د "د هخامنشیانو ټولواکمني" د بڼو تر مېنځ توپير

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
Content deleted Content added
Addbot (خبرې اترې | ونډې)
و Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q389688 (translate me)
Darios (خبرې اترې | ونډې)
ود سمون لنډیز نسته
۹۳ کرښه: ۹۳ کرښه:
|footnotes = <!--- Accepts wikilinks --->
|footnotes = <!--- Accepts wikilinks --->
}}
}}
'''د هخامنشیانو پاچایی''' ( په [[مېخي ليکدود]]:[[دوتنه:Old Persian a.png|20px ]] [[دوتنه:Old Persian ya.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian i.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian ša.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian i.png|20px ]] [[دوتنه:Old Persian na.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian ma.png|20px ]] [[دوتنه:Old Persian a.png|20px ]] [[دوتنه:Old Persian xa.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian ha.png|20px ]] ) د ۵۵۹ ق.م. څخه تر ۳۳۱ ق.م. پورې په نژدې ختیځ کی یو پاچایی وه چی مرکز یی د فارس په ولایت کی ( په ایران کی ) پروت وو. په دی وخت کی هم د ماد امپراطوری، لیدیه ( ترکیه )، بابل ( عراق)، باختر ( افغانستان )، یونان، او مصر د هخامنشیانو حکمرانانو په لاس کی وه. د هخامنشیانو امپراطوری په ۳۳۱ ق.م. کی د داریوش ۳ د حکومت په وخت کی د ستر اسکندر لخوا ونیول.
'''د هخامنشیانو پاچایی''' ( په [[مېخي ليکدود]]:[[دوتنه:Old Persian a.png|20px ]] [[دوتنه:Old Persian ya.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian i.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian ša.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian i.png|20px ]] [[دوتنه:Old Persian na.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian ma.png|20px ]] [[دوتنه:Old Persian a.png|20px ]] [[دوتنه:Old Persian xa.png|20px ]][[دوتنه:Old Persian ha.png|20px ]] ) د ۵۵۹ ق.م. څخه تر ۳۳۱ ق.م. پورې په نژدې ختیځ کی یو پاچایی وه چی مرکز یی د فارس په ولایت کی ( په [[ایران]] کی ) پروت وو. په دی وخت کی هم د ماد امپراطوری، [[لیدیه]] ( ترکیه )، [[د بابل واکمني|بابل]] ( [[عراق]][[باختر]] ( [[افغانستان]] )، یونان، او مصر د هخامنشیانو حکمرانانو په لاس کی وه. د هخامنشیانو امپراطوری په ۳۳۱ ق.م. کی د داریوش ۳ د حکومت په وخت کی د ستر اسکندر لخوا ونیول.
د هختمنشیانو د واکمنی عنوان یوازې یوه تاریخی اصطلاح ده. د هخامنشیانو د حکمرانانو په وخت کی خلکو خپل هېواد د حکمران د نوم په مطابق یادوه ( مثلا : د کوروش واکمنی، د داریوش واکمنی ) دغه هېواد په یونانی متنونو کی د پېرسیس ( Persis ) نوم لری. پېرسیس په پخوانی فارسی پارسه ( [[دوتنه:Old Persian sa.png|20px]][[دوتنه:Old Persian ra.png|20px]][[دوتنه:Old Persian a.png|20px]][[دوتنه:Old Persian pa.png|20px]]) او په عصری فارسی د فارس معنی لری.
د هختمنشیانو د واکمنی عنوان یوازې یوه تاریخی اصطلاح ده. د هخامنشیانو د حکمرانانو په وخت کی خلکو خپل هېواد د حکمران د نوم په مطابق یادوه ( مثلا : د کوروش واکمنی، د داریوش واکمنی ) دغه هېواد په یونانی متنونو کی د پېرسیس ( Persis ) نوم لری. پېرسیس په پخوانی فارسی پارسه ( [[دوتنه:Old Persian sa.png|20px]][[دوتنه:Old Persian ra.png|20px]][[دوتنه:Old Persian a.png|20px]][[دوتنه:Old Persian pa.png|20px]]) او په عصری فارسی د فارس معنی لری.


