ایډورډ ګیبن
ایډورډ ګیبن (8 می 1737 – 16 جنوري 1794) یو انګريز مقاله لیکونکی، تاریخپوه او سیاستوال و. د رومي سترواکۍ د سقوط او زوال، په نوم د هغه تر ټولو مهم اثر چې د 1776 او 1789ز کلونو تر منځ په شپږو ټوکونو کې خپور شوی و، د خپل نثر د کیفیت او استعارې (کنايه او طنز)، د ابتدايي سرچینو کارولو، او د منظم دين په اړه د ناندره ييزې (جدلي) نيوکې له امله شهرت لري. [۱][۲]
د ژوند لومړي کلونه
[سمول]ایډورډ ګیبن په 1737ز کال کې د «سوري» د «پوتني» ښارګوټي په «لایم ګرو» کې زیږیدلی و، د پلار نوم يې «ايډوارډ» او د مور نوم يې «جوډيت ګيبن» و. هغه پنځه وروڼه او یوه خور درلوده چې ټول په ماشومتوب کې مړه شوي وو. نېکه يې، چې هغه هم «ايډورډ» نومېدو، په 1720ز کال کې د «South Sea» شرکت د پړسوب پر مهال د ونډو د بازار د سقوط له امله خپله شتمني له لاسه ورکړه، خو بالاخره يې د خپلې شتمنۍ ډېره برخه بیرته تر لاسه کړه. په دې توګه د ګیبن پلار ته د پام وړ ملکيتونه په ميراث پاتې شول. د هغه مورنۍ نیا «کاترین اکټن» نومېده چې د دويم بارونیټ «سر والټراکټن» لور وه.[۳][۴]
په ځوانۍ کې د ګيبن روغتيا پرله پسې له ګواښونو سره مخ وه. هغه د خپل ځان په اړه ويلي "يو کمزوری ماشوم، چې خپلې مور له پامه غورځولی وم، او خپلې رنځورپالې په لوږه کې ساتلی وم". په نهه کلنۍ کې، د ډاکتر ووډسن ښوونځي «کينګسټن اپن تيمز» (اوس د کينګسټن ګرامر ښوونځي په نوم پېژندل کېږي) ته واستول شو، چې له دې وروسته يې مور ډېره ژر مړه شوه. نوموړي له دې وروسته د «ويسټ منسټر ښوونځي» په ليليه کې استوګنه غوره کړه، چې د هغه د خوښې وړ "کيټي ترور" «کاترين پورټن» ملکيت و. له هغه ډېر ژر وروسته چې نوموړې په 1786ز کال کې مړه شوه، نوموړي د هغې يادونه د خپلې مور له سپکاوي څخه د ژغورونکې او هغه ته د "پوهې د لومړيو اساساتو، د دليل د لومړي تمرين، او د کتابونو د مينې ورکونکې په توګه کړې، چې لا هم زما د ژوند خوښي او برم دی". [۵]
له 1747ز کال راهيسې ګيبن په «بوريټڼ» کې د خپلې کورنۍ په کور کې و اوسېد. تر 1751ز کال پورې، د ګیبن زده کړه له پخوا څخه پراخه شوې او د هغه د راتلونکي تر لاسه کولو لور ته يې اشاره کوله چې هغه دا دي: د لارنس ايچرډ «رومي تاريخ» (1713)، د وليام هول (ايل) «د عمومي تاریخ يوه مؤسسه» (1680-85)، او د ډېر ستايل شوي «د وخت د تر ټولو لومړي روايت څخه نړيوال تاريخ» (1747-1768) په نوم کتاب له 65 جلدونو څخه ګڼ نور ټوکونه. [۶][۷]
مسلک
[سمول]اکسفرډ، لوزان او مذهبي سفر: 1752-1758
[سمول]په 1752ز کال کې په «بات» ښار کې له يو څه تم کېدو وروسته، او په پنځلس کلنۍ کې چې د هغه صحت ښه شو، ګيبن خپل پلار د اکسفرډ مګډلين کالج ته واستاوه، چېرته چې هغه ته په خپل لګښت د زده کړو کونکي په توګه داخله ورکړل شوه. په هر حال، هغه د کالج له چاپېريال سره برابر نه و، او وروسته يې په هغه ځای کې په خپلو تېرو کړيو څوارلسو مياشتو، د "تر ټولو بې کاره او بې ګټې» مياشتو په توګه پښېماني وښوده.
له دې امله چې هغه په خپل ژوندلیک کې همدا ډول وایی، داسې انګیرل کیده چې د هغه د ترور له خوا "الاهياتي جنجال" ته تمايل د ربوبي يا عقلاني الاهيات پوه «کونيرز مډلټن» (1683-1750) تر اغېز لاندې وغوړېد، څوک چې "په معجزاتي ځواکونو کې ازاده څېړنه» (1749) په نوم کتاب ليکوال و. په هغه رساله کې، «مډلټن» د دا ډول ځواکونو سموالی رد کړ؛ ګيبن په دې سملاسي اعتراض وکړ، او يا استدلال په همدې ډول وکارول شو.
