بديع الزمان سعيد نورسي

بدیع الزمان سعید نورسي (په ۱۸۷۶ کال کې زیږیدلی – په ۱۹۶۰ کې مړ شوی) د عصري اسلامي فکر له مخکښانو څخه دی.

بدیع الزمان سعید نورسي په ۱۲۹۳ لمریز کال (۱۸۷۸/۱۲۹۵ هـ ق) کې د بطلیس ولایت د هزان ولایت د اسپریت ولسوالۍ د نورس په کلي کې په یوه کردي کورنۍ کې زیږیدلی دی. د پلار نوم یې مرزا او د مور نوم یې نوریه دی. هغه تر 9 کلنۍ پورې د خپل مور او پلار سره پاتې شو. په دې ورځو کې یو فکري حالت دې ته اړ کړ چې خپل مشر ورور ملا عبدالله چې په زده کړه بوخت و، له علم څخه څومره ګټه پورته کړي. هغه د ملاعبدالله په اړه په زړه پورې فکر کاوه چې د زده کړې له امله یې ورو ورو پرمختګ وکړ او په کلي کې یې د خپلو نا لوستو ملګرو څخه ګټه پورته کړه. په ډېره لېوالتيا يې د زده کړې پرېکړه وکړه او د همدې سپېرې سيمې په تاغ کلي کې د ملا محمد امين افندي لېسې ته ولاړ، خو ډېر وخت هلته پاتې نه شو.

سعید نورسي تر مرګه بې واده و، په دینی سره د مبارزې له امله یې هېڅکله د واده چانس نه درلود او نه یې اولاد نه و پرېښی، په دې اړه په خپل کتاب تاریخ ژوند کې لیکي: دوی ما ته وايي: څه؟ ایا تاسو دا او دا سره وکړل؟" زه خبر نه وم. زه زما مخې ته یو سخت اور وینم. ژبه یې په هوا کې پورته کیږي او د اور په مینځ کې زما ماشوم او زما ایمان سوځي. زه هڅه کوم چې دا اور مړ کړم او خپل ایمان وژغورم. اوس چې په لاره کې یو چا هڅه وکړه چې ما ودروي، زما پښه یې ووهله. څه خبره ده؟ ایا دا مهمه پیښه د دې وحشتناک اور په وړاندې د ارزښت وړ کیدی شي؟ افسوس په محدودو افکارو او نظرونو ... دوی فکر کوي چې زه یو استبدادي سړی یم چې د ځان ژغورلو په لټه کې یم! د ټولنې د ایمان د ژغورلو لپاره مې خپل دنیا او آخرت دواړه قربان کړل... په اتیا کلن ژوند کې مې د دنیا د لذت په نوم هیڅ شی نه دی پېژندلی. ټول عمر مې د جګړې په ډګرونو، بندیانو، د هېواد په زندانونو او محکمو کې تېر شو. داسې کوم ظلم نشته چې ما نه وي زغملی.

بلوغت

د هغه کورنۍ کروندګر وه او هغه د ساینس زده کړې ته مخه کړه. لومړی یې له ملا محمد افندي سره زده کړه پیل کړه او له خپل مشر ورور ملا عبدالله نورسي سره یې په رخصتیو او اونیزه استراحت کې نور شیان زده کړل. بيا د پيرمس کلي ته د ملا نورمحمد د خدمت لپاره ولاړ. په ډیر لنډ وخت کې سعید د پروفیسور او هلته د خلکو پام ځانته راواړوه.

د علمي سند ترلاسه کول

په ۱۸۸۵ ز. هغه د ملا امين افندي په مدرسه کې د بيدليس په لېسه کې، له هغه ځايه په موکوس کې د ميرحسن ولي د ديني علومو لېسې ته او له هغه ځايه د ګواش د وسيان لېسې ته او له هغه ځايه د اروزروم ولايت د بايزيد په ولسوالۍ کې يوې لېسې ته ولاړ. په همدې ښوونځي کې يې خپلې لومړنۍ زده کړې پيل کړې په دې لېسه کې يې په دريو مياشتو کې عام ديني علوم پای ته ورسيدل او له ملا محمد جلالي څخه يې نړيوال سند ترلاسه کړ.

