بده پایله داده چی یوانسان پداسی حالت کی مړشی چی دالله جل جلاله څخه ئی مخ ګرځولی وی ، دالله جل جلاله احکام ئی په ځان نه وی منلی ، خپلو ګناهونوته ئی دوام ورکړی وی نو بی له شکه دغه انجام ډیر بد او دتشویش وړ دی ، چی نیکان خلک ډیر زیات تری ویریږی او الله جل جلاله ته زیاتی دعاګانی او تضرع کوی ترڅو د داسی انجام څخه بچ شی .دمرګ په وخت کی په ځینو خلکو داسی نښی ظاهریږی چی په بدی پایلی دلالت کوی الله جل جلاله مودتری وساتی ، د مثال په ډول لکه د شهادت دکلیمی ویلو څخه مخ ګرځول ، یا دمرګ په وخت کی ځینی بد او محرم الفاظ ویل دلته باید ځینی مثالونه دوضاحت لپاره وړاندی شی اوهغه داچی : یوکس ته دمرګ په وخت کی وویل شول چی لااله الاالله کلیمه ووایه هغه شخص وویل چی ماته به څه ګټه ورسوی ځکه ما هیڅ لمونځ ندی کړی .همدارنګه امام ابن رجب رحمه الله په خپل کتاب جامع العلوم والحکم کی دامام عبدالعزیز بن ابی رواد رحمه الله له قوله لیکی : هغه وایی : زه یوکس ته راغلم چی دمرګ په بستر پروت وه د لااله الاالله کلیمی تلقین ئی ورکاوه هغه شخص وویل : هغه په دغو ویلو کافر دی او په همدی حالت مړشو .اوهمدارنګه وایی چی مائی په هکله پوښتنه وکړه راته وویل شوه چی هغه شخص به شراب څښل ، عبدالعزیزرحمه الله به ویل : دګناهونوڅخه وویریږی ځکه داهغه څه دی چی زه ئی غورځولی یم . بده پایله دوه مرتبی لری ـالله جل جلاله مود تری وساتی ـ یوداچی دروح دقبض کیدو په وخت کی په زړه باندی یوحالت راشی چی دا دشک ، انکار له سببه راځی نو روح په همدی حالت کی قبض کیږی او دا دده او الله جل جلاله ترمنځ دپردی په ډول واقع کیږی او دغه حالت دبنده دائمی لری والی دالله جل جلاله درحمت څخه اود همیشه نی عذاب لامل ګرځی .دوهمه مرتبه دبدی پایلی تراولنی څخه لږ کمه ده اوهغه داچی دمرګ په وخت کی دانسان په زړه باندی د دنیائی کارونویا کوم ناروا غوښتنی څخه کوم څه ورباندی غالبیږی او داشی ئی په زړه کی شکل اخلی او انسان په همدی حالت د دنیا څخه رحلت کوی ، که دغه شخص سودی کارونه کوی په همدی سره مری ، اوکه رشوت اخلی په همداسی حالت مړکیږی ،[سمول]
که مخدره توکی کاروی په همداسی حالت سره مړکیږی ، او که په خلکو باندی ظلم کوی په همداسی حالت کی به مړکیږی ، او که ناروا لوڅو عکسونوته ګوری په همداسی حالت کی مړکیږی اوداسی نورګناهونه ...... یعنی په هغه شکل به مړکیږی چی کومه ګناه ئی په دنیاکی خوښوه ، دهمدی ګناهونوعذاب به ورته رسیږی چی اصل توحید ورسره وی .پدی سره معلومیږی چی دبدی پایلی لاملونه ځینی په ټولیز ډول ذکر شول باید ځان تری وساتل شی اودزیات خطرناک څخه پیل بیاهمداسی ښکته خواته وړاندی کیږی :چی ترټولو اوچت اوډیر خطرناک سبب ئی دعقیدی فساد دی که دچا عقیده خرابه اوفاسده شی نو باید دالله جل جلاله څخه مرسته او په دین باندی دثابت پاتی کیدو دعا وغــواړی ځکه چی دچا عقیده سمه نه وی دهغه شخص هیڅ عمل دقــبول وړندی که هــرڅـــو یو څــوک کــوښښ وکـــړی ځکه چی دعــمل دقبلــیدو لپاره دوه اساســی شرطـــونه دی یو :۱- دشرعیت سره مطابقت.