د "ناروژي ژبه" د بڼو تر مېنځ توپير

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
Content deleted Content added
W.Kaleem (خبرې اترې | ونډې)
و "ناروېژي ژبه" وژغورلی شو ([edit=autoconfirmed] (لامحدوده) [move=autoconfirmed] (لامحدوده))
ZéroBot (خبرې اترې | ونډې)
و r2.7.1) (روباټ زیاتول: en:Norwegian language
۱۵ کرښه: ۱۵ کرښه:
[[وېشنيزه:ژبې]]
[[وېشنيزه:ژبې]]


[[kbd:Норвегэбзэ]]
[[af:Noors]]
[[af:Noors]]
[[an:Idioma noruego]]
[[ang:Norðisc sprǣc]]
[[ang:Norðisc sprǣc]]
[[ar:لغة نرويجية]]
[[ar:لغة نرويجية]]
[[an:Idioma noruego]]
[[arz:نرويجى]]
[[az:Norveç dili]]
[[az:Norveç dili]]
[[bat-smg:Nuorvegu kalba]]
[[bn:নরওয়েজীয় ভাষা]]
[[zh-min-nan:Norge-gí]]
[[be:Нарвежская мова]]
[[be:Нарвежская мова]]
[[be-x-old:Нарвэская мова]]
[[be-x-old:Нарвэская мова]]
[[bg:Норвежки език]]
[[bg:Норвежки език]]
[[bn:নরওয়েজীয় ভাষা]]
[[bs:Norveški jezik]]
[[br:Norvegeg]]
[[br:Norvegeg]]
[[bs:Norveški jezik]]
[[ca:Noruec]]
[[ca:Noruec]]
[[cv:Норвег чĕлхи]]
[[cs:Norština]]
[[cs:Norština]]
[[cv:Норвег чĕлхи]]
[[cy:Norwyeg]]
[[cy:Norwyeg]]
[[da:Norsk (sprog)]]
[[da:Norsk (sprog)]]
[[de:Norwegische Sprache]]
[[de:Norwegische Sprache]]
[[et:Norra keel]]
[[ee:Norwegbe]]
[[el:Νορβηγική γλώσσα]]
[[el:Νορβηγική γλώσσα]]
[[es:Idioma noruego]]
[[en:Norwegian language]]
[[eo:Norvega lingvo]]
[[eo:Norvega lingvo]]
[[es:Idioma noruego]]
[[et:Norra keel]]
[[eu:Norvegiera]]
[[eu:Norvegiera]]
[[ee:Norwegbe]]
[[fa:زبان نروژی]]
[[fa:زبان نروژی]]
[[hif:Norwegian bhasa]]
[[fi:Norjan kieli]]
[[fo:Norskt mál]]
[[fo:Norskt mál]]
[[fr:Norvégien]]
[[fr:Norvégien]]
[[fy:Noarsk]]
[[fy:Noarsk]]
[[gv:Norlynnish]]
[[gd:Nirribhis]]
[[gd:Nirribhis]]
[[gl:Lingua norueguesa]]
[[gl:Lingua norueguesa]]
[[ko:노르웨이어]]
[[gv:Norlynnish]]
[[he:נורבגית]]
[[hi:नॉर्वेजियन भाषा]]
[[hi:नॉर्वेजियन भाषा]]
[[hif:Norwegian bhasa]]
[[hr:Norveški jezik]]
[[hr:Norveški jezik]]
[[io:Norvegiana linguo]]
[[hu:Norvég nyelv]]
[[id:Bahasa Norwegia]]
[[id:Bahasa Norwegia]]
[[io:Norvegiana linguo]]
[[os:Норвегиаг æвзаг]]
[[is:Norska]]
[[is:Norska]]
[[it:Lingua norvegese]]
[[it:Lingua norvegese]]
[[ja:ノルウェー語]]
[[he:נורבגית]]
[[krc:Норвег тил]]
[[ka:ნორვეგიული ენა]]
[[ka:ნორვეგიული ენა]]
[[kbd:Норвегэбзэ]]
[[kk:Норвег тілі]]
[[kk:Норвег тілі]]
[[kw:Norgahek]]
[[ko:노르웨이어]]
[[krc:Норвег тил]]
[[sw:Kinorwei]]
[[kv:Норск кыв]]
[[ku:Zimanê norwêcî]]
[[ku:Zimanê norwêcî]]
[[kv:Норск кыв]]
[[kw:Norgahek]]
[[la:Lingua Norvegica]]
[[la:Lingua Norvegica]]
[[lv:Norvēģu valoda]]
[[li:Noors]]
[[lt:Norvegų kalba]]
[[lij:Lengua norvegeise]]
[[lij:Lengua norvegeise]]
[[li:Noors]]
[[lmo:Lengua nurvegesa]]
[[lmo:Lengua nurvegesa]]
[[hu:Norvég nyelv]]
[[lt:Norvegų kalba]]
[[lv:Norvēģu valoda]]
[[mdf:Норвегонь кяль]]
[[mhr:Норвег йылме]]
[[mk:Норвешки јазик]]
[[mk:Норвешки јазик]]
[[mr:नॉर्वेजियन भाषा]]
[[mr:नॉर्वेजियन भाषा]]
[[arz:نرويجى]]
[[ms:Bahasa Norway]]
[[ms:Bahasa Norway]]
[[nds:Norweegsche Spraak]]
[[mdf:Норвегонь кяль]]
[[nl:Noors]]
[[nds-nl:Noors]]
[[nds-nl:Noors]]
[[nl:Noors]]
[[ja:ノルウェー語]]
[[nn:Norsk]]
[[no:Norsk]]
[[no:Norsk]]
[[nn:Norsk]]
[[nrm:Norvégien]]
[[nrm:Norvégien]]
[[oc:Norvegian]]
[[oc:Norvegian]]
[[os:Норвегиаг æвзаг]]
[[mhr:Норвег йылме]]
[[tpi:Tok Nowe]]
[[nds:Norweegsche Spraak]]
[[pl:Język norweski]]
[[pl:Język norweski]]
[[pt:Língua norueguesa]]
[[pt:Língua norueguesa]]
[[qu:Nurwiga simi]]
[[rm:Lingua norvegiaisa]]
[[ro:Limba norvegiană]]
[[ro:Limba norvegiană]]
[[rm:Lingua norvegiaisa]]
[[qu:Nurwiga simi]]
[[ru:Норвежский язык]]
[[ru:Норвежский язык]]
[[scn:Lingua norviggisa]]
[[sco:Norse leid]]
[[se:Dárogiella]]
[[se:Dárogiella]]
[[sco:Norse leid]]
[[sh:Norveški jezik]]
[[stq:Norwegisk]]
[[sq:Gjuha norvegjeze]]
[[scn:Lingua norviggisa]]
[[simple:Norwegian language]]
[[simple:Norwegian language]]
[[sk:Nórčina]]
[[sk:Nórčina]]
[[sl:Norveščina]]
[[sl:Norveščina]]
[[szl:Norwesko godka]]
[[sq:Gjuha norvegjeze]]
[[sr:Norveški jezik]]
[[sr:Norveški jezik]]
[[sh:Norveški jezik]]
[[stq:Norwegisk]]
[[fi:Norjan kieli]]
[[sv:Norska]]
[[sv:Norska]]
[[sw:Kinorwei]]
[[szl:Norwesko godka]]
[[ta:நோர்வே மொழி]]
[[ta:நோர்வே மொழி]]
[[tt:Норвег теле]]
[[th:ภาษานอร์เวย์]]
[[tg:Забони норвегӣ]]
[[tg:Забони норвегӣ]]
[[th:ภาษานอร์เวย์]]
[[tpi:Tok Nowe]]
[[tr:Norveççe]]
[[tr:Norveççe]]
[[tt:Норвег теле]]
[[uk:Норвезька мова]]
[[ug:نورۋېگىيە تىلى]]
[[ug:نورۋېگىيە تىلى]]
[[uk:Норвезька мова]]
[[vi:Tiếng Na Uy]]
[[vi:Tiếng Na Uy]]
[[yo:Èdè ará Nọ́rwèy]]
[[yo:Èdè ará Nọ́rwèy]]
[[zea:Nôors]]
[[zea:Nôors]]
[[bat-smg:Nuorvegu kalba]]
[[zh:挪威语]]
[[zh:挪威语]]
[[zh-min-nan:Norge-gí]]

