د "چکي ژبه" د بڼو تر مېنځ توپير

Content deleted Content added

Inline

د ۱۵:۵۶, ۸ مارچ ۲۰۱۳ بڼه

چیکي ژبه Český jazyk Čeština

ویل کېږی په	دوتنه:Flag of Czech Republic (WFB 2004).gif د چېک جمهوريت سلواکیا اتریش پولنډ رومانیا سربیا د امريکا متحده ايالات
ټول وییونکی	۱۲ میلیونه
د ژبې کورنی	د هند-اروپایی ژبې سلاوي ژبې د لويديځ سلاوي ژبې چیکي ژبه
د لیکلو بڼه	د چيک د لاتين الفبا
د ژبې د پرمختګ اداره	Ústav pro jazyk český
رسمي ژبه په	دوتنه:Flag of Czech Republic (WFB 2004).gif د چېک جمهوريت اروپايي اتحاديه

چيکی ژبه( په چيکی: Český jazyk ) د لوېديځی سلاوی ژبو څخه يوه ژبه ده چی د اروپا په مرکزکی ويل کېږی. دغه ژبه د چيک د جهوريت رسمی ژبه ده. چيکی ژبه هم په سلواکيا، پولنډ، اوکراين رومانيا ، کاناډا او امريکا کی ويل کېږی. چيکي ژبه ادبي او محاروي فورم ( شکلونه ) لري. ادبی ژبه په ورځپانه، تيلويزيون او راديو کی استعمالېږی. چيکی ژبه د ۲۰۰۴ کال څڅه د اروپا د مشترکو هېوادو رسمی ژبه ده.

تاريخ

د چيک په هيواد کی د ۹ پيړی څخه تر ۱۱ پېړی پورې په ادبيات کی پخوانی سلاوی ژبه کارېده. هغو ژبو د خاض ليکنی څخه کار واخيست. هغه ليک په اوس وخت کی د هلاهوليڅې ( Hlaholice) په نوم يادېږی. د کونستانتين ژوند تر ټولو پخوانی کتاب دی چی په پخوانی سلاوی ژبه کی ليکل شوی دی. د ۱۱ پېړی څخه د چيک په هېواد کی مذهبی کتابونه ليکل کېده. په ۱۳ پېړی کی لمړی چېکی کتابونه وليکل شول. د داليميل د پېښو کتاب لمړی کتاب دی چی په چيکی ژبه کی په ۱۳۱۴ کال کی وليکل شو. په ۱۵ پېړی کی د چيکی ژبی د سم ليک د يان هوس لخوا اصلاح شو. یان هوس د پوهنتون استا‌ذ او کشيش وو چې د چيکی ژبې ليکنه يې آسانه کړه . د هوس مذهبی کتابونه په چيکی او لاتيني ژبې کی وليکل شول. په ۱۶ پېړی کی د چيک ادابيات اوج ته ورسېدل. په ۱۶۲۰ کال کی د چيک اشرافو د اطريش د حکمران په خلاف قيام وکړل. د چيک اشرافیان د اطريش د پوځ لخوا ماته وخوړله او د چيک علما مجبور شول چی بهر ته ولاړ شی. په دی وخت کی د اطريش حکمرانانو د چيک پر خلکو ظلمونه کول او د چيک کتابونه يې په اور کی سوخول. مهم کتابونه يوازې په آلمانی او لاتين ليکل کېده. په ۱۹ پېړۍ کی د چیک د ژبی ترقی بیا پېل شوه. د چیک ژبه بوهانو د سلاوی ژبو د الفاظو په مرسته غنی کړه. مثلا : د چیک کلمه (vzduch ) په پښتو هوا د روسی ژبه څخه چیکی ژبه ته راغلی ده. د هغه وخت تر ټولو مشهور ژبه پوه یوسیف یونګمان ( ۱۷۷۳ـ۱۸۴۷ ) وو. یوسیف یونګمان نوی چیکی کلمې جوړې کړې او د سلاوی ژبو د کلمو په مرسته یی چیکی ژبه غنی کړه. د دی په سبب هر چیک په سلواکی، پولندی، سربی او روسی کلمو پوهېدلای سی. چیکی- آلمانی قاموس او د چیک د ادبیات تاریخ د یوسیف یونګمان تر ټولو مشهور کتابونه دی. په ۱۹۱۸ کال کی د چکوسلواکیا تر تاسیسولو وروسته چیکی ژبه د عمومی ژوند ټول سیمو ته وغزېده. په اوس وخت کی چیکی ژبه د ګلوبالیساتیون (Globalization ) په سبب د انګلیسی کلمو څخه غنی کېږی.

