امانت يا وديعت
- د امانت یا ودیعت تعریف: امانت هغه څه دي چې د چا سره ساتل کیږي ترڅو ساتنه یې وشي او کله چې مالک یې وغواړي ، کولی شي هغه بیرته ورته وسپاري.
د امانت حکم: زیرمه کول جواز او مشروع دي. لاندې آیتونه د دې مشروعیت ته اشاره کوي: الله فرمايي: "هغه څوک چې د اعتماد وړ دی یا امین ورته ویل شوي نو خپل امانت د تادیه کړي.
" او فرمايي: نِنَّ ّللَّهَ يَأۡمُرُكُمۡ تَن تُؤَدُّواْ ۡألۡأَمَٰنَٰتِ لِلَى أَهۡلِهَا﴾ [النساء:] 58]. "خدای تاسو ته امر کوي چې امانتونه هغه چا ته پریږدئ څوک چې مستحق دي.
پیغمبر اکرم (ص) فرمایی: "أَدِّ الأَمَانَةَ إِلَى مَنِ ائْتَمَنَكَ، وَلا تَخُنْ مَنْ خَانَكَ»" (ابو داود او الترمذی). "هغه چا ته امانت پریږدئ چې چا درباندې باور کړی وي ، او له هغه چا سره خیانت مه کوئ چې تاسو سره خیانت کوي.
امانت یو ډول باور دی ، او د امانت حکم د مختلفو شرایطو سره سم توپیر لري. ځینې وختونه د امانت اخیستل او منل واجب دي ، او په داسې حالت کې چې یو مسلمان مجبور وی چی د خپل مال ساتنه وکړي او نه یې موندلی مګر هغه څوک چې خپل مال اخلي ، په ځینو مواردو کې د امانت منل مستحب دي.
د مثال په توګه ، دا چې یو شخص پداسې حال کې چې د خپلې ملکیت ساتنه کوي ، دا د ساتنې لپاره بل ته ورکوي ، پدې حالت کې د امانت منل واجب ندي.
البته چې مستحب هم ده ځکه د وتعاونو علی البر یو ډول هم دﺉ، خدای پاک فرمایي:﴿وَتَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰ﴾ [المائدة: 2]. او کله ناکله د امانت منل مکروه وي ، په دې معنی که چیرې هغه څوک چې امانت یې زیرمه کړی وي ، که هغه یې د ساتلو وړ نه وي ، نو د دې منل مکروه دي.
د امانت احکام: -: امانت ورکونکی او امانت اخیستونکی باید مکلف ، هوښیار او وړ شخص وي ، نو یو ماشوم او لیونۍ چې عقل نه لري نشي کولی ژمنه وکړي او نه یې مني. - که امانت له کومې سرغړونې او تخفیف پرته له لاسه ورکړل شي ، تضمین په هغه باندې واجب نه دی ، پیغمبر اکرم (ص) په ضعیف حدیث کې فرمايي فرمایي: " چې امانتدار ضامن ندﺉ
"او فرمايي چې چا سره چې امانت ايښودل کيږي ضامن ندﺉ ." (ابن ماجه).
امانت ورکونکی او امانت اخیستونکی هر ځای او هر چیرې کولی شي په هر وخت کې امانت بیرته ورکړي. - امانت اخیستونکی نشي کولی چې امانت له اجازې پرته په هیڅ ډول په مصرف ورسوي ، د مالک په اجازه تابع ده. که چیرې د پور د اجرا په اړه د امانت کونکي او امانت اخیستونکي ترمینځ شخړه شتون ولري ، نو د امانت اخیستونکی خبره په قسم سره معتبره ده. غیر لدې چې امانت اخیستونکي خپله ادعا ثابته کړي چې مصرف نه وي شوې.