ايکس وړانګ يا د رېْوْنتګېن وړانګشون
اِيکــْــس وړانګ يا اِيکــْــسرې X ray يا دِ رېْوْنتګېن وړانګشون (یا تــَــشــَــعـشــُــع يا اَشــِــعــَّــة) Röntgen radiation يا د اِيکــْــس وړانګشون يا X radiation
[سمول]
اِيکــْــس وړانګ يا اِيکــْــسرې X ray يا دِ رېْوْنتګېن وړانګشون (یا تــَــشــَــعـشــُــع يا اَشــِــعــَّــة) Röntgen radiation يا د اِيکــْــس وړانګشون يا X radiation ، چې وُرســَــره دِ هــَــډوکـيـوں اَنځوران دِ اِنسان د تن په منځ کښې اَخيستــِــل کېدَی شي ، ځکه چې دا دِ ايکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون د پلاستيک شــَــفــَّــافه (يا تـرَڅښودوانده يا ترَڅـېـپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼه سوَځــَــوِلې اَو بــِــریان کړلې يا وریت کړلې اَو تـيـارِه رنګ وال کړلې شي اَو د اِنسان د پوستکي اَو د غوَښې څخه هم په يو څه آسانۍ دا دِ ايکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون تـېـرېـدِلــَـی شي ، مګر د اِنسان هډوکي څخه او د ځينوں نوروں کلــَـکـېـوں يا ســَــخـتـېـوں شــَــيوں يا څــِــهيزوں د تـرَڅ څخه دا دِ ايکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون ډېر نــِــه شي تـېـرېـدِلی ، اَو مګر په طــِــب یا روغتهیاپوهن کښې ډاکټران يا طبیبان يا روغتهیاپوهان که وغواړي چې پوه شي چې د کوم چا هډوکی يا اُستــُــخوان يا عــَــظم ، آیا مات (یا کــَــسروال يا شــِــکــَــسـته) شــِــوَی وو يا نه ، بیا همدا د ايکــْــس وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون هډوکي باندې او شاوخوا د همآں ځايوں دِ تـرَڅ څخه تـېـرَوي اَو د وړانګ د سرچينې او د تګلار په وړاندې او د هډوکي څخه ، او همداراز د هډوکي د شاوخوا او د څنګي برخـېـوں دِ تـرَڅ څخه په تـېـرېـدوں آں بــِــلې خوا ته ، د تـېـر شــِــوي ايکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون د پاتې تګلار په وړاندې يوه پلاستیک ډَوله شــَــفــَّـافه (يا تـرَڅښودوانده يا ترَڅـېـپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼه ږدي ، او چېرې چې هډوکی وو د هډوکي د ترَڅ څخه کمتر د اِيکــْــس وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون تـېـر شــِــوَی به وو او د هډوکي څخه وروسته د اِيکــْــس د وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن د وړانګشون د پاتې تګلار څخه ، پلاستیک شفافې (يا تـرَڅښودوانده يا ترَڅـېـپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼې ته همالته په وړاندې د هډوکي د آں ځي څخه کمتر يا لــِــږتر د اِيکــْــس وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون رَسېدلی وي ، او همآں د پلاستیک شفافې (يا تـرَڅښودواندې يا ترَڅـېـپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼې باندې د هډوکي د اَنځور په ځي کښې يو څه روښانه يا شفافه (يا تـرَڅښودوانده يا ترَڅـېـپــِــرلیدوانده يا transparent) برخه پاتې کيږي چې هېڅ يا ډېره کمه سوَځېدلې يا تيارِه شــِــوې وه ، چې هماسې اَنځور د هډوکي جوړښت (يا ســَــنمجوړښتکړا يا ســَــراجوړښتکړا يا ســَــراجوړکړا يا ســَــنمجوړکړا يا structure يا ساختــُــمان) ښودلی شي چې آیا هډوکی يا استخوان مات شوَی به وو يا نه ، مګر د پلاستیک د شفافې (يا تـرَڅښودواندې يا ترَڅـېـپــِــرلیدوانده يا transparent) پاڼې نورې برخې ئې په اِيکــْــس وړانګ يا په رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون ، سوځېدلي اَو تیارِه رنګ وال شوي وي ، اَو د همدې شــَــدید يا اينــِــناترينګليځ سوَځــَــوِل د ځانګړتهیا او خاصیت لپاره ئې د اِيکــْــس وړانګ يا دِ رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون هم د آلــِــرېـتــَــر دِ بــِــنــَــفش يا د ultraviolet يا د ماوَراء دِ بنفش (يا هــَــمآں څــِــه شا ته دِ بــِــنــَــفش يا هــَــمآڅــِــهشادِبــِــنــَــفش) د وړانګ يا د وړانګشون په نسبت او برخئړیک کښې خطرناکتر دئ ، او باید چې يو مریض يا ناروغ يا مات هډوکی وال اِنسان باندې باید چې څو پلاوې په نږدې وقتوں او مهالوں کښې د اِيکــْــس وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن وړانګشون وُ نــِــه لــَــګــَــوِل شي ، چې د وجود يا د تن یا د جسم حــُــجرې يا سوْړخونــَــکلۍ ګانې يا cellules یا cells ئې وُ نــِــه سوَځــَــوِل شي ، اَو مړې نــِــه شي .
