دانيال اوکونل

دانيال اوکونل
(انګلیسي: Daniel O'Connell) (آئرستانی: Dónal Ó Conaills)
دانيال اوکونل
د شخص معلومات
پيدايښت	۶ اگسټ ۱۷۷۵
مړینه	15 مې 1847 (72 کاله)
استوګنځای	ډبلن
تابعیت	آيرلينډ د بریتانیا او آیرلنډ متحده پاچاهي
عملي ژوند
کار/مسلک	سياستوال ليکوال
کاروونکي ژبه(ي)	انگليسي
لاسليک
دانيال اوکونل

دانيال اوکونل (۶ اګست، ۱۷۷۵ – ۱۵ مۍ ۱۸۴۷)، څوک چې په خپل وخت کې د ازادي غوښتونکي په توګه ستايل کېدو، د نولسمې پېړۍ په لومړۍ نيمايي کې د ايرلينډ د رومي کاتولیک اکثريت له خوا منل شوی سياسي رهبر و. د هغه له خوا د کرايه دارو کروندګرو د بې وزله طبقې په مټ د کاتولیک ايرلينډ په خوځښت راوستلو سره په ۱۸۲۹ز کال کې د کاتولیک خپلواکۍ د خوندي کولو سره مرسته وشوه او هغه ته د انګلستان په پارلمان کې د غړيتوب تر لاسه کولو اجازه تر لاسه شوه، کومې چوکۍ ته چې هغه دوه ځلې ټاکل شوی و. په «ويسټ مينيټر» کې «اوکونل» د ليبرال او اصلاحي هڅو ملاتړ وکړ (په نړیواله کچه نوموړی د مريتوب د ختمولو د پلوي په توګه پېژندل شوی و)، خو د ايرلينډ لپاره د خپلې اعلان کړې موخې په تر لاسه کولو کې ناکام شو، کومه چې د ۱۸۰۰ز کال د اتحاديې د قانون د منسوخ کولو په مټ د جلا ايرلينډي پارلمان بيا منځ ته راوړل و. د مخ پر وده کرنيز بحران په شالېد کې، د ستر ايرلينډي قحط پر مهال په خپلو وروستیو کلونو کې، «اوکونل» په خپل کور کې له مخالفتونو سره مخ شو. د هغه په سياسي جوړجاړيو او د سرپرستۍ پر نظام د نيوکو له امله، په هغه ملي خوځښت کې درز پيدا شو، د کوم مشري چې هغه په یواځې ځان کوله.

د ژوند لومړي کلونه او مسلکي ژوند

کيري او فرانس

«اوکونل» د کيري ولسوالۍ د «کاهيرسوين» سره نږدې په «کارهان» کې د «ډيرينين» د «اوکونل» په کورنۍ کې زېږېدلی و، کومه چې يوه شتمنه کاتولیکه کورنۍ وه، د جزايي قوانينو تر مخې دې کورنۍ د دې وړتيا درلوده چې يواځې د پروټسټانت معتمدينو له لارې او د دوی د پروټسټان ګاونډيانو په زغم سره وکولای شي ځمکه ولري. د پلار نوم يې «مورګن اوکونل» اود مور نوم يې «کاترين او مولان» و. شاعره « Eibhlín Dubh Ní Chonaill» يې يوه ترور وه، د فرانسې د پاچا په خدمت کې د ايرلينډ د يو کنډک افسر «کاونټ اوکونل» (چې دولس کاله د ناپيليون بندي و) يې کاکا و. اوکونل د «ډيرينين» په کور کې ستر شو، کوم چې د هغه مجرد کاکا «موريل اوکونل» "هنټنګ کيپ" کور و (د ځمکې څښتن، قاچاقبر او د سولې قاضي و)، چا چې ځوان اوکونل خپل وارث وټاکه.

