د کاتالان خپلواکۍ غوښتونکی خوځښت
د کاتالان یا کاتالونیا خپلواکۍ غوښتونکی خوځښت په کاتالاني ملت پالنه کې ریښه لرونکی هغه ټولنیز او سیاسي خوځښت دی چې له هسپانیا څخه د کاتالان د خپلواکۍ په لټه کې دی.
د کاتالونیا د جلا غوښتنې پیل له هغو سیمه پالو او ملت پالو خوځښتونو څخه سرچینه اخیسته چې د نوولسمې میلادي پېړۍ په نیمايي کې د رومانتیکي نظریاتو تر اغېز لاندې یې په اروپا کې پراختیا موندلې وه. د کاتالان خپلواکۍ غوښتونکی لومړنی سازمان یافته ګوند د ایستات کاتالا (کاتالاني دولت) په نامه و چې په ۱۹۲۲ زکال کې د فرانسېسک ماسیا له خوا تاسیس شو. په ۱۹۳۱ زکال کې دغه ګوند او نورو ګوندونو په ګډه سره د کاتالان د کیڼ اړخو جمهوري غوښتونکو (Esquerra Republicana de Catalunya یا ERC) تر نامه لاندې ګوند جوړ کړ. ماسیا په ۱۹۳۱ زکال کې د هسپانیا دننه د کاتالان د جمهوریت اعلان وکړ او د هسپانیا د دویم جمهوریت له رهبرانو سره یې له خبرو اترو وروسته په دغه هېواد کې دننه خودمختاري ومنله. د هسپانیا د کورنۍ جګړې پر مهال، جنرال فرانسېسکو فرانکو په ۱۹۳۸ زکال کې د کاتالونیا خودمختاري لغو کړه. په ۱۹۷۵ زکال کې د فرانکو له مړینې وروسته د کاتالونیا سیاسي ګوندونو د خپلواکۍ پر ځای د خودمختارۍ په لاسته راوړو تمرکز وکړ.
د کاتالونیا خپلواکي غوښتونکی معاصرخوځښت د ۲۰۰۹ زکال په شاوخوا کې د یو لړ پېښو له دې ډلې د ۲۰۰۷- ۲۰۰۸ زکال د مالي کړکېچ او د هسپانیا د اساسي قانون په محکمه کې د خلکو د ګوند (Partido Popular) له خوا په ۲۰۰۶ زکال کې د کاتالونیا د خودمختارۍ د اساسنامې په ننګولو سره پیل شو؛ کاتالاني ښاروالیو د ۲۰۰۹ زکال څخه تر ۲۰۱۱ زکال پورې د خپلواکۍ اړوند نمایشي ټول پوښتنه ترسره کړه. په ۲۰۱۰ زکال کې د محکمې حکم چې د دغې اساسنامې یو شمېر برخې یې له اساسي قانون سره په ټکر کې وبللې ګڼ شمېر اعتراضات یې راوپارول او له امله یې د ۲۰۱۲ زکال له وخته مخکې ټاکنې وشوې؛ په دغو ټاکنو کې د کاتالونیا په پارلمان کې خپلواکۍ پلوو د لومړي ځل لپاره اکثریت څوکۍ خپلې کړې. نوي دولت په ۲۰۱۴ زکال کې یوه «غیر الزامي» ټول پوښتنه د خودمختارۍ اړوند ترسره کړه چې د خپلواکۍ اړوند په کې په غوڅ اکثریت رایې ورکړل شوې، خو د خپلواکۍ د مخالفینو له خوا د ټاکنو په تحریم کولو سره په کې د وګړو ونډه لږ وه. ورپسې د ۲۰۱۵ زکال ټاکنو د نوې او الزامي ټول پوښتنې د ترسره کولو غوښتنه وکړه. په داسې حال کې چې دغه موضوع د هسپانیا د دولت او د اساسي قانون د محکمې له خوا ناقانونه وبلل شوه، ځکه هغوی د کاتالونیا اداره د ټول پوښتنې کولو اړوند د قانوني صلاحیت نه لرونکې بلله. ورته مهال دغه ټول پوښتنه په ۲۰۱۷ زکال کې د لویو سیاسي او ټولنیزو کړکېچونو په ترڅ کې چې د پولیسو له خوا له وړاندې او آن د رایو ورکولو پر مهال د هغو د مخه نیولو په موخه اقدامات په کې شامل و؛ ترسره شوه. د کاتالونیا د خپلواکۍ د ملاتړو او مخالفینو