پرمختللې ښوونه او روزنه
پرمختللې زدهکړه یا ښوونه او روزنه یو روزنپوهنیز غورځنګ دی چې د نولسمې پېړۍ په وروستیو کې پیل شو او تر نن ورځې پورې په بېلابېلو بڼو دوام لري. په اروپا کې، پرمختللې زدهکړې د نومهالې زدهکړې غورځنګ بڼه غوره کړه. د «پرمختللې» ګړنه، د نولسمې پېړۍ له دودیزو درسي مفرداتو څخه د دغې زدهکړې جلا کول وو (د دودیزو مفرداتو رېښه، د پوهنتون لپاره کلاسیک چمتووالي ته رسېږي چې په کلکه د ټولنیزې طبقې لهخوا د کرکې وړ وګرځېده). د پرمختللې زدهکړې رېښه، نومهالې تجربې ته رسېږي چې ډېري پرمختللې زدهکړې دغه ګډې ځانګړتیاوې لري:[۱]
- د عمل لهلارې پر زدهکړې باندې ټینګار- عملي پروژې، د محصل د لېږلو لهلارې زدهکړه، تجربي زدهکړه.
- پر موضوعي واحدونو متمرکز یوموټي درسي مفردات.
- د مسئلې پر حل او انتقادي تفکر باندې کلک ټینګار.
- ډلهییز کار او د تولنیزو وړتیاوو پراختیا.
- د ذاتي پوهې پر خلاف، پوهاوی او عمل د زدهکړې اهدافو د ترلاسه کولو په موخه.
- د زدهکړې ګډې او مشارکتي پروژې.
- د ټولنیز مسؤلیت او دیموکراسۍ زدهکړه.
- په ورځني درسي پروګرام کې د ټولنیزو خدماتو او ښوونیزو خدماتو د پروژو یوځای کول.[۲]
- د موضوع د منځپانګې ټاکل د دې لپاره چې په راتلونکې ټولنه کې به کومو مهارتونو ته اړتیا لېدل کېږي.[۳]
- د زده کړې د بېلابېلو سرچینو په ګټه پر درسي کتابونو باندې ټینګار نهکول.
- په ټول ژوند کې د زدهکړې او ټولنیزو مهارتو پر ترلاسه کولو باندې ټینګار.
- د ماشوم د پروژو او تولیداتو د ارزونې لهلارې ارزښت موندنه.
ښوونیزه تیوري
[سمول]د پرمختللې ښوونې او روزنې نښې نښانې د جان لاک او ژان ژاک روسو په آثارو کې وموندل شوې، چې دواړه یې د جان دېوې په شان تیوريپوهانو لهخوا د پنځول شویو مفکورو مخکښې څېرې دي. لاک، چې د بریتانیا د لومړنیو تجربهپالو له ډلې نه ګڼل کېږي، پر دې باور دی چې، «حقیقت او پوهه… د منل شویو یا وړاندې شویو مفکورو له لاسوهنې یا تنظیم څخه نه، بلکې د مشاهدې او تجربې لهمنځه راولاړېږي». هغه همدا راز، د زدهکړې په موخه، جوتو تجربو درلودلو ته د ماشومانو د اړتیا په هکله بحث کړی دی. روسو دغه فکري کرښه په «اېمیل، یا د زدهکړې په اړه» اثر کې لا ژوره کړه، چېرې چې هغه استدلال کوي، چې له ښوونکو څخه د زدهکوونکو اطاعت کولو او د واقعیتونو حفظولو په پایله کې ارزښتمنه زدهکړه ترلاسه کېدلای نهشي.[۴]
یوهان برنهارد بازدوف
[سمول]د آلمان په دېساو کې، په ۱۷۷۴زکال کې، یوهان برنهارد بازدوف (۱۷۲۴ تر ۱۷۹۰ز) د Philanthropinum (خیریه) ښوونځی پرانېست. هغه له ماشومانو سره د خبرواترو او د لوبو لهلارې نوي ښوونیز مېتودونه او د فزیکي ودې لپاره یو پروګرام رامنځته کړ. د هغه مېتودونه بریالي راوختل او د هغو په هکله یوه رساله لیکي: «د اعیانو د ماشومانو ښوونه او روزنه تر ټولو غوره او ناپېژندل شویو مېتودونو لهلارې».