په ۱۷۹۱ز کال کې، د خپل اکا په سرپرستۍ کې، اوکانيل او د هغه مشر ورور «موريس» دواړه د خپلو زده کړو د پر مخ وړلو لپاره فرانسې ته واستول شول، کوم چې اوس «ډاونسايډ» ښوونځی دی. انقلابي پارېدنې، د ځوانو پادريانو او کوچنيو اشرافيه طبقې د اړوندانو په توګه د دوی له خوا د پاڅون د غندنې له کبله دوی د ۱۷۹۳ز کال په جنورۍ کې په «دوايي» کې له خپل «جيسوټ» کالج څخه تېښتې ته اړ شول. دوی له خپلو وروڼو «جان» او «هنري شير» سره يو ځای له انګليسي کانال څخه تېر شول او هغه دستمال يې وښود چې د اعدام شوي پاچا شپاړسم لويس په وينو ککړ و. ويل کېږي چې دې تجربې له اوکونل سره د غوغا له واکمنۍ او تاوتریخوالي څخه د ټول ژوند لپاره کرکه پيدا کړه.

۱۷۹۸ او حقوقي دنده

په لندن کې د زياتې قانوني زده کړې څخه وروسته چې د «لينکولين اين» کې يې هم د شاګردۍ وخت تېر کړ، اوکونل په ۱۷۹۵ز کال کې بېرته ايرلينډ ته ستون شو. په داسې حال کې چې «هينري ګريټن» له پارلمان، قضايي او دولت د لوړې کچې دفترونو څخه د کاتوليکانو د ايستلو د لوړې واکمني لا هم پر ځای ساتلې وه، بيا هم په ۱۷۹۳ز کال کې د «هنري ګريټن» درېیم کاتولیک مرستې قانون، دوی ته د ځينو محدودو شرايطو پر بنسټ د پروټسټانټ په توګه د رايې حق ورکړی و او د دوی د مسلکي ودې په لاره کې ډيری خنډونه يې لرې کړي وو. په هر حال، اوکونل په دې اند و چې په ايرلينډ کې د ايرلنډي پارلمان او د لندن له خوا ټاکل شوی «ډبلن کاسټل» اجرائيه قوې ټوله تګلاره، يواځې د دې لپاره وه چې خلک وځپي او له امتياز څخه د برخمنو فاسدو لږکيو واکمني پر ځای وساتي.

د ۱۷۹۸ز کال د مۍ مياشتې په ۱۹ نېټه، اوکونل د ايرلينډ د وکيلانو ټولنې ته وغوښتل شو. څلور ورځې وروسته، متحده ايرلينډيانو د خپل بدمرغه بغاوت پيل وکړ. اوکونل د خپل ژوند تر وروستيو پورې ادعا کوله چې يو متحد ايرلنډی و. په دې اړوند له هغه څخه د دې پوښتنې په کولو سره چې د حکومت د رضاکارانو «يومنری» (د وکيلانو توپخانې قول اردو) کې د هغه غړيتوب سره د هغه دا ادعا څه ډول يو ځای کېدای شي، هغه په ځواب کې وويل چې په ۹۸ کې، «مشهور ګوند په بشپړ ډ‌ول دومره ځپل شوی و چې د خلکو لپاره د يو څه ښه کار کولو يواځینی فرصت د زياتې وفادارۍ په اغېزمن کولو سره ممکن و».

داسې ښکاري چې اوکونل د متحده ايرلنيډي د دسيسې يا د فرانسې د مداخلې په هيلو ډېر کم باوري و. هغه په خپل اصلي ټاټوبي «کيري» کې بغاوت راپورته کړ. کله چې په ۱۸۰۳ز کال کې، «رابرټ ايميټ» په «ډبلن» کې د بغاوت د هڅې له امله له اعدام سره مخ شو، نو اوکونل د دې غندنه وکړه: ځکه چې د دومره زياتې وينې تويدنې له ماله «ايميټ» د «خواخوږۍ» هره ادعا له لاسه ورکړې وه.