دِ اِيکــْــس وړانګ اولي يا ړومبین يا پــِــروړاندتر ميندِلګــَــر يا ميندواند (يا پــَــدیداکړاند يا پــَــدیداګــَــر يا کاشــِــف يا کــَــشـفـګــَــر يا اِکتــِــشافګــَــر ، يا دِئـيـسـتـپـوښـتـرېـګــَــر يا discoverer) وَیل شوي چې آلماني يا جـېـړمــَــن يا جـېـړمــَــنـيـځ يا دویچ يا دويچلــَــندي مېخانیکي اِنـجـيـنــِــیـر (يا مـېـچــِــنـيـځ اِيـنــِــنـاځــَــهـيـنـګــَــر يا اِينځــَــهينګــَــر) اَو فیزیکپوه (يا پنځپوه) ښاغلی ڤـيـلـهـېـلـم (يا ويـلـهــِــلـم) کاُنراد رېـْـوْنـتـګـېـن Mister (Herr) Wilhelm Conrad Röntgen وو .
اِلــِــکـتـرومــَــقـنـاطـيـسي (يا بـرېـښـووُسـپــَــنـکــَــښـيـځ يا اَنـګارلـيـومـادنـيـسـاتـيـږلـيـځ) وړانګشونان (يا تــَــشــَــعـشــُــع ګان يا اَشــِــعــَّــة) يا څــَــپې (يا مــَــوجونه يا مــَــوجان) Electromagnetic radiations or waves
[سمول]
اِيکــْــس وړانګ يا اِيکــْــسرې X ray يا دِ رېْوْنتګېن وړانګشون (یا تــَــشــَــعـشــُــع يا اَشــِــعــَّــة) Röntgen radiation يا د اِيکــْــس وړانګشون يا X radiation د رَڼا يا د نــُــوْر يا د روښنايي په ډَول يو ډَول اِلــِــکـتـرومــَــقـنـاطـيـسي (يا بـرېـښـووُسـپــَــنـکــَــښـيـځ يا اَنـګارلـيـومـادنـيـسـاتـيـږلـيـځ) يا electromagnetic وړانګشون يا تــَــشــَــعـشــُــع دئ چې کــُــتله يا منځسټ يا mass يا دروندتهیا يا weight نــِــه لري او مګر دِ اِيکــْــس وړانګ يا اِيکــْــسرې X ray په سترګېوں هم په آساني نه شي ليدل کېدی مګر لرې واټنوں (اَو مسافېوں او فاصلېوں) ته خپرېدلي شي ، اَو فرېکوېنسيان يا frequencies (يا فرېمانکېدواندڅــِــهياګان یا تــَــواتــُــران يا پلاڅودِشېبیان د رَپېدوں يا دِ اِهـتــِــزازوں ئې ، په يوې ثانيې يا پسېکېدوَيمې یا second کښې) ئې د نوْر یا د رڼا يا د روښنايي د هر ډَول رنګېوں د فرېکوېنسيـوں (فرېمانکېدواندڅــِــهياووں یا تــَــواتــُــروں یا پلاڅودِشېبیوں د رَپېدوں یا دِ اِهتــِــزازوں ئې ، په يوې ثانيې يا پسېکېدوَيمې یا second کښې) په نسبت يا برخئړيک کښې زیاد ډېرتــَــر يا ډېر لـوَړتر دي .