۲- دپیغمبر صلی الله علیه وسلم متابعت.نوکه یوشرط هم موجود نشی نودانسان عمل نه قبلیږی .ئی دعمل له لوری ککړوی ، دګناهونوپه کولوکی جرأت ولری اودکوم فکر او سوچ پرته ئی په کولو اقدام کوی ، ښائی دغه شخص پدی حالت اخته چی مرګ پری راشی او دتوبی پرته د دنیا څخه لاړشی .نو عاقل انسان ته ضروردی چی ډیر زیات دغه ټکی ته متوجه شی ترڅو ئی زړه دهغه محرم او ناروا څه نه را بیل کړی چی ورپوری تړلی وی ، او خپل زړه ، ژبه اواندامونه دالله جل جلاله طاعت او ذکر باندی مشغول او مصروف وساتی او په هر ځای اوهر وخت کی باید دالله جل جلاله دعبادت څخه لری نشی ، نودهمدی ښی پایلی دترلاسه کولو په خاطر ددی حساسی لحظی نه په ګټی پورته کولو هڅه وکړی چی د دائمی شقاوت او بدبختی څخه وژغورل شی .[سمول]
پخواني نيكان به د بدى پايلې (خاتمې) څخه ډېر وېرېدل:[سمول]
سهل تسترى رحمةالله عليه وايي: د بدې پايلې څخه د صديقينو ( ريښتينو مسلمانانو) وېره په هر خوځښت او حركت كې وي او الله جل جلا له ددوۍ په هكله فرمايلي دي:{ وَقُلُوبُهُمْ وَجِلَة"زړونه يې د الله جل جلا له له عذابه وېرېدونكي وي.[سمول]
او بايد په هره لحظه او وخت كې د بنده سره دبدې پايلې (خاتمې) سره د مخ كیدلو وېره وي ځكه چې وېره د عمل او كار لامل كیږي بیشكه پيغمبر صلى الله عليه وسلم فرمايلي دي: "قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم : مَنْ خَافَ أَدْلَجَ ، وَمَنْ أَدْلَجَ بَلَغَ الْمَنْزِلَ أَلاَ إِنَّ سِلْعَةَ اللهِ غَالِيَةٌ أَلاَ إِنَّ سِلْعَةَ اللهِ الْجَنَّةُ"[1]ژباړه: څوك چې ددښمن د حملې او يرغل څخه وېرېږي نو دشپې خپل ځان محفوظ ځاى ته رسوي او چاچې دا كار وكړ خپل هدف ته ورسید، پدې خبر اوسئ چې د الله جل جلا له توښه او متاع د جنت نعمتونه دي، ډېر اوچت او د قدر وړدي او پدې خبردار اوسى؟ چې دجنت قيمت نېك عملونه دي: امام طيبي رحمةالله عليه وايي: دا مثال د آخرت تلونكي ته دى چې شيطان يې په لاره ولاړ دى او نفس ، دروغجنې هيلې يې مرستندويه دي څوك چې بيداروي او نيت يې په عمل كې خالص وي د شيطان له چل څخه به په امن وي)).( ژباړن).مګر كله چې انسان مرګ ته نژدې شي نو دا مناسبه او غوره خبره ده چې بايد دهيلې او اميد لوري يې غالب شي او الله جل جلا له ته د ورتلو شوق او رغبت يې زيات شي په يقيني توګه هغه څوك چې الله جل جلا له ته د ورتلو شوق او رغبت لري الله جل جلا له هم دهغه ورتلل خوښوي پيغمبر صلى الله عليه وسلم فرمايلي دي: « لاَ يَمُوتَنَّ أَحَدُكُمْ إِلاَّ وَهُوَ يُحْسِنُ الظَّنَّ بِاللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ »[2].امام خطابی وایی: دحسن ظن څخه مطلب نیک عمل دی . ژباړه: ستاسو څخه دې هیڅو ك نه مړكیږي مګر پداسې حال كې دې مړ شي چې په الله جل جلا له باندې د رحمت او مغفرت كولو هيله او نیك ګمان ولري.[سمول]