۱۰۷ کرښه: ۱۰۷ کرښه:
[[دوتنه:PLATE2BX.jpg|200px|thumb|left]]
[[دوتنه:PLATE2BX.jpg|200px|thumb|left]]
د هخامنسیانو په پاچایی کی د پاچا ماڼی مهم مرکز وو. په ماڼی کی پاچا د کوړنی سره ژوند کاوه. په دی وخت کی د هخامنشیانو حکمرانو زیات پلازمینې لرلې پاچا هر فصل د ښار څخه ښار ته کډه کاوه. پاچا په ژمی کی په جنوبی [[ایران]] ( [[تخت جمشید]], [[پاسارگاد]]) کی او په اوړی کی په غرونو کی ژوند کاوه.
د هخامنسیانو په پاچایی کی د پاچا ماڼی مهم مرکز وو. په ماڼی کی پاچا د کوړنی سره ژوند کاوه. په دی وخت کی د هخامنشیانو حکمرانو زیات پلازمینې لرلې پاچا هر فصل د ښار څخه ښار ته کډه کاوه. پاچا په ژمی کی په جنوبی [[ایران]] ( [[تخت جمشید]], [[پاسارگاد]]) کی او په اوړی کی په غرونو کی ژوند کاوه.
د هخامنسیانو پاچا یوازې ښکاری کاوه او جګړه کاوه. د واکمنی اوسېدونکی د پاچا رعایا ول.د هخامنشیانو د حکمرانان په نظر د انسان وضع د هخامنشیانو په تولنه کی د انسان په جټه کی ول. د دی معنی دا وه چی هر حکمران باید د حکمرانانو جټه ( وینه ) ولری. په دی وخت کی هر نرینه کولای سول زیاتی ښځی ولری. د هخامنسیانو حکمرانانو په حریم کی تقریبا ۳۰۰۰ ښځو درلودل. خلکو اجازه وه چی خپلوی واده وکړی. د تبعو د اشرافو ماشومانو مجبور شول چی د پاچا په ماڼی کی ژوند وکړی او د دی لپاره د تبعو اشراف نسول کولای د پاچا په خلاف قیام وکړی.
د هخامنسیانو پاچا یوازې ښکاری کاوه او جګړه کاوه. د واکمنی اوسېدونکی د پاچا رعایا ول.د هخامنشیانو د حکمرانان په نظر د انسان وضع د هخامنشیانو په تولنه کی د انسان په جټه کی ول. د دی معنی دا وه چی هر حکمران باید د حکمرانانو جټه ( وینه ) ولری. په دی وخت کی هر نارینه کولای سول زیاتی ښځی ولری. د هخامنسیانو حکمرانانو په حریم کی تقریبا ۳۰۰۰ ښځو درلودل. خلکو اجازه وه چی خپلوی واده وکړی. د تبعو د اشرافو ماشومانو مجبور شول چی د پاچا په ماڼی کی ژوند وکړی او د دی لپاره د تبعو اشراف نسول کولای د پاچا په خلاف قیام وکړی.





د ۰۷:۴۵, ۲۹ جولای ۲۰۱۴ بڼه

د هخامنشیانو ټولواکمني
۵۵۰ مخزېدیز–۳۳۶ مخزېږدیز

د ستر کورش رپی

Location of Persian Empire
د هخمانشیانو ټولوکامني ۵۰۰ کاله مخکې له زېږدیزه د داریوش ۱ د واکمني پر محال ډیر پرمختګ وکړ.
پلازمینه پاسارګاد, هګمتانه, د جمشید پلاز, شوش, بابل
ژبه(ی) لرغونې پاړسي
شاهي ارمني[۱]
ایلامي
اکدي[۲]
دین زرتشتيت
دولت Monarchy
شاهنشاه
 - ۵۵۹–۵۲۹ BCE (first) کوروش ۲
 - ۳۳۶–۳۳۰ BCE (last) دیریوش ۳
تاریخ
 - پیل 550 مخزېږدیز (Cyrus the Great overthrew Astages of Media)
 - Construction starts at Persepolis 515 BCE
 - Conquest of Egypt by Cambyses II 525 BCE
 - Greco-Persian Wars 498–448 BCE
 - Conquered during Wars of Alexander the Great 336 مخزېږدیز (Alexander the Great conquers Persia)
 - Darius III is killed by Bessus 330 BCE
پيسی داریک او سیګلوی
وړاندې
ورپسې
د ماد واکمني
Neo-Babylonian Empire
لیدیه
Twenty-sixth dynasty of Egypt
Macedonian Empire
نن برخه د