اَو په فيزیک (پنځپوهن) کښې فرمایل شوي دي چې اِلــِــکـتـرومــَــقـنـاطـيـسي (يا بـرېـښـووُسـپــَــنـکــَــښـيـځ يا اَنـګارلـيـومـادنـيـسـاتـيـږلـيـځ) يا electromagnetic وړانګشونان (يا تــَــشــَــعـشــُــع ګان) يا موجونه (يا څپې) ډېر ډَولونه لري ، چې د فرېکوېنسيوں (فرېمانکېدواندڅهياووں یا تــَــواتــُــروں یا پلاڅودِشېبیوں د رَپېدوں یا دِ اِهتــِــزازوں ئې ، په يوې ثانيې يا پسېکېدوَيمې یا second) د فــَــرقـمــَــند (يا ءِ ديپــَــرخواند يا ءِ ديـپــَــرخـمــَــنـد) تــَــمدیدوالــَــی یا اِمـتــَــدتوب يا رَسـېـدواندتــَــګ يا د different range لرندويان اِلــِــکـتـرومــَــقـنـاطـيـسي (يا بـرېـښـووُسـپــَــنـکــَــښـيـځ يا اَنـګارلـيـومـادنـيـسـاتـيـږلـيـځ) يا electromagnetic وړانګشونان (يا تــَــشــَــعـشــُــع ګان) يا موجونه (يا څپې) دسې نومونه لرلي شي :
۱. د راډيو (يا دِ وړانګيو) اَو د تېلېڤيزيون (يا د تــِــلــِــويزیون يا د ټېلېڤيژِن يا دِ تـېـرلــِــرېـويـنــِــمـڅـېـون) موجونه يا څپې radio and television waves .
۲. ميکروڅپې يا ميکروموجونه (يا مايکړوڅپې يا مایکروموجونه يا مایکرووېڤ يا مويـڅـېـوَړوکيڅــَــپې) microwave .
۳. اِينــِــناپــِــرلاندېدِسور (يا اِينـپــِــرلانـدِسور يا اِيلاندېـدِسور يا مادون دِ سور يا تــَــحـت ُ الـحــَــمـراء) وړانګشون يا تــَــشــَــعـشــُــع infrared radiation (چې د لــِــرېواک يا د رېموټ کنټرول remote control په سامانوں کښې هم کارول کيږي اَو دا وړانګشون يا تــَــشــَــعـشــُــع هم مګر په سترګېوں په آسانۍ همېشه يا تــِــل نــِــه شي ليدل کېدی .
۴. اَو بــِــل هم ليدووَړ (يا دِ ليدوں وَړ يا بينــِــښـقابــِــل يا وينــِــمـڅـېـقابــِــل) نوْر يا رَڼا يا روښنايي visible light .
۵. آلــِــرېــتـېـردِبــِــنــَــفش يا آلـوَړتــَــردِبــِــنــَــفـش يا آلــِــرېتــَــردِبــِــنــَــفش وړانګشون يا ultraviolet radiation (يا ماوَراء دِ بنفش تــَــشــَــعـشــُــع ، يا هــَــمآں څــِــه شا ته دِ بــِــنــَــفش اَشــِــعــَّــة ، يا همآڅـِـهشادِبــِــنــَــفش وړانګشون) يا ultraviolet radiation چې دِ اِنسان د پوستــِــکي رَنګ تـيـارِه کــَــوِلي شي ، اَو په طــِــب يا روغـتـهـيـاپوهــِــن کښې فــَــرمايــِــل شــِــوي چې که دِ اِنسان پوستــِــکي باندې که ډېـر دا وړانګ يا تشعشع که وُلــَــګيږي دِ پوستــِــکي دِ ســَـرَطان (يا دِ چــَـنګاښ يا دِ کــَــنـسـېـړ يا دِ کانـسـېـر يا دِ کــَــنـســِــر) يا دِ skin cancer مــَــريضي (يا ناروغي یا ناجوړي) رامــَــنـځـتـه کــَــوِلي شي ، په تأسف اَو په خواشيني .
۶. اِيکــْــس وړانګ يا اِيکــْــسرې X ray يا دِ رېْوْنتګېن وړانګشون (یا تــَــشــَــعـشــُــع يا اَشــِــعــَّــة) Röntgen radiation يا د اِيکــْــس وړانګشون يا X radiation ، چې دِ اِنسان د تن په منځ کښې دِ هــَــډوکـيـوں اَنځوران وُرســَــره اَخيستــِــل کېدَی شي ، اَو په همدې پاڼې کښې يو څه وپېژَندَوِل شو اَو همداراز چې يو ډېر خطرناک وړانګ يا وړانګشون دئ .
۷. اَو هم د ګــَــمــَّــه يا د «جيم» وړانګشون يا د ګاما تشعشع يا gamma or γ radiation ، چې دِ اِيکــْــس د وړانګ يا د رېـْـوْنـتـګـېـن د وړانګشون په نسبت اَو برخئړیک کښې ډېـر زیاد خطرناکتر هم وو ، په ډېره بیا چې که مــَــنبــَــع يا سرچینه يا source ئې که نږدې وو .