د پراخو لاریونونو له امله د کاتالونیا پارلمان د یو خپلواک جمهوریت د اعلان په موخه طرحه تصویب کړه؛ ورته مهال د هسپانیا مشرانو جرګې د نوو سیمه ئیزو ټاکنو تر مهاله د کاتالونیايي بنسټونو د کنټرول کولو اړوند رایه ورکړه. د سیمه ئیز دولت مشران په راتلونکو اونیو کې ونیول شول او د وخت د ولسمشر کارلس پوجدمون په ګډون یو شمېر نور یې له هېواده په تېښته بریالي شول. په ۲۰۱۹ زکال کې د هسپانیا نوي دولت د کاتالونیا له دولت سره «د خبرو پر میز» له ناستې سره هوکړه وکړه، په داسې حال کې چې له وړاندې څخه یې د هغو د خپلواکۍ یا برخلیک ټاکلو اړوند ډډه کړې وه. په ۲۰۲۰ زکال کې د هسپانیا دولت د نیول شوو مشرانو د بخښنې په بهیر کار پیل کړ او د ۲۰۲۱ زکال په جون میاشت کې پلی شو.
د کاتالونیا په پارلمان کې ټولو هغه ګوندونو چې په ښکاره توګه یې له خپلواکۍ ملاتړ کاوه د کاتالونیا لپاره د یوځای (Together for Catalonia) تر نامه لاندې ایتلاف یې جوړ کړ چې په کې د کاتالونیا د ملت پاله لیبرال ګوند (CDC) ځای ناستی د کاتالونیا دیموکرات اروپايي ګوند (PDeCAT)، کیڼ اړخی جمهوري غوښتونکی ګوند (ERC) او د عامه یووالي ګوند (Candidatura d'Unitat Popular) شامل و. ورته مهال د دغې سیمې د خپلواکۍ په مخالفو ګوندونو کې Ciutadans (د هېوادوالو ګوند)، د خلکو ګوند (PP)، د کاتالونیا سوسیالېست ګوند او له ۲۰۲۱ زکال راهیسې په کې بوکس (Vox) سیاسي ګوند شامل و. ټول په یوه مټ کولای شي (En Comú Podem) تر نامه لاندې ګوند بیا د فدرالېزم ملاتړی دی چې د قانوني او ټولو ته د منلو وړ ټول پوښتنې غوښتنه کوي.
د خپلواکۍ پر وړاندې اپوزیسیون
[سمول]سیاسي ګوندونه
[سمول]په هسپانیا کې ټول سیاسي ګوندونه د کاتالونیا د خپلواکۍ له نظر سره مخالف دي، یوازې د Catalunya En Comú-Podem (په ګډه سره موږ کولای شو) ګوند بیا د ټول پوښتنې ملاتړی دی او په دغه برخه کې بې پلوه دی. هغوی په ګډه سره د کاتالونیا په پارلمان کې اقلیت څوکۍ او رایې لري. نور ګوندونه لکه Ciutadans او د کاتالونیا د خلکو ګوند چې د ۲۰۱۷ زکال د کاتالونیا په سیمه ئیزو ټاکنو کې یې په ترتیب سره ۲۵.۴ او ۴.۲ سلنه رایې لرلې د تل لپاره د کاتالونیا د خودمختارۍ له مفهوم سره مخالف دي. د کاتالونیا سوسیالېست ګوند (۱۳.۹ سلنه رایې لري) هم له خپلواکۍ سره مخالف دی. په داسې حال کې چې یو شمېر غړو یې تر ۲۰۱۲ زکال پورې د خودمختارۍ د ټول پوښتنې څخه ملاتړ کاوه، له ۲۰۱۵ زکال وروسته د دغه ګوند رسمي دریځ دا دی چې د هسپانیا اساسي قانون باید اصلاح شي څو کاتالونیا په هغو کې په غوره توګه خپل ځای وویني. د موږ کولای شو په نامه د کاتالونیا کیڼ اړخی ګوند (Catalunya En Comú-Podem؛ ۸.۹۴٪ رایې لري) خپلواکي رد کوي خو له دې سره د ټول پوښتنې ملاتړی دی خو په هغو کې د هسپانیا د برخې په توګه د کاتالونیا د پاتې کېدو تبلیغ کوي. د CDC د ملت پاله لیبرال ګوند پخوانی شریک ګوند یونیو (د کاتولونیا دیموکراتیک اتحاد) د خپلواکۍ مخالف وګرځېد او په راتلونکو ټولو ټاکنو کې سم وه نه ځلېد؛ همدا و چې په ۲۰۱۷ زکال کې منحل شو. [۱][۲][۳][۴][۵]
