Jump to content

ايراسموس

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

ديزايديريوس ايراسموس روتيروداموس « Desiderius Erasmus Roterodamus» (28 اکتوبر 1466 – 12 جولای 1536)، يو هالنډی فيلسوف او کاتوليکي الاهياتپوه و، څوک چې د شمالي رنسانس يو له سترو پوهانو بلل کېږي.

د يو کاتوليک پادري په توګه، نوموړی په کلاسيکه پوهه کې يو مهم شخصيت و، چا چې په خپل انده او طبيعي لاتيني طريقه ليکل کړي. د بشرپالانو په منځ کې نوموړي ته د "بشرپالو شهزاده" لقب ورکړل شوی و، او "د مسيحي بشرپالو د برم تاج" بلل کېږی. پر متنونو د کار کولو لپاره د بشرپاله طريقو په استعمالولو سره، نوموړي د عهدجديد مهمې لاتيني او يوناني نسخې چمتو کړې، کومو چې داسې پوښتنې راپورته کړې چې په سمون او سمون ضد برخو کې اغېزناکې وګرځېدې. نوموړي همدا راز On Free Will (د ازادې ارادې په اړه)، In Praise of Folly(د حماقت په ستاينه کې)، Handbook of a Christian Knight (د مسيحي جنګيالي لاسي کتاب)، On Civility in Children (په ماشومانو کې د تهذيب په اړه)، Copia: Foundations of the Abundant Style (کوپای: د زيات اسلوب اساسات)، او نور ډېر اثار وليکل.[۱] [۲][۳]

ايراسموس د مخ پر وده اروپايي مذهبي سمون په شاليد کې ژوند کړی. نوموړی په خپل ټول ژوند کې د کاتولیکي کليسا يو غړی پاتې شو، له داخل څخه د کليسا او د هغې د مذهبي مشرانو د ناوړه چلند د سمون لپاره ژمن و. نوموړي د همغږۍ دوديز اصل دود کړ، کوم چې ځينو سمونپالانو (مارټن لوتر، کيلونسټ) د monergism د اصل په حق کې رد کړ. د هغه منځنۍ لارې (منځنۍ لار) په دواړو مرکزونو کې پوهان ناهيلي او ان غوصه کړل.

ايراسموس په 1536ز کال کې په باسل کې هغه مهال مړ شو، کله چې يې باربنټ ته بېرته د ستنېدو لپاره چمتوالی نيو او په باسل مونسټر کې، د دې ښار په پخوانۍ مرکزي کليسا کې خښ شو.[۴][۵]

د ژوند لومړي کلونه

[سمول]

ويل کېږي چې ديزايديريوس ايراسموس په «روټرډيم» کې، د 1460ز لسيزې د اکتوبر په اته ويشتمه نېټه، احتمالاً په 1460ز کال کې زېږېدلی و. نوموړي ته د Formiae د ايراسموس په وياړ نوم ورکړل شوی و، څوک چې د ايراسموس د پلار «جيرارډ» په شخصي ډول خوښ و.[۶][۷][۸][۹][۱۰]

که څه هم له «روټرډيم» سره يې نږدې تړاو درلود، نوموړی هلته يوازې څلور کاله اوسېدلی دی، او له هغې وروسته بيا کله هم نه دی راغلی. د هغه د کورنۍ او ابتدايي ژوند په اړه معلومات په بنسټيز ډول د هغه په ليکنو کې له مبهمو حوالو څخه تر لاسه کېږي. شونې ده چې د هغه مور او پلار په قانوني ډول واده نه وي کړی: د هغه پلار جيرارډ، په «ګوډا» کې يو کاتولیک پادري او وصي و. د هغه مور «مارګريتا روجيريس» (چې له هالنډي لقب Rutgers څخه لاتيني شوی نوم دی) وه، هغه په «زيونبرګن» کې د يو ډاکټر لور وه. شونې ده چې هغه د «جيرارډ» کورنۍ نوکره وه. که څه هم نوموړی د واده له عقد پرته زېږېدلی و، د ايراسموس پالنه د هغه مور او پلار په 1483ز کال کې د وبا له امله تر مړينې پورې وکړه.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