ډېرو جاهلو او ناپوهو مسلمانانو د الله جل جلا له په زيات رحمت او بښنې تكيه كړى او په زياتو ګناهونو كې ننوتلى دبديو څخه نه منع كيږى او د كوم وخت څخه چي د الله جل جلا له په مغفرت ،عفوى او ډير رحمت پوه شوي دي دا ددې لوى لامل شوئ چې نور يې هم دګناهونو په دوام ځانونه هلاكت ته رسولى ، دا ډيره څرګنده غلطى او لويه خطا ده او هغه بې ځايه استدلال دى چې انسان د هلاكت كندې ته رسوي الله جل جلا له بښونكى او مهربان ذات دى ،[سمول]
ولی همدا رنګه سخت عذاب وركوونكى هم دى لكه څنګه يې چې دخپل سپیڅلي كتاب قران كريم په ډېرو ځايونو كې په څرګندو ټكو بيان كړيدى او فرمايي: {نَبِّئْ عِبَادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (49) وَأَنَّ عَذَابِي هُوَ الْعَذَابُ الْأَلِيمُ }.د الحجر سورة 49_ 50 آياتونه .[سمول]
ژباړه: خبر كړه ( اى محمده ) بندګان زما (پدې) چې بیشكه زه همدا زه ښه بښونكى ( د ګناهونو) اود ډېر رحم والا يم ( د اجر او ثواب په انعام سره). ( او بل پدې) چې بیشكه عذاب زما (هم) همدغه عذاب ډېر درد ناك دى.په بل ځاى كې الله جل جلا له فرمايي : {حم (1) تَنْزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ (2) غَافِرِ الذَّنْبِ وَقَابِلِ التَّوْبِ شَدِيدِ الْعِقَابِ} د غافر سورت (1-3) آياتونه.[سمول]
ژباړه: نازلیدل ددې كتاب ( قرآن) له (جانبه) د الله جل جلا له دى چې (دې) ښه غالب قوي ( په انفاذ د احكامو) ښه عالـــم دى (پر هر څيز) بښونكى د ګناهـــــونو دى ( ګناه كونكوته)اوقبلوونكى د توبې دى ( توبه كوونكو لره).معروف كرخي رحمةالله عليه وايي:د هغه ذات څخه درحمت هيله او اميد چـــې ته يې نافرماني كوې عار او حماقت دى.[سمول]
ځينوعلمانو ويلي دي : چاچې په دنيا كې ددرى درهمو( روپيو) په غلا سره يوغـــړى درځينې پرېكړددې خبرې څخه هم مه بې پرواكيږه چي په آخرت كښى به سزا هم په همدى ډول وي، نو د يو مسلمان دپاره دا لازم دي او بايدډېر كوښښ، هڅــــه او هاند وكړي چې دخلكو د قرضونو(پورونو) او نورو حقوقو څخه ځان خـــلاص كړي او دا يقيني خبره ده چې څوك دخپل مسلمان ورور سره كوم څيز لري ضرور به يې د قيامت په ورځ ترې غواړي،[سمول]
كه قرضدار نیكي ولري ترې اخستل كیږي به ،او كه نه د حقدار بدي او ګناهونه به پرې ورواچول شي، بیشكه پيغمبر صلى الله عليه وسلم خبر وركړی او فرمايلي يې دي:چې د مؤمن ساه او نفس به د هغه په پور (قرض) پورې تر هغه وخته بندوي تر څو يې پور( قرض) ادا كړى شي.[سمول]
يوازى الله جل جلا له ته له ټولو ګناهونو څخه توبه ايستل په هر بالغ انسان په هره لحظه او وخت كې واجب ده چې دالله جل جلا له دا فرمان هم پدې دلالت كوي : { وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ } د نور سورت(۳۱ )آيت.[سمول]
ژباړه: او توبه وباسی تاسې الله جل جلا له ته ټول اى مؤمنانو دپاره ددې چې خلاصى ومومی ( په دنيا او اخرت كښى).پيغمبر صلى الله عليه وسلم سره ددې چې ټول مخكيني او وروستني ګناهونه او خطاګانې ورته بښل شوې وى بيايي هم الله جل جلا له ته په ورځ کې سل ځله توبه ايستله.پيغمبر صلى الله عليه وسلم فرمايي: { «يا أيها الناس توبوا إلى الله فإني أتوب إليه في اليوم مائة مرة» [3][سمول]
