د "هرات ولايت" د بڼو تر مېنځ توپير

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
Content deleted Content added
EmausBot (خبرې اترې | ونډې)
و r2.7.3) (روباټ لرې کول: diq:Hırat
ZéroBot (خبرې اترې | ونډې)
و r2.7.1) (روباټ زیاتول: sr:Провинција Херат
۱۴۸ کرښه: ۱۴۸ کرښه:
[[sco:Herat Province]]
[[sco:Herat Province]]
[[simple:Herat Province]]
[[simple:Herat Province]]
[[sr:Провинција Херат]]
[[su:Propinsi Herat]]
[[su:Propinsi Herat]]
[[sv:Herat (provins)]]
[[sv:Herat (provins)]]

د ۲۳:۳۴, ۱ مارچ ۲۰۱۳ بڼه

هرات
Herat
د افغانستان نخشه هرات Herat نښه شوې.
پلازمېنه
 • کوارډيناټ
هرات
 • 34.35° N 62.18° E
د وگړو شمېر (2002)
 • گڼه گونه
{{{د وگړو شمېر}}}
 • {{{گڼه گونه}}}/km²
مساحت
54,778 km²
وخت UTC+4:30
اهمه ژبه/ژبې فارسي

د هرات ولايت د افغانستان په لوېديځ كې پروت دى، چې د بحر له كچې څخه ۹۳۳متره لوړ پروت دى. د ۲۰۰۶ز كال د سرشمېرنې لمخې د ۳۴۹،۰۰۰ وګړو په درلودو سره د كابل، جلالكوټ، كندهار او مزار شريف ښارونو په څېر له لويو ښارونو څخه وشمېرل شو. د هرات ولايت اصلي اوسېدونكي پښتانه دي، چې زياترو يې خپله ژبه له لاسه وركړې او په پاړسي او هراتۍ ګړدود غږېږي. دارنګه تاجكان، پارسيوانان هم پكې اوسېږي.

هریرود (په لاتینی: Arius) د همدې ولايت له ښار له څنډې څخه تېرېږي.

ددې ولايت د ګرځنده ټېليفون مخكې شمېر (۰۴۰)(۰۰۹۳) دى.

تاريخي نومونه

  • هَرَیوه Haraiva
  • په اوستا كې: هَرَیووه Haraiova
  • په یونانی ژبه: آرِیا Areia
  • به لاتینی ژبه: آریا Aria
  • د سکندر مقدونی په پير كې : «سکندر د آریا ښار» Alexandria Aria
  • به ساسانی پير كې: هَری

تاریخ

د هرات ښار د يوې سترې تاريخي كلا په توګه د مقدوني سكندر لخوا جوړ شو. هرات مخكې لدې چې بحري لارې وميندل شي، د هند او منځنۍ اسيا د لارې پر سر پروت ؤ، نو لدې امله يې ستراتيژيك اهميت درلود. د هخامنشيانو په پير كې د هريرود غاړې د هريوا په نامه يادې شوې دي. د ساسانيانو په پير كې د دا سيمه د هري په نامه ياده شوې، او د ساسانيانو له مهمو پوځي او سيمه اييزه سرحدي سيمه وه، چې له هيطله سره به يې د سنګر په توګه كاروله. دا سيمه د درېيم خليفه عثمان رضي الله عنه په پير كې فتحه شوې چې د فتحې كال يې ۳۱هجري قمري او ۶۵۰ز اټكل كېږي. پدې سيمه كې د نستوريانو يوه ډله عيسويان اوسېدل چې ددې سيمې په فتحې سره هغوي هم ايمان راوړ او مسلمانان شول. د عربو په پير (منځنيو پېړيو) كې هرات د هغه وخت د افغانستان (خراسان) يو له مهمو ولاياتو څخه شمېرل كېده. او د اسلامي تصوف او زهد له مهمو مركزونو څخه ؤ. د نقشبندي او چشتي كړۍ صوفيان د وزارت او صدراعظمۍ تر څوكيو پورې رسېدلي ول. د وخت نامتو صوفي خواجه عبدالله انصاري زيارت هم په همدې ښار كې دى چې د تېموري شاهرخ واكمن په امر جوړ شوې دى. جامي، امام فخر الدين رازي او خواجه محمد ابوالوليد زيارتونه هم په همدې ښار كې موقعيت لري.