ايراسموس د رهباني او نيمه رهباني ښوونځيو په يوه سلسله کې زده کړې وکړې، کوم چې د هغه مهال ځوانانو ته برابرې وې. په 1475ز کال کې، په نهه کلنۍ کې، هغه او مشر ورور يې «پيټر» د هالنډ يو له تر ټولو غوره لاتيني ښوونځي ته واستول شول، چې په «ډيوينټر» کې موقعيت لري، او ملکيت يې د Lebuïnuskerk (د سينټ ليبوينز کليسا) د روحانيونو له برخې سره دی. هلته د استوګنې پر مهال د ښوونځي مدير «اليګزيندر هيګيس» نصاب نوی کړ. په اروپا کې په لومړي ځل د «الپ» په شمال کې، یوناني ژبه له پوهنتون څخه په ټيټه کچه تدريس شوه، او له دې ځايه نوموړي زده کړه پيل کړه. په دې ځای کې د هغه زده کړه هغه مهال پای ته ورسېده، کله چې د 1483ز کال په شا اوخوا کې په ښار کې وبا خپره شوه، او د هغه مور له ناروغۍ مړه شوه، څوک چې هلته خپلو زامنو ته د کور چمتو کولو لپاره تللې وه.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]

په 1484ز کال کې هغه او ورور يې په « 's Hertogenbosch» کې يو ثانوي ښوونځي ته واستول شول، چې د عام ژوند ورورولۍ ټولنې (Brethren of the Common Life) له خوا پر مخ وړل کېدو. نوموړی په دې ځای کې له «Devotio moderna» خوځښت او د دې ورورولۍ د مشهور کتاب «The Imitation of Christ» سره بلد شو، خو د مذهبي وروڼو او ښوونکو د سختو قوانينو او سختو طريقو څخه يې ډډه وکړه.[۲۱]

ټاکنه او د رهبانيت تجربه

[سمول]

غالباً په 1487ز کال کې، بې وزلۍ ايراسموس اړ کړ چې په سويلي هالنډ کې له «ګوډا» سره نږدې د سټين په کينونري کې د سینټ اګسټين د منظم غړي په توګه يو مقدس ژوند غوره کړي. نوموړي همدلته د 1488ز کال په وروستيو کې نذرونه ومنل، او د 1492ز کال د اپريل په پينځه ويشتمه د کاتولیک کشيش په توګه وټاکل شو. ويل کېږي چې هغه کله هم نه دی ليدل شوی چې د اوږدې مودې لپاره يې په فعال ډول د يو راهب په توګه کار کړی وي، او په مذهبي احکامو کې ځینې سرغړونې، د نوموړي وروستيو غوښتنو کې له داخل څخه د کليسا د اصلاح په مهمو موخو کې شاملې وې.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵]

په سټين کې د استوګنې پر مهال، ايراسموس له يو ملګري پادري « Servatius Rogerus» سره مينه ناکه اړيکه پيدا کړه، او د مينې يو لړ لیکونه يې وليکل، په کومو کې چې هغه «روجيرس» ته "زما نيم روح" وويل، ويې ليکل چې "ما په ناخوښۍ او بې تکلفۍ سره ستا ملاتړ وکړ". دا ليکنه په عموم کې د هغه جلا او ډېر محدود چلند څخه په ټوله معنا توپير لري، کوم چې هغه په وروستي ژوند کې وښود. (وروسته، په پاريس کې د درس پر مهال، نوموړی په ناڅاپي دول د «تاماس ګري» د سرپرست له خوا لېرې کړای شو. ځينو په دې اړوند د يوې نامشروع اړيکې په توګه اټکل کړی دی. په ايراسموس کله هم د هغه په ژوند کې دا ډول يادونه يا تور نه دی پورې شوی). د هغه په وروستي ژوند کې ممکن د هغه اثار دا پخوانۍ پېښې لېرې کړي، ځکه چې  لواطت پکې غندل شوی، او د نارينه او ښځو تر منځ په واده کې د جنسي غوښتنو ستاينه شوې.[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳]