ژباړه: اى خلكو الله جل جلا له ته توبه وباسى ځكه چې زه په ورځ كې سل ځله الله جل جلا له ته توبه وباسم. په يقيني توګه پيغمبر صلى الله عليه وسلم په بل ځاى كښى په څرګند ډول بيان كړى دى :« التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لاَ ذَنْبَ لَهُ »[4].[سمول]
ژباړه: هغه څوك چې د ګناه څخه توبه وباسي داسې دى لكه هيڅ ګناه يې چې نه وي كړې دخلكو په اړوند د ابليس دهغه برياليو مكرونو څخه يو هم دتوبې وروسته والۍ دى چې وايي خير دى توبه به وباسم او ګناه كوونكي ته دا په زړه كې ورواچوي چې وخت ډير دى د توبې د ايستلو په اړه دومره تیزي مه كوه او كه اوس توبه وباسى بيابه ګناه ته بيرته راوګرځى او بيا د دتوبې دقبلیدو امكان نشته نو پدې صورت كې به دوزخي شې او اور ته به ننوزې، او يا دا په زړه كې ورواچوي كله چې پنځوسو يا شپيتو كلونو ته ورسيږي بيا به خالصه او سوچه توبه وباسي ،[سمول]
هميشه به په جومات كښى وي او ډېر نیك عملونه به وكړي ، اوس ځوان يې او دعمر غوټى دې لا تراوسه نده غوړيدلې ، ډير وخت بايد په مزو او خوندونو كې تیر كړې، دالله جل جلا له په طاعت او عبادت باندې د لا داوس څخه ځان مه په تكليفوه او داسې نور.[سمول]
ځینی خلک وائی چی کله مړی وخاندی ( تبسم ) داهم د ښی پایلی دنښو څخه ګڼل کیږی خو شیخ منجد الصالح پخپله ویب پاڼه کی لیکی : کوم څه چی موږته معلوم دی کوم داسی صحیح او واضح شرعی دینی نص نشته چی دمرګ په وخت کی تبسم دښی پایلی د نښو څخه ده مګر د ګڼو نصوصو څخه داسی معلومیږی چی که مړی نیک بخت او نیک عمله وی نو کله چی درحمت ملائیکی ووینی چی سپین مخونه او ورسره د جنت خوشبویه کفنونه موجود وی ، بیا کله چی ملک الموت ورته راشی دسر سره ئی کینی اوورته وبه وائی چی :[سمول]
ای مطمئینه نفسه دالله جل جلاله مغفرت رضامندی ته لاړشه . دغه حدیث شریف امام احمد رحمه الله دحضرت براء رضی الله عنه په روایت سره راوړی دی: نو کله مړی ددی له امله تبسم کوی لکه دغه حدیث شریف چی دلالت پری کوی رواه أحمد عن طلحة بن عبيد الله عندما زاره عمر وهو ثقيل وفيه: إني سمعت من رسول الله صلى الله عليه وسلم حديثاً ما منعني أن أسأل عنه إلا القدرة عليه حتى مات، سمعته يقول: إني لأعلم كلمة لا يقولها عبد عند موته إلا أشرق لها لونه ونفس الله عنه كربته، قال: فقال عمر: إني لأعلم ما هي، قال: وما هي؟ قال: تعلم كلمة أعظم من كلمة أمر بها عمه عند الموت: لا إله إلا الله ؟ قال طلحة: صدقت هي والله.ومحل الشاهد من الحديث قوله: أشرق لها لونه. ولكن هذا مع النطق بالشهادة[5][سمول]
.ژباړه : امام احمد رحمه الله دحضرت طلحه بن عبیدالله رضی الله عنه څخه روایت کړی چی حضرت عمررضی الله عنه ورته راغی اوحضرت طلحه سخت مریض وه نوپدی حدیث دی چی : ما دپیغمبر صلی الله علیه وسلم څخه یوحدیث اوریدلی دی مانه منع کوی چی په اړه ئی پوښتنه وکړم مګر زما توانائی تردی چی مړشو ، مااوریدلی دی چی ویل ئی :[سمول]
ما ته یوه کلیمه معلومه ده چی یو شخص ئی دمرګ په وخت کی ووائی رنګ ئی تازه ، اوتکلیف ئی تری لری شی . وائی ، نوعمر رضی الله عنه وویل :[سمول]