د خپلواکۍ ضد خوځښت
[سمول]د ۲۰۱۷ زکال د اکتوبر په ۸مه د کاتالونیا د مدني ټولنې سازمان (Societat Civil Catalana) د کاتالونیا د خپلواکۍ پر ضد لوی لاریون جوړ کړ. د دغې غونډې تنظیم کوونکو ادعا وکړه چې له یو میلیون څخه زیاتو کسانو په دغه غونډه کې ونډه لرله، په داسې حال کې چې د بارسلونا پولیسو ځواکونو د هغو شمېر ۳۰۰ زره اټکل کړ. تر نن ورځې پورې دغه غونډه د کاتالونیا په تاریخ کې د اساسي قانون په ملاتړ د خپلواکۍ ضد لوی لاریون بلل کېږي. [۶][۷][۸]
د ۲۰۱۷ زکال د اکتوبر په ۱۲مه د بارسلونا د پولیسو په خبره ۶۵۰۰۰ کسانو د هسپانیا د ملي ورځې په نمانځغونډه کې د خپلواکۍ پر ضد لاریون وکړ. په دغه لاریون کې د ګډون کوونکو شمېر له نورو کلونو ۱۳ ځله زیات او د بارسلونا په تاریخ کې د دغې موضوع اړوند تر ټولو لوی لاریون و. [۹][۱۰][۱۱]
د ۲۰۱۷ زکال د اکتوبر په ۲۹مه په سلګونو زرو کسانو د کاتالونیا د مدني ټولنې تر نامه لاندې د بارسلونا په کوڅو کې د هسپانیا د اتحاد او د هسپانیا د دولت د ستاینې لپاره چې فشار یې راوړ په ډسمبر میاشت کې نوې سیمه ئیزې ټاکنې وشي لاریون وکړ. په کاتالونیا کې د هسپانوي دولت د پلاوي د راپور له مخې ګډون کوونکي یو میلیون کسان و په داسې حال کې چې د بارسلونا پولیسو بیا د هغو شمېر ۳۰۰ زره تنه وښود. خپله د مدني ټولنې سازمان بیا په لاریون کې د ګډون کوونکو شمېر یو میلیون اعلان کړ. [۱۲][۱۳][۱۴]
په ۲۰۱۷ زکال کې د «تابریانا» مفهوم په ټولنیزو رسنیو کې دود شو او د نورو رسنیو پام یې ځانته جلب کړ. تابارنیا د هغې خیالي سیمې په معنی و چې د کاتالونیا سواحلي ښارونه په کې شاملېدل او د کاتولونیا د خپلواکۍ غوښتنې په دوام یې له دغې سیمې څخه خپله خپلواکي غوښته. د تابارینا د خپلواکۍ په ګټه استدلال په طنزي ډول د ټولو هغو استدلالونو څرګندويي کوله چې له هسپانیا څخه د کاتالونیا د خپلواکۍ په ګټه و. ګڼ شمېر جلا غوښتونکو په دې مفهوم نیوکه وکړه او ځواب یې ورکړ چې دغه تقلید په غیرمنصفانه بڼه د کاتالونیا د خپلواکۍ خوځښت چې تر ډېره پورې د کاتالونیا د مخکښ هویت او کلتور پر بنسټ دی، بې اهمیته ښيي. د «تابرینا» کلمه د ۲۰۱۷ زکال د ډسمبر په ۱۶مه په مجازي فضا کې خپره شوه او ۶۴۸۰۰۰ ځله منشن کېدو له امله د نړۍ په مخکښو ټرېنډونو کې شامل شو. له کاتالونیا څخه د تابرینا د خودمختارۍ په ګټه لومړنی لوی لاریون د بارسلونا د ښاروالۍ د پولیسو په خبره د ۱۵۰۰۰ تنو او د دغه لاریون د تنظیم کوونکو په خبره د ۲۰۰ زره تنو په ګډون د ۲۰۱۷ زکال د فبروري په ۴مه ترسره شو. [۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]
سرچينې
[سمول]- ↑ "Ciudadanos - Partido de la Ciudadanía". Ciudadanos-cs.org. بياځلي په 2012-10-08.