کریستین گوتیلف سالزمن
[سمول]کریستین گوتیلف سالزمن (۱۷۴۴ تر ۱۸۱۱ز) د شنپفنتال ښوونځي بنسټګر ؤ. یاد ښوونځی چې د ښوونې او روزنې د نویو مېتودونو لهلارې پر مخ بیول کېده (چې په کلکه د ژان ژاک روسو د مفکورو څخه اغېزمن شوی دی). هغه «د اخلاقو بنسټونه، د ماشومانو لپاره» کتاب ولیکه او له لومړیو کتابونو څخه دی چې د ماري ولستونکرافت لهخوا انګلیسي ته ژباړل شوی.
یوهان هاینریش پستالوزي
[سمول]یوهان هاینریش پستالوزي (۱۷۴۶ تر ۱۸۲۷ز) یو سویسي، د ښوونې او روزنې ښوونکی او سمونپال ؤ چې په خپله تګلاره کې د رومانتسیزم یوه بېلګه وه. هغه د سویس په آلماني او فرانسوي ژبو سیمو کې څو ښوونیز مرکزونه پرانېستل او د خپل د انقلابي نومهالو ښوونیزو اصولو په بیان کې یې ګڼشمېر آثار ولیکل. د هغه شعار:«د سر، لاس او زړه په واسطه زدهکړه» وه. د هغه څېړنې او تیوريګانې ډېرې هغو ته پاتې کېږي چې روسو په «اېمیل» کې بیان کړې دي. ډېري هغه د «نومهال ښوونیزو او روزنیزو علومو پلار» ګڼي. د هغه ساه پوهنیزې تیوريګانې په ښوونې پورې اړوند دي، ځکه چې د شي د ښوونې پر پراختیا باندې تمرکز کوي، یعنې هغه داسې احساس کاوه چې وګړي د تجربو او د مستقیم تنظیم او د اشیاوو له تجربې څخه په ښه توګه زدهکړه ترلاسه کوي. سربېره پر دې، هغه ګومان کاوه چې ماشومان د اجبار لهمخې نه، بلکې د دنننۍ هڅېدنې لهلارې یو څه زده کوي. د یوه ښوونکي دنده به دا وي چې د زدهکړې لهلارې د وګړو په توګه د خپلو زدهکوونکو په لارښوونه کې مرسته وکړي او هغو ته دا مجال ورکړي، ترڅو په خپلو طبیعي څېرو کې راڅرګند شي.[۵]
په لوېدیځ کې
[سمول]فرانسه
[سمول]اېدموند دېمولینز له ابوتشولم او بېدلز څخه الهام واخېست، ترڅو په په ۱۸۹۹ز کال کې، په ورنویل-سور-آور کې د روچېس ښوونځی پرانیزي. پاول رابین، د پرمختللې زدهکړې اصول، د ۱۸۸۰ او ۱۸۹۴ز کلونو ترمنځ، په پرېوست مرستون کې پلي کړل. دا لومړنی مختلط فرانسوي ښوونځی او په هغه مهال کې یوه افتضاح وه. «سباستین فاور» په ۱۹۰۴ز کال کې د «La Ruche (ځالې)» په نامه یو آزاديپال ښوونځی پرانېست.
آلمان
[سمول]هِرمان لیتز په ۱۹۰۴ز کال کې د رېدي موډل پر بنسټ، د بېلابېلو عمرونو هلکانو لپاره درې Landerziehungsheime ښوونځي (د هېواد تعلیمي خونې) پرانېستل. لیتز په پای کې بریال شو، ترڅو د دغو ښوونځیو شمېر اتو(۸) ته ورسوي. ادیت او پاول ګېهیب په ۱۹۱۰ز کال کې د اودېنوالډ په هپنهایم کې د اودېنوالډ ښوونځی پرانېست چې په هغه کې د پرمختللې زدهکړې لهلارې، د ذهن او عمل فعالیتونه پر یوځای کولو باندې ډېر ټینګار کېده.[۶][۷]
هسپانیا
[سمول]د هسپانیا په بارسلونا کې Escuela Moderna (عصري ښوونځی) په ۱۹۰۱ز کې د یوه کاتالونیایي ښوونکي او انارشیست «فرانسیسکو فېرېر» لهخوا پرانېستل شو. هغه د سېسیل رېدي تر اغېزې لاندې راغلی ؤ. په متحده ایالاتو کې هم د Escuela Moderna پر بنسټ پرانېستل شوي عصري ښوونځي د «فېرېر ښوونځيو» په نامه یادېږي. څرنګه چې په هسپانیا کې، ښوونځي، له سکولارې او باخبرې طبقې له لیدلوري څخه د کارګرې طبقې د ښوونې او روزنې په موخه په پام کې نیول شوي وو، عصري ښوونځیو د ورځې لهخوا د ماشومانو لپاره اکاډمیک ټولګي او د شپې لهخوا د لویانو لپاره د مداومې ښوونې او روزنې درسونو ټولګي برابرول.
