې
۱- په لومړي سرکې مې دخپل حکومت څخه داغوښتنه ده چې دځنګل لپاره پاليسي جوړه اوتطبيق کړي .
۲- عام خلک هم بايددپاليسۍ په تطبيق کې دحکومت سره مرسته وکړي.
۳- داچې دهرساحې لپاره ځانګړې پاليسي وي نوبايددهمدغې ساحې خلکولپاره عملي اوتطبيق شي .
۴- ديوهيواد دهروګړي لپاره په کاردي چې دقانون په نظر کې نيولوسره دځنګل څخه استفاده وکړي يعنې دحکومت لخوادجوړې شوې پاليسۍ مطابق عمل وکړي
۵- دځنګل دمسؤلواشخاصوڅخه مې دغوښتنه ده چې دځنګل دپاليسۍ دنه موجوديت په صورت کې له ځنګل څخه استفاده ونه کړي ترڅودغه محدودشمېر ځنګلونه موله منځه ولاړنه شي .
اخيستني (Recommendation) ۱- امن.شاهدالله.(۱۳۹۱ل).دځنګل پاليسي لکچر نوټ.کرنې پوهنځې. سيدجمال الدين(افغان) پوهنتون ۲- ناصر. غلام نقشبندي.۱۳۸۷ل.شماره اول مجله علم فن (۵-۸) 3- Raza.sayed baqer. (2011).Comprehensive forestry. (4thEdition).Anatta. Shadani.22 Urdu bazaar Lahore 4- www.fov.org/forestry/for 5- www.adobe.com/go/readerextensions 6- www.adobe.com/go/reader privacy 7- Republic of Liberia /forestry development authority Monrovia (2006). National forestry policy and implementation strategy 8-