- ↑ "Partit Popular de Catalunya |". Ppcatalunya.com. خوندي شوی له اصلي څخه په 2012-09-28. بياځلي په 2012-09-29.
- ↑ "L'última batalla dels catalanistes del PSC - Crònica.cat - La informació imprescindible". Cronica.cat. خوندي شوی له the original on 2012-03-03. بياځلي په 2012-09-29.
- ↑ "El PSC renuncia en su programa electoral al derecho a decidir". El Mundo. 2 July 2015. خوندي شوی له اصلي څخه په 9 January 2016. بياځلي په 1 November 2015.
- ↑ Planas, Pablo (25 March 2017). "Adiós definitivo a Unió, la última víctima de la maldición de Mas". Libertad Digital (in هسپانوي). بياځلي په 28 October 2017.
- ↑ "Más de un millón de personas colapsan Barcelona contra el independentismo". Elmundo.es. 2017-10-08. بياځلي په 10 December 2017.
- ↑ Horowitz, Jason; Kingsley, Patrick (8 October 2017). "'I Am Spanish': Thousands in Barcelona Protest a Push for Independence". The New York Times. بياځلي په 10 December 2017.
- ↑ "Manifestación Barcelona: 1.000.000 personas según la delegación del Gobierno". La Vanguardia. 2017-10-29. بياځلي په 2019-10-06.
- ↑ Razón, La (12 October 2017). "Barcelona vive la manifestación más multitudinaria de su historia en un 12-O". Larazon.es. بياځلي په 10 December 2017.
- ↑ "65.000 manifestantes en el 12-O de Barcelona, según la Guardia Urbana, trece veces más que el año anterior". Elmundo.es. 2017-10-12. بياځلي په 10 December 2017.
- ↑ "The Latest: 65,000 recorded at Spanish loyalist rally". Bostonherald.com. خوندي شوی له the original on 20 جون 2018. بياځلي په 10 ډيسمبر 2017.
- ↑ "Manifestación Barcelona: 1.000.000 personas según la delegación del Gobierno". Lavanguardia.com. 2017-10-29. بياځلي په 10 December 2017.
- ↑ Jones, Sam (29 October 2017). "Catalonia: Madrid warns of Puigdemont jailing as thousands rally for unity". Theguardian.com. بياځلي په 10 December 2017.
- ↑ "Protesters stage big anti-independence rally in Catalonia". Politico.eu. 29 October 2017. بياځلي په 10 December 2017.
- ↑ "Pro-unity Catalans parody secessionists". BBC News. 4 March 2018. بياځلي په 5 March 2018.
- ↑ "Protesters mock Catalan independence bid with secession call of their own". DW.COM. 2018. بياځلي په 5 March 2018.
- ↑ "Spanish unionist rally mocks Catalan separatist movement". SFGate. 2018. خوندي شوی له the original on 4 March 2018. بياځلي په 5 March 2018.
- ↑ Blanchar, Clara (2018-03-04). "La plataforma por Tabarnia exhibe músculo y se manifiesta en Barcelona". El País.