د پادري په توګه له ټاکل کېدو ډېر ژر وروسته، هغه د رهبانيت دندې پرېښودو فرصت تر لاسه کړ، کله چې هغه ته د «کيمبرايي» د پادري، «هينري اف برګن» د منشي د دندې وړانديز وشو، د کوم لامل چې په لاتيني ژبه کې د هغه پوره مهارت او د یو لیکونکي په توګه د هغه شهرت و. وروسته، د ناروغۍ او بشرپالې مطالعاتو سره د مينې له امله نوموړی د مذهبي دندې له مقرراتي اړخونو څخه په لنډ مهالي ډول معاف کړای شو، خو بیا هم يو پادري پاتې شو. پاپ ليو لسم وروسته د معافۍ دا پړاو دايمي کړ، کوم چې هغه مهال د درناوي وړ امتياز و.[۳۴][۳۵][۳۶]

سفرونه

[سمول]

ايراسموس د بې وزلۍ له امله په پراخه کچه او په منظم ډول سفرونه وکړل، له خپل سټين پادريتوب څخه تېښته (کيمبراي ته)، زده کړه (پاريس، ټورن ته)، د خوله کېدو د ناروغۍ له وبا څخه تېښته (اولينز ته)، دنده (انګلستان ته)، د مخطوطاتو، لیکنو لپاره د کتابتونونو په لټه کې (برابنټ ته)، شاهي سلاکار (کولون ته)، سرپرستي، درس ورکول او څارنه (شمالي ايټاليه ته)، شبکه جوړول (روم ته)، په شخصي ډول د چاپ په مټ کتابونه کتل (پاريس، وينس، لووين، باسل ته) او د مذهبي جنون له ظلم څخه ځان ژغورنه (فيوبرا ته). نوموړي له اس سپرلۍ څخه خوند اخيست.

پاريس

[سمول]

