ختیز هند کمپنۍ

د ختیز هند کمپنۍ :

دشرق الهند کمپنۍ 

دختیز هند کمپنۍ چې په انګریزي ژبه ورته ( ایسټ انډیا کمپني ) وایی او په عربي او پارسي ژبو یې کمپني شرق الهند بولي یوه برتانوي انګریزي سوداګریزه کمپنۍ وه چې مرکزي دفتر یې په لندن کې و په ۱۶۰۰ زیږدیز / میلادی کال کې په هغه وخت کې چې مغولو پر هندوستان راج چلاوه اوداکبر باچادزوی جهانګیر دواکمنۍ دوره وه دنوموړي مغولي واکمن دحکومت نه یې دا اجازه او جواز تر لاسه کړ چې په هند کې خپل سوداګریز کارونه پیل کړي او دا په حقیقت کې دلوی هندوستان او دهندوستان دګاونډي هیوادونو دنیولو یوه منصوبه او پلان و .په هغه وخت کې دانګلستان ټولواکمنه ( ملکه ) لومړۍ الیزابته وه . دختیز هند کمپنۍ دلو مړي ځل لپاره خپل لو مړنی سو داګریز دفتر دهند دګوجرات دسورت په ښار کې پر ا نیست او په کراره کراره یې دبمبئي ،مدراس او په پای کې یې د کلکتې ښارونه دخپلو سوداګریزو فعالیتونو او هلو ځلو مرکزونه وګرځول. په هغه وخت کې دختیز هند کمپنۍ په ختیزو هیوادونو کې دنورو مستعمرو په لټه کې وو او هم یې داندونیشیا دهیواد دجاوا او سماټرا دټاپوګانو ( جزیرو ) نه اروپا(یورپ ) ته ددیګ مسالې وړلې او ښه ګټه به یې کو له .سربیره پردې کمپنۍ اروپایی هیوادونوته کتان ، وریښم ، مالګه ، چای ، اپین، نیل او پوتاشیم نټریټ هم صادرول . دغې کمپنۍ دخپلو ګټو او منافعو لپاره یو نیم لک پوځ(فوج) هم درلود.

کله چې په ۱۸۵۷ زږدیز کال کې دهند ولسونو او پراخه پرګنو دکاختۍ ّ( قحطۍ ) دکمپنۍ دظلمونو او دډیرو ټکسونو دورکولو نه په تنګ شوۍ وونو په ټول هند کې دانګریزانو پر خلاف عمومي پاڅون وشو او دباکسر تر جګړې وروسته دغه کمپنۍ دیوه سوداګریزسازمان نه په یوه سیاسي سازمان وا وښتله او کمپنۍ په ۱۸۵۸ زیږدیز کا ل کې خپلې ټولې چارې دانګریزانو وایسراته چې په کلکته کې میشته ووسپارلې چې بیا تر هغه وروسته دانګریزانو وایسرا به په ډهلی کې اوسید او پر ټول هندوستان یې چې اوسنی پاکستان ، بنګله دیش او برما هم پکې شامله وه خپلې منګولې ښخې کړې . هغه ظلمونه او نادودي چې دختیز هند کمپنۍ دهند پر مظلوم ولس وکړې تاریخ به یې هیر نکړي ، دخپلواکۍ غو ښتونکو وژل او دوی ته سختې سزاګانې ددغه ښکیلا کګرو په پالیسۍ او اجندا کې یو عادي کار ګڼل کیده .همداراز انګریزان و وروسته دنورو هیوادونو دنیولو په فکر کې هم شول او درې ځلې یې پر افغانستان هم بریدونه وکړل . 

دختیز هند کمپنۍ او دهغو میراثخورو یعنې دهند برتانوي حکومت د۱۹۴۷ زیږدیز کاله پورې چې تقریبا ۲۵۰ کلونه کیږي دهند پر نیمې وچې حکومت وکړ او په پای کې دهند ولسونو دیو ې اوږدې مودې نه وروسته د پیرنګیانو نه داسارت او غلامۍ ژغ له خپلو اوږو ایسته کړ او هندپه ۱۹۴۷ زیږدیز کال کې خپله خپلواکي تر لاسه کړه .

( ډاکټر لطیف یاد)