د افغانستان نفوس پوهنه

تر ۲۰۲۱ کال پورې د افغانستان نفوس شاوخوا ۴۰ میلیونه و. د ولس د څو توکمیزو او څو ژبو له ټولنو جوړ شوی دی، چي د مرکزي آسیا، سویلي آسیا، او لویدېځې آسیا ترمنځ د تاریخي سوداګرۍ او یرغلیزې لارې پر سر موقعیت لري. د دې هېواد توکمونه پښتانه، تاجک، هزاره، ازبک، نورستانیان، ایماق، ترکمن، بلوچ او ځینې نور دي چې لږ پېژندل شهرت لري. دوی په ګډه د معاصر افغان ولس تشکیلوي.  

نږدې ۴۶٪ نفوس له ۱۵ کلونو کم عمر لري، او د ټول ولس ۷۴٪ په کلیوالي سیمو کې ژوند کوي. ښځې په اوسط ډول د خپل ټول ژوند په اوږدو کې پنځه ماشومان زیږوي، چې له افریقا څخه بهر د زیږون ترټولو لوړه کچه ده. د ماشومانو شاوخوا ۶.۸٪ په زیږون یا ماشومتوب کې مري. په ۲۰۱۹ کال کې د اوسط ژوند تمه شاوخوا ۶۳ کاله ښودل شوې، او یوازې ۰.۰۴ سلنه نفوس HIV لري.

فارسي (دري) او پښتو دواړه د هېواد رسمي ژبې دي. دري د زیاتره وګړو لپاره بین القومي ګډې ژبې په توګه کارول کېږي. پښتو د هندوکش د غرونو سوېل لور ته او په ګاونډي پاکستان کې تر اندوس سیند پورې په پراخه کچه کارول کېږي. ازبکي او ترکمني کوچنۍ ژبې دي چې د شمال په ځینو برخو کې تکلم کېږي. څو-ژبیتوب په ټول هېواد کې، په ځانګړې توګه په لویو ښارونو کې عام دی.

تر ۸۹.۷ سنله نفوس په سني اسلام عمل کوي او د حنفي اسلامي عقیدې پیروان دي، پداسې حال کې چې ۱۰- ۱۵ سلنه د شیعه اسلام پیروان دي؛ چې زیاتره یې د دولس امامه ډلې غړي دي او د لږ شمېر یې اسماعیلیان دي. پاتې ۰.۳ سلنه د نور مذهبونو، لکه سک او هندویزم پیروان دي. د اصلي ښارونو د ښاري نفوس پرته، زیاتره وګړي په قبیلوي او نورو قومي ګروپونو کې تنظیم شوي، چې خپل دودیز دودونه پر مخ وړي.

د نفوس احصایه

د قطر د جورج ټاون پوهنتون استاد اناتول لیوین په ۲۰۲۱ کال کې لیکلي وو چې «باید ووایو ده چې د افغانستان په ټول معاصر تاریخ کې هېڅکله داسې سرشمېرنه نه ده شوې چې حتی لږ هم د اعتبار وړ وګڼل شي.»

تاریخچه

د افغانستان لومړنۍ سرشمېرنه یوازې په ۱۹۷۹ کال کې ترسره شوه، خو تر دې مخکې په هر ښار کې د سرشمېرنې لپاره بېلابېلې هڅې شوې وې. د ۱۸۷۶ کال د سرشمېرنې پر بنسټ، کابل ۱۴۰۷۰۰ تنه نفوس درلود. په کندهار کې په ۱۸۹۱ کال کې د نفوسو سرشمېرنه ترسره شوه چې له مخې یې په ښار کې ۳۱۵۱۴ تنو ژوند کاوه چې ۱۶۰۶۴ یې نارینه او ۱۵۴۵۰ یې ښځې وې.

په ۱۹۷۹ کال کې ټول نفوس نږدې ۱۵.۵ میلیونه وګړي راپور شوی و. له ۱۹۷۹ کال څخه تر ۱۹۸۳ کال پورې، شاوخوا ۵ میلیونه وګړي د پاکسان شمال لویدیځ او د ایران ختیځ ته د پناه لپاره کډوال شول. دا خروج په لویه کچه د کوم حکومت له خوا په اند کې نه دی نیول شوی. په ۱۹۸۳ کال د افغانستان حکومت د ۱۵.۹۶ میلیون وګړو راپور ورکړ، چې په احتمالي توګه وتلي هم په کې شامل وو.