په 1495ز کال کې د پادري هنري په خوښه او معاش سره، ايراسموس د پاريس په پوهنتون کې په « Collège de Montaigu» کې د زده کړې لپاره ولاړ، کوم چې د اصلاحي شوق مرکز دی، د روحاني «جان سټينډونک» د لارښونې سره سم، د چا له سختيو څخه چې هغه شکايت کړی و. دا پوهنتون هغه مهال د علمي زده کړې مرکزي ځای و، خو هغه له مخکې څخه د بشرپالنې د رنسانس تر اغېز لاندې راغلی و. د بېلګې په ډول، ايراسموس په پاريس کې د يو ايټالوي بشرپال «Publio Fausto Andrelini»، شاعر او د بشرپالنې پروفيسر نږدې ملګری شو.[۳۷][۳۸]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ Tracy, James D. "Desiderius Erasmus Biography & Facts". Encyclopædia Britannica. بياځلي په 29 May 2018.
  2. ↑ Sauer, J. (1909). Desiderius Erasmus Archived 13 June 2010 at the Wayback Machine.. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved 10 August 2019 from New Advent: http://www.newadvent.org/cathen/05510b.htm
  3. ↑ "DESIDERIUS ERASMUS". Luminarium Encyclopedia Project.
  4. ↑ Hoffmann, Manfred (Summer 1989). "Faith and Piety in Erasmus's Thought". Sixteenth Century Journal. 20 (2). Truman State University Press: 241–258. doi:10.2307/2540661. JSTOR 2540661.
  5. ↑ Dixon, C. Scott (2012). Contesting the Reformation. Wiley-Blackwell. p. 60. ISBN 978-1-4051-1323-6. Erasmus had been criticizing the Catholic church for years before the reformers emerged, and not just pointing up its failings but questioning many of its basic teachings. He was the author of a series of publications, including a Greek edition of the New Testament (1516), which laid the foundations for a model of Christianity that called for a pared-down, internalized style of religiosity focused on Scripture rather than the elaborate, and incessant, outward rituals of the medieval church. Erasmus was not a forerunner in the sense that he conceived or defended ideas that later made up the substance of the Reformation thought. [...] It is enough that some of his ideas merged with the later Reformation message.
  6. ↑ Nauert, Charles "Desiderius Erasmus". Winter 2009 Edition. Stanford Encyclopedia of Philosophy. “Erasmus was a native of the Netherlands, born at Rotterdam in the county of Holland on 27 October of some year in the late 1460s; 1466 now seems to be the year that most biographers prefer. Erasmus's own statements on the year of his birth are contradictory, perhaps because he did not know for certain but probably because later in life he wanted to emphasize the excessively early age at which his guardians pushed him and his elder brother Peter to enter monastic life, in order to support his efforts to be released from his monastic vows.” 
  7. ↑ Gleason, John B. "The Birth Dates of John Colet and Erasmus of Rotterdam: Fresh Documentary Evidence", Renaissance Quarterly, The University of Chicago Press on behalf of the Renaissance Society of America, Vol. 32, No. 1 (Spring, 1979), pp. 73–76; www.jstor.org
  8. ↑ Avarucci, Giuseppe (1983). "Due codici scritti da 'Gerardus Helye' padre di Erasmo", in: Italia medioevale e umanistica, 26 (1983), pp. 215–55, esp. pp. 238–39". {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  9. ↑ Huizinga, Erasmus, pp. 4 and 6 (Dutch-language version)
  10. ↑ Harry Vredeveld, "The Ages of Erasmus and the Year of his Birth", Renaissance Quarterly, Vol. 46, No. 4 (Winter, 1993), pp. 754–809, www.jstor.org
  11. ↑ "Catholic Encyclopedia". بياځلي په 1 May 2023.
  12. ↑ Cornelius Augustijn, Erasmus: His life, work and influence, University of Toronto, 1991
  13. ↑ The 19th century novel The Cloister and the Hearth, by Charles Reade, is an account of the lives of Erasmus's parents.
  14. ↑ Nauert, Charles "Desiderius Erasmus". Winter 2009 Edition. Stanford Encyclopedia of Philosophy. “Erasmus was a native of the Netherlands, born at Rotterdam in the county of Holland on 27 October of some year in the late 1460s; 1466 now seems to be the year that most biographers prefer. Erasmus's own statements on the year of his birth are contradictory, perhaps because he did not know for certain but probably because later in life he wanted to emphasize the excessively early age at which his guardians pushed him and his elder brother Peter to enter monastic life, in order to support his efforts to be released from his monastic vows.” 
  15. ↑ Cornelius Augustijn, Erasmus: His life, work and influence, University of Toronto, 1991
  16. ↑ Nauert, Charles "Desiderius Erasmus". Winter 2009 Edition. Stanford Encyclopedia of Philosophy. “Erasmus was a native of the Netherlands, born at Rotterdam in the county of Holland on 27 October of some year in the late 1460s; 1466 now seems to be the year that most biographers prefer. Erasmus's own statements on the year of his birth are contradictory, perhaps because he did not know for certain but probably because later in life he wanted to emphasize the excessively early age at which his guardians pushed him and his elder brother Peter to enter monastic life, in order to support his efforts to be released from his monastic vows.” 
  17. ↑ "Alexander Hegius". Encyclopedia Britannica. بياځلي په 1 May 2023.
  18. ↑ Peter Nissen: Geloven in de Lage landen; scharniermomenten in de geschiedenis van het christendom. Davidsfonds/Leuven, 2004.