چیکی ژبه

چیک ژبه تل په لمړنی څپه (هجا ) کی اکڅنت لری.د دغه ژبه پنځه د علت توری او ۲۴ بی رغه توری لری. د ګرامر په مطابق چیکی ژبه د حال زمانه، راتلونکی زمانه ، تیره زمانه، دری ګرامری نسلونه ( مذکر، مونث او منځنی جنس )، ۷ ګرامری حالتونه، مفرد او جمع لری. د چیکی ژبه د کلمو ردیف ( مبتدا - فعل ـ خبر ) دی.

د ګرامر نسلونه

چیکی ژبه دری ګرامر نسلونه لری.

د مذکر نسل
د مونث نسل
منځنی جنس

د جمله جوړول

د چیکی ژبه د کلمو ردیف مبتدا - فعل - خبر دی.

Já jsem student یا Jsem student
زه یم شاګرد ( مبتدا - فعل - خبر ) یا یم شاګرد ( فعل - خبر )
زه شاګرد یم ( مبتدا - خبر - فعل )

Já jsem studentka یا Jsem studentka
ژه یم شاګرده یا یم شاګرده
زه شاګرده یم

( زه = مبتدا، یم = فعل، شاګرد / شاګرده = خبر )

د چیک د لاتین الفبا

Letter	Name	IPA value
A a	á	/a/
Á á	dlouhé á	/aː/
B b	bé	/b/
C c	cé	/ts/¹
Č č	čé	/tʃ/¹
D d	dé	/d/
Ď ď	ďé	/ɟ/
E e	é	/ɛ/
É é	dlouhé é	/ɛː/
*^ Ě ě**	ije, é s háčkem	/ɛ/, /jɛ/
F f	ef	/f/
G g	gé	/ɡ/
H h	há	/ɦ/²
Ch ch	chá	/x/²
I i	í, měkké í	/ɪ/
Í í	dlouhé í, dlouhé měkké í	/iː/
J j	jé	/j/
K k	ká	/k/
L l	el	/l/
M m	em	/m/
N n	en	/n/
Ň ň	eň	/ɲ/
O o	ó	/o/
Ó ó	dlouhé ó	/oː/
P p	pé	/p/
Q q	kvé	/kv/
R r	er	/r/
Ř ř	eř	/r̝/³
S s	es	/s/
Š š	eš	/ʃ/
T t	té	/t/
Ť ť	ťé	/c/
U u	ú	/u/
Ú ú	dlouhé ú, ú s čárkou	/uː/
*^ Ů ů**	ů s kroužkem	/uː/
V v	vé	/v/
W w	dvojité vé	/v/
X x	iks	/ks/
Y y	ypsilon, krátké tvrdé í	/ɪ/
Ý ý	dlouhé ypsilon, dlouhé tvrdé í	/iː/
Z z	zet	/z/
Ž ž	žet	/ʒ/