ویل کېږي چې د ۱۹۷۹ – ۲۰۰۱ کلونو تر منځ په بېلابېلو جګړو کې نږدې له ۶ لکه څخه تر ۲ میلیونو افغانان وژل شوي وي. دا شمېرې کره نه دي او د تایید لپاره یې کومه هڅه نه ده شوې چې چې ایا دوی په ریښتیا وژل شوي او یا هم ګاونډیو هېوادونو ته کډوال شوي.  

اوسني او وروستي معلومات

تر ۲۰۲۱ کال پورې، د افغانستان ټول نفوس شاوخوا ۳۷،۴۶۶،۴۱۴ ښودل شوی، چې په دې کې هغه ۳ میلیونه افغانان هم ګډون لري چې په پاکستان او ایران کې ژوند کوي. نږدې ۲۶٪ نفوس ښاري دي او پاتې ۷۴٪ په کلیوالو سیمو کې ژوند کوي.

په ۲۰۱۱ کال د افغانستان د مرکزي احصایې ادارې کې ویلي وو چې په افغانستان کې د مېشتو افغانانو مجموعي شمېر شاوخوا ۲۶ میلیونه و او تر ۲۰۱۷ کال پورې دا شمېر ۲۹.۲ میلیونو ته ورسېد. له دې جملې څخه ۱۵ میلیونه نارینه او ۱۴.۲ میلیونه ښځینه دي. تمه کېږي چې تر ۲۰۵۰ کال پورې د هېواد نفوس ۸۲ میلیونو ته ورسېږي.

په تېره لسیزه کې د ښاري سیمو نفوس چټکه وده تجربه کړې، چې د ۵ میلیون څخه د زیاتو بهرمېشتو د بېرته راستنیدو له امله ده. په افغانستان کې یوازینی ښار چې له یو میلیون څخه زیات اوسېدونکي لري، پلازمېنه کابل دی.

د سن جوړښت

۰ - ۱۴ کاله: ۴۰.۶۲٪ (نارینه: ۷۵۶۲۷۰۳ / ښځه: ۷۳۲۱۶۴۶)

۱۵ – ۲۴ کاله: ۲۱.۲۶٪ (نارینه: ۳۹۶۰۰۴۴ / ښځینه: ۳۸۲۸۶۷۰)

۲۵ – ۵۴  کاله: ۳۱.۴۴٪ (نارینه: ۵۸۵۸۶۷۵ / ښځینه: ۵۶۶۱۸۸۷)

۵۵ - ۶۴ کاله: ۴.۰۱٪ (نارینه: ۷۲۴۵۹۷ / ښځینه: ۷۴۴۹۱۰)

۶۴ کلن او تر هغه پورته: ۲.۶۸٪ (نارینه: ۴۵۱۸۵۲ / ښځینه: ۵۲۸،۸۳۱ ) (د ۲۰۲۰ اټکل)

د نفوس د ودې کچه

۲.۳۴ سلنه (۲۰۲۱ کال)

د نړۍ په پرتله هېواد ځای: ۳۹

ښاري کېدل

د نفوس ښاري کېدل: د ټول نفوس ۲۶٪  (۲۰۲۰ کال)

د ښاري کېدو کچه: د بدلون کلنۍ کچه ۳.۳۷٪ (۲۰۱۵ نه تر ۲۰۲۰ کال پورې)

جنسي نسبت

د زیږون په سن کې: ۱.۰۵ نارینه \ ښځینه

۰ - ۱۴ کاله: ۱.۰۳ نارینه\ښځینه

۱۵ – ۲۴ کاله: ۱.۰۳ نارینه\ښځینه

۲۵ – ۵۴ کاله: ۱.۰۳ نارینه\ښځینه

۵۵ – ۶۴ کاله: ۰.۹۷ نارینه\ښځینه

۶۴ کاله او له هغه پورته: ۰.۸۵ نارینه\ښځینه

ټول نفوس: ۱.۰۵ نارینه\ښځینه (۲۰۲۰ کال)