  19. ↑ Roosen, Joris (2020). The Black Death and recurring plague during the late Middle Ages in the County of Hainaut: Differential impact and diverging recovery (PDF). p. 174. ISBN 978-94-6416-146-5. بياځلي په 20 July 2023.
  20. ↑ Nauert, Charles "Desiderius Erasmus". Winter 2009 Edition. Stanford Encyclopedia of Philosophy. “Erasmus was a native of the Netherlands, born at Rotterdam in the county of Holland on 27 October of some year in the late 1460s; 1466 now seems to be the year that most biographers prefer. Erasmus's own statements on the year of his birth are contradictory, perhaps because he did not know for certain but probably because later in life he wanted to emphasize the excessively early age at which his guardians pushed him and his elder brother Peter to enter monastic life, in order to support his efforts to be released from his monastic vows.” 
  21. ↑ Nauert, Charles "Desiderius Erasmus". Winter 2009 Edition. Stanford Encyclopedia of Philosophy. “Erasmus was a native of the Netherlands, born at Rotterdam in the county of Holland on 27 October of some year in the late 1460s; 1466 now seems to be the year that most biographers prefer. Erasmus's own statements on the year of his birth are contradictory, perhaps because he did not know for certain but probably because later in life he wanted to emphasize the excessively early age at which his guardians pushed him and his elder brother Peter to enter monastic life, in order to support his efforts to be released from his monastic vows.” 
  22. ↑ Harry Vredeveld, ed. (1993), Collected Works of Erasmus: Poems, Translated by Clarence H. Miller, University of Toronto Press, pp. xiv–xv, ISBN 9780802028679
  23. ↑ Galli, Mark, and Olsen, Ted. 131 Christians Everyone Should Know. Nashville: Holman Reference, 2000, p. 343.
  24. ↑ Harry Vredeveld, ed. (1993), Collected Works of Erasmus: Poems, Translated by Clarence H. Miller, University of Toronto Press, pp. xiv–xv, ISBN 9780802028679
  25. ↑ Erasmus, Desiderius (1989). Collected Works of Erasmus: Spiritualia. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-2656-9.
  26. ↑ Diarmaid MacCulloch, A History of Christianity, 2010, p. 595
  27. ↑ Forrest Tyler Stevens, "Erasmus's 'Tigress': The Language of Friendship, Pleasure, and the Renaissance Letter". Queering the Renaissance, Duke University Press, 1994
  28. ↑ Collected Works of Erasmus, vol. 1, p. 12 (Toronto: University of Toronto Press, 1974)
  29. ↑ Diarmaid MacCulloch (2003). Reformation: A History. p. 95. MacCulloch further adds in a footnote "There has been much modern embarrassment and obfuscation on Erasmus and Rogerus, but see the sensible comment in J. Huizinga, Erasmus of Rotterdam (London, 1952), pp. 11–12, and from Geoffrey Nutuall, Journal of Ecclesiastical History 26 (1975), 403"; However Harry Vredeveld argues that the letters are "surely expressions of true friendship", citing what Erasmus said to Grunnius: "It is not uncommon at [that] age to conceive passionate attachments [fervidos amores] for some of your companions".Harry Vredeveld, ed. (1993), Collected Works of Erasmus, Translated by Clarence H. Miller, University of Toronto Press, p. xv, ISBN 9780802028679
  30. ↑ According to Thomas Penn, Erasmus was "ever susceptible to the charms of attractive, well-connected, and rich young men". Thomas Penn, The Winter King, Penguin, 2013.
  31. ↑ The biographer J.J. Mangan commented of his time living with Andrea Ammonio in England "to some extent Erasmus thereby realized the dream of his youth, which was to live together with some choice literary spirit with whom he might share his thoughts and aspiration". Quoted in J.K. Sowards,The Two Lost Years of Erasmus: Summary, Review, and Speculation, Studies in the Renaissance, Vol. 9 (1962), p174
  32. ↑ However, note that such crushes may not have been scandalous at the time: the Cistercian Aelred of Rievaulx's influential book On Spiritual Friendship put intense adolescent and early-adult friendships between monks as natural and useful steps towards "spiritual friendships", following Augustine.
  33. ↑ Erika Rummel, Erasmus, London, 2004
  34. ↑ Hunt Janin (2014). The University in Medieval Life, 1179–1499 (illustrated ed.). McFarland. p. 159. ISBN 978-0-7864-5201-9. Extract of page 159
  35. ↑ Dispensed of his vows of stability and obedience[مړه لينکونه] from his obligations "by the constitutions and ordinances, also by statutes and customs of the monastery of Stein in Holland", quoted in J.K. Sowards,The Two Lost Years of Erasmus: Summary, Review, and Speculation, Studies in the Renaissance, Vol. 9 (1962), p174
  36. ↑ Allen, P. S.; Colotius, A. (1910). "A Dispensation of Julius II for Erasmus". The English Historical Review. 97 (25): 123–125. doi:10.1093/ehr/XXV.XCVII.123. JSTOR 549799. بياځلي په 11 July 2023.
  37. ↑ Andrews, Edward D.; Lightfoot, J.B.; Kenyon, Frederic G. (2022). THE REVISIONS OF THE ENGLISH HOLY BIBLE: Misunderstandings and Misconceptions about the English Bible Translations. Christian Publishing House. ISBN 9798352124185.
  38. ↑ Coroleu, Alejandro (2014). Printing and Reading Italian Latin Humanism in Renaissance Europe (ca. 1470-ca. 1540) (PDF). Cambridge Scholars Publishing. p. 15. ISBN 978-1-4438-5894-6. بياځلي په 11 July 2023.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ايراسموس&oldid=302997" نه اخيستل شوی