د هخامنشیانو پاچایی ( په مېخي ليکدود: ) د ۵۵۹ ق.م. څخه تر ۳۳۱ ق.م. پورې په نژدې ختیځ کی یو پاچایی وه چی مرکز یی د فارس په ولایت کی ( په ایران کی ) پروت وو. په دی وخت کی هم د ماد امپراطوری، لیدیه ( ترکیه )، بابل ( عراقباختر ( افغانستان )، یونان، او مصر د هخامنشیانو حکمرانانو په لاس کی وه. د هخامنشیانو امپراطوری په ۳۳۱ ق.م. کی د داریوش ۳ د حکومت په وخت کی د ستر اسکندر لخوا ونیول. د هختمنشیانو د واکمنی عنوان یوازې یوه تاریخی اصطلاح ده. د هخامنشیانو د حکمرانانو په وخت کی خلکو خپل هېواد د حکمران د نوم په مطابق یادوه ( مثلا : د کوروش واکمنی، د داریوش واکمنی ) دغه هېواد په یونانی متنونو کی د پېرسیس ( Persis ) نوم لری. پېرسیس په پخوانی فارسی پارسه ( ) او په عصری فارسی د فارس معنی لری.

تاریخ

د داریوش ماڼی (آپادانا)

کوروش یا ستر کوروش ( فارسی: کوروش بزرګ) د مادی امپراطوری یو تبعه وو چه د مادی د سیاستو تر زوال وروسته د مادی پر پاچا برید وکړ او په جګړه کې یی د مادی پاچا ته ماته ورکړه. کوروش د خپل بریالیتوب وروسته خپله اردو لیدیه (ترکی)، بابل (عراق) او باختر (افغانستان) ته ولیږل او خپل پاچایی یی پراخه کړه. کوروش ډېر معرفت او زغمناک امپراتور وو.کوروش عموما په بابل کښې حکومت وکړ خو په ۵۳۰ کال کې په پاسارګادا کې نوی مقر تاسیس کړ. دکوروش تر وفات وروسته زوی یی کمبوجیه ۲ د هخامنشانو پاچا شو. کمبوجیه غوښتل چه خپل ځواک تینګ کړی او د دې لپاره یی څپل ورور چه نوم یی بردیا وو، مړ کړ. په ۵۲۵ عیسوی کال مخکی کمبوجیه ۲ پر مصر برید وکړ او د مصر پاچا ته ماته ورکړه. تر جګړې وروسته ټول مصر د کمبوجیه لاس ته ورغی.مګر په دې وخت کښې د ایران په مرکز کښې قیام پېل شو او کمبوجیه مجبور شو ایران ته پریږوی. مګر په فلسطین کې یی وفات وکړ. د کمبوجیه تر وفات وروسته داریوش ۱ د هخامنشانو پاچا شو. داریوش ۱ د هخامنشانو د امپراتوری پر اقتصاد او اداری برخه کی ښه اغېره لرل. داریوش ۱ هم نوی مقر چه د تخت جمشید په نوم يادېږی، تاسیس کړ.

ژوند د هخامنشیانو په واکمنی کی

د هخامنسیانو په پاچایی کی د پاچا ماڼی مهم مرکز وو. په ماڼی کی پاچا د کوړنی سره ژوند کاوه. په دی وخت کی د هخامنشیانو حکمرانو زیات پلازمینې لرلې پاچا هر فصل د ښار څخه ښار ته کډه کاوه. پاچا په ژمی کی په جنوبی ایران ( تخت جمشید, پاسارگاد) کی او په اوړی کی په غرونو کی ژوند کاوه. د هخامنسیانو پاچا یوازې ښکاری کاوه او جګړه کاوه. د واکمنی اوسېدونکی د پاچا رعایا ول.د هخامنشیانو د حکمرانان په نظر د انسان وضع د هخامنشیانو په تولنه کی د انسان په جټه کی ول. د دی معنی دا وه چی هر حکمران باید د حکمرانانو جټه ( وینه ) ولری. په دی وخت کی هر نارینه کولای سول زیاتی ښځی ولری. د هخامنسیانو حکمرانانو په حریم کی تقریبا ۳۰۰۰ ښځو درلودل. خلکو اجازه وه چی خپلوی واده وکړی. د تبعو د اشرافو ماشومانو مجبور شول چی د پاچا په ماڼی کی ژوند وکړی او د دی لپاره د تبعو اشراف نسول کولای د پاچا په خلاف قیام وکړی.








سرچینې

  1. Josef Wiesehöfer, Ancient Persia, (I.B. Tauris Ltd, 2007), 119.
  2. Harald Kittel, Juliane House, Brigitte Schultze (2007). Traduction: encyclopédie internationale de la recherche sur la traduction. Walter de Gruyter. د کتاب پاڼي 1194–5. د کتاب نړيواله کره شمېره 9783110171457. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)صيانة CS1: أسماء متعددة: قائمة المؤلفون (link)
  3. Security and Territoriality in the Persian Gulf: A Maritime Political Geography by Pirouz Mojtahed-Zadeh, page 119