@@ ۲۳۶ کرښه: / ۲۳۶ کرښه: @@
 [[وېشنيزه:ژبې]]
 [[وېشنيزه:د لويديځ سلاوي ژبې]]
-[[ab:Ачех бызшәа]]
-[[af:Tsjeggies]]
-[[als:Tschechische Sprache]]
-[[an:Idioma checo]]
-[[ang:Bæmisc sprǣc]]
-[[ar:لغة تشيكية]]
-[[arz:تشيكى]]
-[[ast:Checu]]
-[[az:Çex dili]]
-[[bar:Tschechische Språch]]
-[[bat-smg:Čeku kalba]]
-[[be:Чэшская мова]]
-[[be-x-old:Чэская мова]]
-[[bg:Чешки език]]
-[[bn:চেক ভাষা]]
-[[br:Tchekeg]]
-[[bs:Češki jezik]]
-[[ca:Txec]]
-[[cdo:Ciék-káik-ngṳ̄]]
-[[ce:Çehoyn mott]]
-[[co:Lingua ceca]]
-[[crh:Çeh tili]]
-[[cs:Čeština]]
-[[csb:Czesczi jãzëk]]
-[[cu:Чєшьскъ ѩꙁꙑкъ]]
-[[cv:Чех чĕлхи]]
-[[cy:Tsieceg]]
-[[da:Tjekkisk (sprog)]]
-[[de:Tschechische Sprache]]
-[[dsb:Česka rěc]]
-[[el:Τσεχική γλώσσα]]
-[[en:Czech language]]
-[[eo:Ĉeĥa lingvo]]
-[[es:Idioma checo]]
-[[et:Tšehhi keel]]
-[[eu:Txekiera]]
-[[fa:زبان چکی]]
-[[fi:Tšekin kieli]]
-[[fiu-vro:Tsehhi kiil]]
-[[fo:Kekkiskt mál]]
-[[fr:Tchèque]]
-[[frp:Tch·èco]]
-[[fur:Lenghe ceche]]
-[[fy:Tsjechysk]]
-[[ga:An tSeicis]]
-[[gag:Çeh dili]]
-[[gd:Seacais]]
-[[gl:Lingua checa]]
-[[gv:Sheckish]]
-[[he:צ'כית]]
-[[hi:चॅक भाषा]]
-[[hif:Czech bhasa]]
-[[hr:Češki jezik]]
-[[hsb:Čěšćina]]
-[[hu:Cseh nyelv]]
-[[hy:Չեխերեն]]
-[[ia:Lingua chec]]
-[[id:Bahasa Ceska]]
-[[ilo:Pagsasao a Tseko]]
-[[io:Chekiana linguo]]
-[[is:Tékkneska]]
-[[it:Lingua ceca]]
-[[ja:チェコ語]]
-[[jv:Basa Céko]]
-[[ka:ჩეხური ენა]]
-[[kk:Чех тілі]]
-[[kn:ಚೆಕ್ ಭಾಷೆ]]
-[[ko:체코어]]
-[[ku:Zimanê çekî]]
-[[kv:Чех кыв]]
-[[kw:Chekek]]
-[[la:Lingua Bohemica]]
-[[li:Tsjechisch]]
-[[lij:Lengua ceca]]
-[[lmo:Lengua ceca]]
-[[lt:Čekų kalba]]
-[[lv:Čehu valoda]]
-[[mdf:Чехонь кяль]]
-[[mhr:Чех йылме]]
-[[mk:Чешки јазик]]
-[[mn:Чех хэл]]
-[[mr:चेक भाषा]]
-[[ms:Bahasa Czech]]
-[[mzn:چکی]]
-[[nds-nl:Tsjechies]]
-[[ne:चेक भाषा]]
-[[new:चेक भाषा]]
-[[nl:Tsjechisch]]
-[[nn:Tsjekkisk]]
-[[no:Tsjekkisk]]
-[[oc:Chèc (lenga)]]
-[[os:Чехаг æвзаг]]
-[[pa:ਚੈੱਕ ਭਾਸ਼ਾ]]
-[[pcd:Langue tchèque]]
-[[pl:Język czeski]]
-[[pms:Lenga ceca]]
-[[pnb:چیک بولی]]
-[[pt:Língua tcheca]]
-[[qu:Chiku simi]]
-[[rm:Lingua tscheca]]
-[[ro:Limba cehă]]
-[[ru:Чешский язык]]
-[[rue:Чеськый язык]]
-[[rw:Igiceke]]
-[[sco:Czech leid]]
-[[se:Čeahkagiella]]
-[[sh:Češki jezik]]
-[[simple:Czech language]]
-[[sk:Čeština]]
-[[sl:Češčina]]
-[[sq:Gjuha çeke]]
-[[sr:Чешки језик]]
-[[sv:Tjeckiska]]
-[[sw:Kicheki]]
-[[szl:Czesko godka]]
-[[ta:செக் மொழி]]
-[[tg:Забони чехӣ]]
-[[th:ภาษาเช็ก]]
-[[tr:Çekçe]]
-[[udm:Чех кыл]]
-[[ug:چېخ تىلى]]
-[[uk:Чеська мова]]
-[[ur:چیک زبان]]
-[[uz:Chex tili]]
-[[vep:Čehan kel']]
-[[vi:Tiếng Séc]]
-[[wa:Tcheke]]
-[[xmf:ჩეხური ნინა]]
-[[yi:טשעכיש]]
-[[yo:Èdè Tsẹ́kì]]
-[[zh:捷克语]]
-[[zh-min-nan:Česko-gí]]
-[[zu:IsiTsheki]]