روایت دی چې ملا سعید نرسي او مشهور عالم فتح الله افندي په صیاد کې سره ولیدل او خبرې یې وکړې او سعید له امتحان څخه راووت او هغه پوښتنې چې دغه مشهور عالم ترې وپوښتل سر یې په سر کېښود او هیڅ پوښتنه یې ترې ونه کړه. بې ځوابه هغه په ​​دې وتوانید چې د علم اصول په برخه کې دوه جلده کتاب جامعه د همدې استاد په خدمت کې د یوې اونۍ په موده کې او هره ورځ یوازې د دوو یا دریو ساعتونو لپاره حفظ کړي، چې په پای کې یې ملا فتح الله لیکلی دی. د هغه د کتاب {لقد جماعة في احفصية الجامعة فى جمعة} يعني د جمعي ټول کتابونه د هغه په ​​حافظه کي د يوې اونۍ په اوږدو کي راغونډ سوي دي.

د بدیع زمان لقب

هغه لا شپاړس کلن نه وو چې په ۱۸۸۲ کال کې د کردانو ماردین ښار ته ولاړ او د دغه ښار په جومات کې یې په درس ویلو او د مسلمانانو پوښتنو ته ځوابونه وویل.

په ۱۸۸۴ ز. د وان ښار والي حسن پاشا له هغه څخه وغوښتل چې هغه ته لاړ شي او هلته میشته شي. هغه د هغه وړاندیز ومنلو او لاړ او د طاهر پاشا په کور کې اوسېده. هلته یې شاوخوا شل کاله د خرخور په ښوونځي کې تدریس وکړ. په دې سفر کې ښاغلي ملا سعید د عصري علومو لکه کیمیا، جغرافیه، فزیک او داسې نورو له پوهانو سره وکتل او دا یې احساس کړه چې په دې علومو کې یې ډېره ګټه نه ده کړې. ځکه چې هغه له هغو علومو سره بلد نه و او په دې پوهېدل چې زاړه او مدرسې کلمې د نننۍ زمانې لپاره کافي نه دي. دې احساس هغه ته د دې علومو د زده کړې هڅه وکړه. یو وخت ډرینډیک په ریاضیاتو، ستورپوهنه، کیمیا، فزیک، جیولوجی، فلسفه، تاریخ او جغرافیه کې دومره مهارت درلود چې په بحثونو کې یې د دوی ماهرین ماتول او حتی د دې علومو په اړه یې یو کتاب هم لیکلی و، نو له همدې امله هغه ته ورکړل شو. د بدیع الزمان لقب.

مرګ

ښاغلی بدیع الزمان د ۱۹۶۰ میلادي کال د مارچ د میاشتې په ۲۳ نیټه د روژې د مبارکې میاشتې په ۲۵ نیټه د عرفا په ښار کې له دې فاني نړۍ څخه سترګې پټې کړې. د هغه ورور عبدالمجید افندي او د هغه شاګردانو چې د ترکیې له ګوټ ګوټ څخه راغلي وو، له خپلو ملګرو او د عرفا ښار له خلکو سره د هغه د جنازې دعا وکړه. درې میاشتې وروسته حکومت چې د می د ۲۷مې له پېښو سره واک ته ورسېد، د هغه قبر یې وران کړ او د هغه مبارک جسد یې نامعلوم ځای ته انتقال کړ. هغه کس چې د قاضي په حیث یې د بدیع الزمان سعید نورسي له مړینې وروسته د هغه د پاتې شتمنیو ساتنه وکړه، اعلان یې وکړ چې هغه یو ساعت او د قضیې په څیر شیان پریښودل او ارزښت یې له 200-300 لیرو څخه زیات نه و. دا اعلان هغو کسانو ته چې بدیل زمان تورنوي غوره ځواب وو. لکه څنګه چې دغه ستر شخصیت په خپل ژوند کې هیڅ شتمني نه درلوده، هغه هم په خپل مرګ سره وښودله چې د هغه اصلي موخه د خدای رضا ترلاسه کول او د دې هیواد د بچیانو ایمان ته خدمت کول دي. هغه په ​​ډاګه کړه چې هغه د دنياوي ګټو په لټه کې نه و او سياسي موخې نه لري لکه څنګه چې يو شمېر متعصب کسان تورنوي. دا مقاله د عادلانه خلکو لپاره ثابته شوه.