دې مخالفت، او د دې تر څنګ د کاتوليک پادري «ژاک-بينين بوسوي» (1627-1704) او اليزابتي «جيسوټ رابرټ پارسنز» (1546-1610) د اثارو د يو څه مرستې په ګډون، په اکسفرډ کې د هغه د وخت تر ټولو د يادولو وړ پېښه منځ ته راوړه: او هغه د 1753ز کال د جون په اتمه نېټه رومي کاتولیکي مذهب ته د هغه اوښتل و.
هغه د ډرامه لیکونکي او شاعر «ډیویډ مالټ» د 'آزاد فکر' په ربوبيت لا پسې زیات خراب شو؛ او بالاخره د «ګیبن» پلار، چې لا دمخه "په ناهيلۍ" کې و، لا پسې ناهيلی شو. په هر حال، «ډیویډ وومرزلي» څرګنده کړې چې د «مډلټن» د د اثارو د لوستلو له امله د «ګيبن» د بدلون ادعا ډېره کمه شونتيا لري، او په 1792-93ز کلونو کې يې يوازې له "يادښتونو" څخه د وروستۍ مسودې سره اشنا شوی و.
د هغه د مذهبي بدلون په څو اونيو کې، نوموړی له اکسفرډ څخه و ايستل شو، او د «ډينيل پاويلارډ» تر پالنې او سرپرستۍ لاندې ژوند کولو ته واستول شو، څوک چې د سويټزرلينډ په «لوزان» کې يو اصلاح شوی پادري و. هلته نوموړي د خپل ژوند دوه ستر ملګري پیدا کړل، چې هر یو «ژاک جورجس ډیورډون» (څوک چې د ګويته د «د ځوان ویرتر غمونه» فرانسوي ژباړن و)، او «جان بیکر هولروید» (وروسته لارډ شیفیلډ شو) وو. يوازې یونیم کال وروسته، له هغې پس چې پلار يې له ميراث څخه په بې برخې کولو وګواښلو، د 1754ز کال د کرسمس په ورځ، نوموړی بېرته پروټیسټنیزم ته واوښت. نوموړي ليکلي چې "د رومي عقیدې مختلفې مقالې د يو خوب په ډول ورکې شوې".[۸][۹][۱۰]
ناکامه مينه
[سمول]هغه په خپل ژوند کې له يوې مينې سره هم مخ شو: د «کراسي» د پادري لور، یوه ځوانه ښځه چې «سوزان کورچوډ» نومیده، څوک چې وروسته د «شپاړسم لويس» د مالیی وزیر «جیک نیکر» میرمن او د «مادام ډي سټایل» مور شوه. دوی دواړو تودې اړیکې درلودې؛ ګیبن د واده وړاندیز کولو ته لیواله و، خو بالاخره دا موضوع له فکره ډېره لېرې وه، د هغه د پلار سخته ناخوښي، او په ورته وخت کې د سویټزرلینډ پریښودو سره د «کورچډ» نه موافقې دواړو لاملونو د دې غوښتنې مخه ونیوله. ګیبن د 1758ز کال په اګسټ مياشت کې انګلستان ته بیرته راستون شو تر څه د خپل پلار سره مخ شي.
د مشر غوښتنې څخه انکار کولو ته اجازه نه شي ورکول کېدای. ګیبن دا په دې ډول بیانوي: "ما د مين (عاشق) په توګه اسویلی وکړ، او ما د یو زوی په توګه اطاعت وکړ". هغه د «کورچوډ» سره ټولې اړیکې پرې کړې، که څه هم هغې سوګند کړی و چې هغه ته به انتظار کوي. د دوی وروستی احساساتي بېلتون په څرګند ډول د 1764ز کال په لومړيو کې د فرانسې په «فرني» کې پېښ شو، که څه هم دوی يو کال وروسته لږ تر لږه یو ځل بیا یو بل سره ولیدل. [۱۱][۱۲][۱۳]
لومړی شهرت او ستر سفر: 1758-1765
[سمول]انګلستان ته په رارسیدو، ګیبن په 1761ز کال کې د «Essai sur l'Étude de la Littérature» (د ادبياتو د مطالعې په اړه مقاله) په نوم خپل کتاب خپور کړ، کوم کتاب چې هغه ته د يو لیکوال په توګه، لږ تر لږه په پاریس کې د شهرت ابتدايي ذوق او حيثيت ورکړ.
له 1759 څخه تر 1770ز کال پورې، ګیبن د سويلي «هیمپشایر» ملېشې سره فعاله دنده او په احتياطي برخه کې کار وکړ، د 1762ز کال په ډيسمبر مياشت کې د هغه غیر فعال کول د اوه کلنې جګړې په پای کې د ملېشو له منحل کیدو سره سمون لري.