زه ښه پوهیږم چی هغه کومه کلیمه ده . حضرت طلحه وویل : هغه کومه ده ؟ عمررضی الله عنه وویل : ته پوهیږی کومه کلیمه به اوچته دهغی کلیمی څخه وی چی خبل تره (کاکا) ته ئی دهغی دویلو امر کړی وه هغه : لااله الاالله کلیمه ده ،[سمول]
حضرت طلحه رضی الله عنه وویل : رښتیا د وویل همدغه ده په الله قسم .[سمول]
دحدیث شریف څخه شاهد دمحل دادی چی ـ أشرق لها لونه ـ یعنی دمخ رنګ ئی روښانه شو ، مګر ددی سره چی دشهادت کلیمه به هم وائی . دا هغه شيطاني چلونه او فريبونه دي چې د توبې په وروسته والي كې يې شيطان په كار اچوي:[سمول]
ځينو پخوانيو نیكانو ويلي دي: تاسو د (( سوف)) د لفظ څخه وېروم ( او دا دوروسته والى په معنى دى) ځكه چى دا د شيطان لوى لښكر دى،[سمول]
د قاطع مؤمن سارى ( مثال) دا دى چې د هرې ګناه څخه الله جل جلا له ته توبه وباسي ځكه چې دبدى پايلې (خاتمې) څخه وېرېږى او د الله جل جلا له سره مينه لري.او هغه ګناه كوونكى چې وايي خير دى توبه به وباسم او خپله توبه وروسته كوي د هغو خلكو په شان دي چې دخپل سفر دپاره كلي ته ننوزي. هغه څوك چې خپل كارونه ښه برابروي د خپل سفر ټول ضرورتونه او اړتياوې تر سره كړي او دتګ دپاره تيار ناست وي، ګناه كوونكى او سست انسان هره ورځ وايي: سبا ته به ځان تيار كړم پههمدې كې شپې سبا كوي تر څو چې دكاروان مشر اعلان وكړي او ده هیڅ يو ضرورت هم نه وي پوره كړى په دنيا كې ځینې خلك همدا مثال لري.هغه مؤمن مسلمان چې د ځان غم يې خوړلى وي نیك عملونه يې كړي وي او د بديو څخه يې ځان ژغورلى وي.[سمول]
كله چې مرګ ورته راشي پښیماني نه كوي مګر ګناه كوونكى مسلمان چې په خپل ځان يې ظلم كړى وي د الله جل جلا له حق يې نه وي پر ځاى كړى او د خلكو حقوق يې خوړلي وي وروسته د مرګ څخه به وايي: اى ربه ما بیرته دنيا ته ولیږه ښايي نیك عمل وكړم او ستا د عذاب څخه دخلاصون لار ومومم .[سمول]
كله چى انسان كومه ګناه خوښه كړي او مينه ورسره پيدا كړي او دهغې نه توبه ونكړي شيطان د هغه په زړه د ګناه په وسيله منګولې لګوي د ژوند په وروستیو لحظو او شیبو( دساپه وتلو) كې هم د انسان په عقیده خپل حاكميت ټينګوي تردې چې خپلوان يې د لااله الا الله كليمه ور په يادوي او تلقين وركوي چې له دنيا څخه د تلو وروستۍ خبره يې د توحيد مباركه كليمه شي مګر ګناه يي په عقل اوعقیده غالبه كيږي او داسې اغیزه پرې كوي ، پداسې څيز اخته كيږي چې هیڅ ګټه نلري، چې ځينې يې د بیلګې په توګه وړاندې كوو:[سمول]
يو سړى په بازار كې د لا ل و، كله چې مرګ ورته راغى اولاد يې د كليمې ويلو تلقين وركاوه او ورته ويل يې لااله الا الله ووايه نو ده به ويل: څلور نيمې ، څلورنيمې( يعنې خپلې روپی به يې حسابولې).[سمول]
يو بل سړي ته چا وويل: لا اله الا الله ووايه هغه خپله معشوقه يادوله او خپل بد اعمال به يې تكرارول.[سمول]
يوه بل سړي ته وويل شو چې: لا اله الاَّ الله ووايه نو هغه د سندرو په ويلو پيل وكړ دا كيسې په جواب كافي 96مخ كې وګورﺉ . [سمول]