وګړي

او د خلكو شمېر يې په ۱۳۵۹هجري ل كال كې ۷۸۸۴۱۴تنه و، چې د ۲،۳ سلنې په ډېرښت سره په ۱۳۷۹هجري كال كې دا شمېره ۱۱۵۱۸۸۴تنو ته لوړه شوې ده. د ۲۰۰۶ز كال د سرشمېرنې لمخې د ۳۴۹،۰۰۰ وګړو په درلودو سره د كابل، جلالكوټ، كندهار او مزار شريف ښارونو په څېر له لويو ښارونو څخه وشمېرل شو. د هرات ولايت اصلي اوسېدونكي پښتانه دي، چې زياترو يې خپله ژبه له لاسه وركړې او په پاړسي او هراتۍ ګړدود غږېږي. دارنګه تاجكان، پارسيوانان هم پكې اوسېږي.

اداري وېش

د هرات ولايت د اداري وېش لمخې په لاندې ولسواليو وېشل شوې.

د نامتو بزرګانو زيارتونه

هرات ولايت په ځينو ليكنو كې د اولياؤ په خاوره يادېږي. دا لرغوونې ولايت يو وخت د پوهې او فرهنګ مركز ؤ، د وخت نامتو پوهان په همدې ولايت كې زوكړي دي او همدلته روزل شوي. په لاندې ډول د ځينو نامتو اولياؤ نومونه يادوو:

زمكنې جوړښت

فرهنګي، علمي او اجتماعي حالت

د اوبو سرچينې

اړيكتيايي سېسټم

اهمې لاسته راوړنې

مېوې

د هرات ولايت كې خو هسې هره مېوه ترلاسه كېږي، خو له تاريخي رواياتو څخه داسې برېښي چې انګور د لومړي ځل لپاره په همدې ولايت كې موندل شوي، وروسته بيا د نړۍ نورور هېوادنو ته لېږدول شوي. ددې ولايت د يادولو وړ مېوې په لاندې ډول دي.

  • انګور: دې ولايت كې د انګورو څه باندې ۶۰ ډوله انګور پېژندل شوي، چې د نامتو انګورو ډولونه يې پدې ډول دي:

فخری، لعل، کشمشی، عسکری، پوشنگی، حسینی، روچه، لوغی، صاحبی، کس نداره، آبی، مسکه، شنگول خانی، میراحمدی _


ځنګلونه

د فېروز غر په غرونو كې ځنګلونه، په سياه كوه او د هريرود د درې په ټيټو برخو كې نږدې ۲۰۸۲۰۰ جريبه زمكه رانيسي، چې د پېستې او پاڼه رژېدونكو ونو ځنګلونه هم پكې شامل دي، چې لدې ځنګلونو څخه د ودانيو په جوړښت كې كار اخيستل كېږي.

جګړې وراړولي زيانونه

د هرات ولايت د افغانستان د نورو ولاياتو په څېر د چنګېزي تاړاك چې په ۱۲۲۲ز كال پدې هېواد رامات شو، وران او وېجاړ شو. او له نيمايي څخه زيات ځايي اوسېدونكي يې ووژل شول. هرات په شلمه پېړۍ كې د يوه خونړۍ پېښې شاهد ؤ، چې د ۲۴۰۰۰ باغېرته ولس د شهاد جامونه وڅښل. دې اتلانو د روسي لاسپوڅو پر وړاندې پاڅون وكړ او د مارچ له ۱۵مې څخه تر ۲۰مې نيټې ۱۹۷۹ز چې د كب له ۲۴ څخه تر ۲۹مې ۱۳۵۷ سره سمون خوري د د ملي اردو ملي او اسلامي سرتېرو پاڅون وكړ، چې په ډېرې بې رحمۍ سره وځپل شو. دا ورځ د افغانستان څه چې د نړۍ په تاريخ كې په زرينو كرښو ليكل شوې ده، او د كب ۲۴مې پاڅون په نامه يادېږي

سرچينې