په راتلونکي کال کې، د پاریس له لارې بېرته «لارینس» ته راغی، چیرته چې هغه د ځيرک وړ ځوان «ویلیم ګیس» سره وپیژندل. [۱۴][۱۵][۱۶]
د 1764ز کال د اپریل په اتمه نېټه، هغه او «ګیس» د ايټاليې پر لور وخوځېدل، له «الپس» واوښتل، او په «فلورینس» کې د دوبي د تیرولو وروسته د اکتوبر په لومړیو کې د «لوکا، پیسا، لیورونو» او «سیانا» له لارې روم ته ورسیدل. [۱۷]
د هغه په ژوندلیک کې، ګيبن په څرګند ډول خپله خوښي ثبت کړې، کله چې زه بالاخره "د خپل اوږد سفر سترې موخې ته" نږدې ورسېدم:
... د پنځه ویشتو کلونو په واټن سره بیا هم زه هغه سخت احساسات نه هېرولی او نه څرګندولای شم، کومو چې زما ذهن راوپارولو، کله چې زه په لومړي ځل تلپاتي ښار ته نږدې او ننوتم.
له یوې بې خوبه شپې وروسته، ما د دې ښار د ميدان په خرابو لوړ لوړ قدمونه واخيستل؛ هر یادګاري ځای چیرې چې «رومولوس» درېدلی و، يا «ټولي» خبرې کړې وې، يا قيصر لوېدلی و، ټول په يو وخت کې زما د سترګو په وړاندې موجود وو؛ او مخکې تر دې چې زه په يوه سړه او شيبه په شيبه څېړنه کې داخل شم، د مستۍ ډېرې ورځې له لاسه وتلې يا مې ترې خوند واخيست. [۱۸]
سرچينې
[سمول]- ↑ O.S. 27 April. Gibbon's birthday is 27 April 1737 of the old style (O.S.) Julian calendar; England adopted the new style (N.S.) Gregorian calendar in 1752, and thereafter Gibbon's birthday was celebrated on 8 May 1737 N.S.
- ↑ The most recent and also the first critical edition, in three volumes, is that of David Womersley. For commentary on Gibbon's irony and insistence on primary sources whenever available, see Womersley, "Introduction". While the larger part of Gibbon's caustic view of Christianity is declared within the text of chapters XV and XVI, Gibbon rarely neglects to note its baleful influence throughout the remaining volumes of the Decline and Fall.
- ↑ Burke's Peerage, Baronetage and Knightage, 106th edition, vol. 1, ed. Charles Mosley, Burke's Peerage Ltd, 1999, p. 28
- ↑ D. M. Low, Edward Gibbon. 1737–1794 (London: Chatto & Windus, 1937), p. 7.
- ↑ Norton, Letters, vol. 3, 10/5/[17]86, 45–48.
- ↑ "Local Luminaries".
- ↑ Stephen, DNB, p. 1130; Pocock, Enlightenments of Edward Gibbon, 29–40. At age 14, Gibbon was "a prodigy of uncontrolled reading"; Gibbon himself admitted an "indiscriminate appetite". p. 29.
- ↑ Womersley, Gibbon and the 'Watchmen of the Holy City': The Historian and His Reputation, 1776–1815 (Oxford University Press, 2002), as cited by G. M. Bowersock in The New York Review of Books, 25 November 2010, p. 56.
- ↑ Pocock, Enlightenments of Edward Gibbon. for Middleton, see pp. 45–47; for Bossuet, p. 47; for the Mallets, p. 23; Robert Parsons [or Persons], A Christian directory: The first booke of the Christian exercise, appertaining to resolution, (London, 1582). In his 1796 edition of Gibbon's Memoirs, Lord Sheffield claims that Gibbon directly connected his Catholic conversion to his reading of Parsons. Womersley, Oxford Dictionary of National Biography, p. 9.
- ↑ John Murray (ed.). The Autobiographies of Edward Gibbon. (London: John Murray, 1896), p. 137.
- ↑ Norton, Biblio, p. 2; Letters, vol. 1, p. 396. a concise summary of their relationship is found at 396–401.
- ↑ Murray, p. 239. The phrase, "sighed [etc.]" alludes to the play Polyeucte by "the father of French tragedy," Pierre Corneille. Womersley, Oxford Dictionary of National Biography, p. 11.
- ↑ Womersley, 11–12.
- ↑ In the Essai, the 24-year-old boldly braved the reigning philosoph[e]ic fashion to uphold the studious values and practices of the érudits (antiquarian scholars). Womersley, p. 11; and The Miscellaneous Works, First edition, vol. 2.
- ↑ Womersley, Oxford Dictionary of National Biography, pp. 11, 12. Gibbon was commissioned a captain and resigned a lieutenant colonel, later crediting his service with providing him "a larger introduction into the English world." There was further, the matter of a vast utility: "The discipline and evolutions of a modern battalion gave me a clearer notion of the phalanx and the legion; and the captain of the Hampshire grenadiers (the reader may smile) has not been useless to the historian of the Roman empire." Murray, p. 190.
- ↑ Edward Chaney, "Reiseerlebnis und 'Traumdeutung' bei Edward Gibbon und William Beckford", Europareisen politisch-sozialer Eliten im 18.Jahrhundert, eds. J. Rees, W. Siebers and H. Tilgner (Berlin 2002), pp.244-45; cf. Chaney, "Gibbon, Beckford and the Interpretation of Dreams," pp. 40-41.
- ↑ Pocock, "Classical History," ¶ #2.
- ↑ Murray, p. 302.