او ځينې داسې هم وي چې مرګ ورته راشي او دى په ګناه كې ډوب وي نو الله جل جلا له ته به هم په همداسې وخت او حال كې ورشي چې ددې په وسيله به الله جل جلا له پرې په قهر كیږي په يقيني توګه پيغمبر صلى الله عليه وسلم فرمايلي دي: "مَنْ مَاتَ عَلَى شَيْءٍ بَعَثَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ.[6]"ژباړه: څوك چې په كوم حالت مړ شي الله جل جلا له به يې پداسې ډول بیرته ژوندى كړي چې د همغه كار په كولو به بوخت وي. دا حديث حاكم روايت كړى د مسلم په شرط يې صحيح بللی دى اوذهبى هم ورسره موافق دی مستدرك .[سمول]
دا دډېرو خلكو دبدبختى لوى لامل دى كله يې چې شيطان دوكه كوي خيالي تصوير ورته انځوروي او ورته وايي په مخكښى اوږد عمر او ډېر كلونه لرې پدې كې به خپل اوچت ارمانونه پوره كړې.[سمول]
نو ناپوه انسان ددې كلونو ســره دمخامخ كیدو او دارمانونـــو د لاس ته راوړلو دپاره د هرڅه كه رواوي يا ناروا پوخ هوډ كوي،آخـرت هیروي مرګ نه يادوي او كه كــــــومه ورځ د مرګ سوچ او فكر ورشي نو ددې ياد څخه ځان ډېر په تنګ، خفه، اوستړى حس كوي ځكه چې د رفاهيت دښه ژوند مزې او خوندونه يې خرابیږي او پيغمبر صلــــى الله عليه وسلم ددې څخه ډېر سخت وېرولي يو او فرمايلي يې دي:" وَعَنْ «علي» رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ رَفَعَهُ: «إِنَّ أَشَدَّ مَا أَخَافُ عَلَيْكُمْ خَصْلَتَانِ: اتِّبَاعُ الْهَوَى وَطُولُ الْأَمَلِ، فَأَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَإِنَّهُ يَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ، وَأَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَإِنَّهُ الْحُبُّ لِلدُّنْيَا»[7][سمول]
ژباړه: د دوه خويونو د كولو څخه مو زيات وېروم يو د نفس دغوښتنو تابعــــداري او پيروي او بل اوږدې هيلې او اميدونه دي ځكه چې دنفس پيروي انسان د حق منلو څخه منع كوي او اوږدې هيلې لرل ددنيا سره مينه لرل دي او په زړه كې ځاى وركول دي.[سمول]
كله چې انسان دنياد آخرت څخه زياته خوښه كړي او ښه يي وبولي نود هغې په ښايست ، ښكلا او خوندونو كې داسې مصروف شي چې په جنت كې د هغه كور دجــوړښت چې الله جل جلا له صديقينو، شهيدانو او نیكانو سره ورته خوښ كړﺉ وي مخ وګـــــــرځوي پداسې حال كې چى پدې كسانو الله جل جلا له څـــومره لويه پیرزوینه او احسان كړى او څومره ښه ده دداسې خلكو ملګرتیا، چې الله جل جلا له د چا په برخه كړې وي.[سمول]
له دنيا څخه د هيلو د پرېکولو اثر پدې ډول څرګندېږي چې انسان نیك عملونه په تیزى سره تر سره كړي او د عمر هره لحظه او شیبه غنيمت وګڼي ځكه چې ساه ګانې په شماردي او ورځې ټاكلې شويدي او هغه څه چې تیر شول بیرته نه راګرځي او په لار كې ډېر خنډونه لوړې ژورې شته، پيغمبر صلى الله عليه وسلم په خپل مبارك ارشاد سره داسې را ښوولي دي. « بَادِرُوا بِالأَعْمَالِ سَبْعًا هَلْ تَنْظُرُونَ إِلاَّ فَقْرًا مُنْسِيًا أَوْ غِنًى مُطْغِيًا أَوْ مَرَضًا مُفْسِدًا أَوْ هَرَمًا مُفَنِّدًا أَوْ مَوْتًا مُجْهِزًا أَوِ الدَّجَّالَ فَشَرُّ غَائِبٍ يُنْتَظَرُ أَوِ السَّاعَةَ فَالسَّاعَةُ أَدْهَى وَأَمَرُّ »[8].[سمول]