په ختیځ کې
[سمول]هند
[سمول]رابیندرانات ټاګور (۱۸۶۱ تر ۱۹۴۱ز) د پرمختللې ښوونې او روزنې یوه اغېزمنه پلي کوونکې څېره وه. هغه «شانتينیکیتن» ته، چې بولپور ته نږدې د هند د لوېدیځ بنګال په بېربهوم سیمه کې، د کلکتې شمال خوا ته کابو په ۱۶۰ کیلومټره واټن کې پرته ولسوالۍ ده، پرمختیا ورکړه. هغه د زدهکړې د بېلابېلو طبیعي سرچینو په ګټه پر درسي کتابونو باندې ټینګار ونهکړ. د هغه ټینګار پر ځانهڅونې ؤ، نه پر انضباط او د فکري پلټنې پر روزنې یا پر پرتلهییزې لوړوالي.د چین، جاپان او منځني ختیځ د بېلابېلو هڅوبونو په هکله ځانګړې مطالعاتي برنامې په پام کې نیول شوې وې. هغه پر دې باور ؤ چې ښوونه باید «زموږ د اختراعي او جوړوونکو انرژیو د خوند ترلاسه کولو تمرین وي، چې له موږ سره د شخصیت په جوړولو کې مرسته وکړي».[۸][۹]
جاپان
[سمول]سیکاتسو تزوزوریکاتا په جاپان کې د خلکو یو غورځنګ دی، چې پرمختللې زدهکړې له غورځنګ سره ډېر ورتهوالی لري، خو دغه غورځنګ په بشپړه توګه خپلواک او د ۱۹۲۰ز لسیزه له وروستیو څخه پیل شو. د جاپان پرمختللي ښوونیز غورځنګ، د جاپان د عصري کولو لپاره یو ګام ؤ چې لا تر اوسه پورې یې هم انګازې خپرې دي.[۱۰]
سرچينې
[سمول]- ↑ "Progressive Education - How Children Learn". ThoughtCo. نه اخيستل شوی 2018-06-29.
- ↑ Wade, Rahima (1995-05-01). "Developing Active Citizens: Community Service Learning in Social Studies Teacher Education". The Social Studies. 86 (3): 122–128. doi:10.1080/00377996.1995.9958383.
- ↑ Medhat Fam, Ed D. "Progressive Education" (په انګليسي).
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ Hayes, William (2006). The progressive education movement: Is it still a factor in today's schools?. Rowman & Littlefield Education.
- ↑ Butts, R. Freeman; Cremin, Lawrence (1958). A History of Education in American Culture.
- ↑ "Hermann Lietz - German educational reformer".
- ↑ Dr. Inge Hansen-Schaberg, Erinnerung an Minna Specht Archived 2008-10-21 at the Wayback Machine. Philosophical-Political Academy. Retrieved July 19, 2010 کينډۍ:In lang
- ↑ Sen, Amartya. "Tagore and His India". Nobelprize.org. Nobel Media. نه اخيستل شوی 31 January 2017.
- ↑ Behera, Dr. Arun K. "RABINDRANATH TAGORE'S PROGRESSIVE EDUCATIONAL VISION" (PDF). THE DAWN JOURNAL. نه اخيستل شوی 31 January 2017.
- ↑ Yamasaki, Yoko (2010). "The impact of Western progressive educational ideas in Japan: 1868–1940". History of Education. 39 (5): 575–588. doi:10.1080/00467601003687598. S2CID 144446794.