له دې وروسته لسيزو کې، اوکونل په شخصي ډول قانوني دنده پر مخ يوړه او سره له دې چې د تل لپاره پوروړی و، مشهوره دا ده چې د هر ايرلينډي وکيل څخه زيات عايد يې درلود. په محکمه کې له هر ډول درناوي کولو څخه په انکار کولو، د قاضي د ذاتي او فکري کمزوريو په مطالعې سره او له هغې څخه په ګټې اخستنې هغه د هېڅ راز عيب احساس نه کاوه او په دې ډول يې د بريا هڅه کوله. هغه د اوږدې مودې لپاره د لږې بريالۍ ملکې د سلاکارانو څخه ښکته درجه درلوده، دا هغه حيثيت و چې د کاتولیکانو لپاره د هغه د دندې تر وروستيو پورې نه و پرانيستل شوی. خو کله چې هغه ته وړانديز وشو، نو هغه د لوړ پوړي قضايي مشر دنده رد کړه.

کورنۍ

په ۱۸۰۲ز کال کې، اوکونل د خپلې لرې ترلې (چې نسب يې د پلار په نېکه کې سره یو ځای شوی وي) «ميري اوکونل» سره واده وکړ. هغه د خپل سرپرست خپل کاکا «موريس» په مخالفت کې دا کار وکړ، چا چې باور درلود چې د هغه وراره بايد د خپل وارث په لټون کې شي. دوی څلور لوڼې درلودې (درې يې ژوندۍ پاتې شوې)، ايلين (۱۸۰۵-۱۸۸۳)، کاترين (۱۸۰۸-۱۸۹۱)، اليزابت (۱۸۱۰-۱۸۸۳) او ريکارډا (۱۸۱۵-۱۸۱۷) او څلور زامن يې درلودل. موريس (۱۸۰۳-۱۸۵۳)، مورګن (۱۸۰۴-۱۸۸۵)، جان (۱۸۱۰-۱۸۵۸) او دانيال (۱۸۱۶-۱۸۹۷)، دوی ټول د خپل پلار سره د پارلمان د غړيو په توګه يو ځای شول. د اوکونل د لومړيو بې وفاييو سره سره، دا واده له خوښيو ډک و او په ۱۸۳۷ز کال کې د «ميري» مړينه يوه ضربه وه چې ويل کېږي د هغې مېړه له دې ضربې کله هم ونه رغېد.

سياسي باورونه

کليسا او دولت

د اوکونل خپل شخصي اصول د روڼ اندۍ او سخت دريځۍ او جمهوري انديالانو د اغېزو ښودنه کوي چې د داسې افکارو لرونکو يو شمېر سره هغه په لندن او ماسوني محفلونو کې مخ شوی و. هغه د سياسي انصاف په اړوند تر ډېره بريده د «وليام ګاډون» د تفتيش تر اغېز لاندې و (ولسي نظر د ټول ځواک رېښې، مدني ازادي او مساوات د ټولنيز ثبات بنسټ)، او د «توماس پين» د «د استدلال عصر» د مطالعې له امله د يو څه وخت لپاره «ډي ايزم» ته اوښتی و (ډي ايزم يوه مذهبي عقيده ده).  له ۱۸۲۰ز لسيزې راهيسې اوکونل د «يو عقل پلوي ګټه اخستونکي انګريز» يو «بينټامينټ» (د جرمي بينتم د افکارو پلوی) په توګه تعريف شوی دی. د يو څه وخت لپاره «جرمي بينتم» او اوکونل شخصي ملګري شول، تر څنګ يې سياسي متحدين هم وو.

اوکونل په ۱۸۳۲ز کال کې په «ويسټ منيسټر» کې د سمون د قانون د تصويب او مريتوب (۱۸۳۳) د پای ته رسولو په برخه کې مهمه ونډه درلوده (يو هدف چې هغه خپلې هلې ځلې پکې جاري وساتلې). هغه په بلجيم او فرانسه کې د ۱۸۳۰ ز کال د اوښتونونو هرکلی وکړ او له دولت څخه د کليسا د بشپړې جلا کېدو ملاتړ يې وکړ. دا ډول ازادخيالۍ اوکونل لپاره دا تور لا زيات د نه منلو وړ وګرځاوه چې د پاپ د يو پلوي په توګه په هغه او د هغه په هم مذهبو باندې د قانوني ازاديو د دفاع په برخه کې باور نه شي کېدای.