ژباړه: اووه كارونه په تیزۍ او چالاكۍ تر سره كړﺉ او د فتنو د راتلو څخه مخكې بايد نېك عملونه وكړﺉ او هغې ته پام وكړﺉ او ددې څخه پخوا چې په تاسو داسې فقر او مسكيني راشي چې د عبادت او اطاعت په كولو كې خنډ شي ،او يا داسې ډېر مــــال پيدا كړﺉ چې ستاسې د سركشى سبب وګرځي ،او عبادت پرې هیر كړي او يا داسې سخت مرض سره مخامخ شۍ چى دبدن توان مو له منځه يوسي او بيا عبادت نشى كولاﺉ او يا داسې بوډاتوب ته ورسیږﺉ چې خبرې مو په واك كې نه وي او يا داسې مـــــــرګ درته ورسیږي چې د توبې او يا وصيت وخت په لاس در نشي او يا ددجال تر راتلـــــو پورې انتظار كوﺉ چې وخت ډېر دى او ښه عمل به وكړو څوك چې ددجال راتلو ته ګورى نو دجال ډېر بد او بې خيره څيز دى ،او يا داچې دقيامت راتلو ته ګورﺉ نو قيامت هـــم ډېر سخت او ډېر تريخ دى، په انسان باندې چې په دنيا كې څومره ستونزې تیرې شوې وي دهغو ټولو څخه ډېر ستونزمن دى د حديث مطلب دادى چې انسان بايد ددغو څيزونو د راتلو او واقع كیدو څخه وړاندې نیك عمل وكړي. عبد الله بن عمر رضى الله عنهماوويل؛ پيغمبر صلى الله عليه وسلم زما په اوږه لاس كیښود او وېې فرمايل:" كُنْ فِي الدُّنْيَا كَأَنَّكَ غَرِيبٌ ، أَوْ عَابِرُ سَبِيلٍ"[9]ژباړه: اى عبد الله په دنيا كې داسې اوسیږه لكه يو پردى اود لیرې وطن اوسیدونكى. په نابلد ځاى كې او يا په لاره تیرېدونكى مسافر.عبد الله بن عمر رضى الله عنهمابه ويل: كله چې شپه درباندې راغله بيا د سباه انتظار مه كوه او كه درباندې ورځ شوه بيا د بیګاه په انتظار مه اوسه په روغوالي كې دومره څه برابر كړه چې په مرض كې در په كار شي او په ژوند كې دومره څه تيار كړه چې په مرګ اوآخرت كې د مشكل پرې حل شي.[سمول]
پيغمبر صلى الله عليه وسلم مؤمنان له اوږدو هيلو څخه منع كوي :پيغمبر صلى الله عليه وسلم مؤمنانو ته ددې ښوونه كړې ده، د ډيرو اوږدو هيلولــــرلو څخه يې لري او ددنيا په اصل او حقيقت يې پوه كړي :[سمول]
حضرت علي رضى الله عنه ددوه څيزونو څخه ډېر وېرېده يوه، اوږده هيله او اميد بل د نفس متابعت او پيروي ده .ده مبارك وويل:" فَاَماَ طُولُ اْلأَمَلِ فَيُنْسِىِ الآخرةَ وأمَا إِتَباعِ الهَوى فَيَصُدُ عَنِ الْحَقِ وَ كَان يقول: ألا و إنَّ الدنيا قَد وَلَتْ مُدْبَرةَ وَالآْخرِة قَدْ أَسْرَعَتْ مقبلةُ وَلِكُلِ وَاحِدَةَ مِنْهَا بَنُونَ فَكُونوا مِنْ أَبْناءَ الآخِرَةِ وَلاَ تَكْوُنوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُنْيَا فَاِنْ اَلْيَومْ عَمَلُ وَلا حِسْابُ وَغداً حِسْاب ولا عَمَلَ"[10]ژباړه: هغه اوږده هيله اخرت هیروي او د نفس پيروي انسان د حق څخه منع كوي او بندوي يې، او ده مبارك به ويل: پدې پوه شئ چې دنيا شاته لاړه او اخرت په ډېرې تيزى سره مخ ته راځــــي او د هر يوه لپاره بلـــــونكي او خوښوونكي دي نو تاســـــو د اخرت غوښتـــــونكي او خوښوونكي شئ او د دنيا خوښــــــــوونكې مه كیږئ ځكه چې نن ورځ عمل شته حساب نشته او سبا حساب شته عمل نشته .[سمول]
په اسلام كې ناڅاپي مـرګ بد ګڼل شوى دى ځکه چى انسان ته فــــــــرصت په لاس نه ورځي او نه د توبې او ښه عمل زمينه ورته برابرېږي ښايي د ګناه په حالت كې وي او پايله يې بده شي.[سمول]
ددی دامطلب دی چی دبدی پایلی داسبابوڅخه یوهم دبدملګری ملګرتیا اودهغه توصیی او نصیحت ته غوږ ایښودل دی چی په اصل کی دبد ملګر ی په ذریعه دجهنم کندی ته ورټیلوهل کیږی اوهغه داچی دغه بدملګری ئی په حقیقت کی دښمن دی.[سمول]
کله چی دخپل بد او ناکاره ملګری سره یوځای شی نو د دنیا او دهغی دزینت او ښایست په اړه ورسره خبری کوی ، دګــناهونوپه ارتباط ورسره غږیږی نو دغه ملـــــګری پدی سخت حالت کی کومه ګټه نه ورته رسوی بلکی پوره تاوان او زیان دی.[سمول]
لکه چی دحضرت سعید بن المسیب څخه روایت دی چی دخپل پلارڅخه روایت کوی چی کله : ابو طالب ته مرګ راورسید پیغمبر صلی الله علیه وسلم ورته راغی دابوطالب سره ابوجهل او عبدالله بن أمیة ناست وه نو پیغمبر صلی الله علیه وسلم ورته وفرمایل : ای کاکا! لااله الاالله کلیمه ووایه چی دالله جل جلاله په وړاندی پدی کلیمه باندی ستالپاره دلیل وړاندی کړم ، نو پدی درشل کی أبوجهل او عبدالله بن أمیه وویل : ای أبوطالبه ! ایا دعبدالمطلب دلاری اوملت څخه ګرځی تردی چی دابوطالب آخری خبری داسی وی چی هغه دعبدالمطلب په ملت اولاره دی ، اوددی څخه ئی انکار وکړ چی کلیمه طیبه لااله الاالله ووایی ، نو پیغمبر صلی الله علیه وسلم وفرمایل : " لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ مَا لَمْ أُنْهَ عَنْكَ".[13]" یعنی : ترهغه به درته مغفرت غواړم تر څومنع شوی نه یم نو دالله جل جلاله دغه مبارک فرمان نازل شوچی : {مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَى مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ}[التوبة: 113][11].[سمول]
ژباړه : نه دی روا پیغمبر ته او نه هغه کسانو ته چی ایمان ئی راوړی دی داچی بښنه به وغواړی دپاره دمشرکانو اګر که وی دامشرکان دخپلولی پس له هغی نه چی ښکاره شی دوی ته داچی بیشکه دوی یاران ددوزخ دی .[سمول]
۱ـ امام احمد په مسند أبی محمد طلحه بن عبید الله په (نمبر 1384) روایت کړی ، امام البانی وائی : سند ئی صحيح دی، اوابن حبان په همدی ډول سره روایت کړی ، امام حاكم په (1 / 350، 351) والزيادة له، او ویلی ئی دی " صحيح على شرطهما " ووافقه الذهبي. ا احکام الجنائز ص ۳۴[سمول]
۱ـ امام حاكم په ۴/ ۳۱۳په ۷۹۴۳ روایت کړی اودامام مسلم په شرط ئی صحیح کړی اوامام ذهبی ورسره موافق دی على شرط مسلم ووافقه الذهبى. امام ألباني په "سلسلة الأحاديث الصحيحة" (283) 1 / 510،صحیح کړی دی . ـ[سمول]
۱ـ احياء علوم الدين 4/354 مخ کی ددی حدیث په تخریج کی لیکی : ابن ابی دنیا په ضعیف سند سره روایت کړی دی .[سمول]
۱ـ داحديث ترمذي په 2306 نمبركتاب زهد کی روايت کړی او ویلی دی حسن اوغريب دى ، شیخ البانی وائی : ضعیف دی سلسلة الأحاديث الضعيفة 1666 " ضعيف الجامع الصغير 2315 " )[سمول]