د ۰۲:۰۱, ۲۰ فبروري ۲۰۱۲ بڼه

ناروېژي ژبه د جرمنک ژبو په کورنۍ پورې اړه لري . دا ژبه په هراړخيزه توګه له ډنمارکي او سويډني ژبې سره نژدې اړيکې لري. له ناروېژي ژبې سره جوخت سويډني ، ډېنمارکي ، فرويا او ايسلېنډي ژبې د شمالي جرمنک ژبو په کتار کې راځي ، چې دې پنځو ژبو ته سکېنډيناويايي ژبې هم وايي . زړه ناروېژي ژبه له نورون نه سرچينه رااخلي .

د ناروېژي ژبې لومړی پېر (700ز. - 1350ز.)

که څه هم د نورون لرغونې ژبه په څو ګړدودونو(لحجو) وېشل کېږي چې ټول هاغه خلک کوم چې په سکېنډيناويايي سيمو کې اوسېدل او اوسيږي هرې سيمې ځانته ګړدود درلوده اوتر اوسه ېې دا لړۍ روانه ده. خو دلته يوازې د ناروې د سيمې نورون لرغونې ژبه څېړو. دا لړۍ له 700م پېر نه تر 1350م پېر پورې رسېږي .د نورون ژبې ته زړه ايسلېنډي ژبه هم وېل کېږي دا ځکه چې په هغه پېرکې د نورون ژبې ډېری ليکلي اسار له ايسلېنډ نه پلاس راغلي، او هاغه پېر ته ناروېژيان د ناروېژيانواوايسلېنډيانو يو ګډژبني اوفرهڼګي پېرهم وايي . دې سره سره په ناروې کې چې د نورون لرغونې ژبې کوم اسار پلاس راغلي نو دوی ورته زړه ناروېژي هم وايي ځکه چې په ناروې کې ېې هم د نورون ژبې يوګړدود(لحجه) پاتې و اوله هغو څخه څو ليکلي اسار ترلاسه شوي . ناروېژيان پدې اند دي چې ددوی پخوانی نسل چې وايکنګز ( د درياب غله ) نومېدل دشمالي سکېنډيناويا په لور لاړل او خپل ځانوته ېې له ايسلېنډ نه نيولې تر فرويا او ورپسې نورو شمالي سيمو کې مځکې په زور ونيولې او همدلته مېشته شول. وايکنګان ډېرياغيان ، چپاولګران او غله و.او دوی وايي چې همدا وايکنګان و چې دغه نورون ژبه ېې کوله اوپدو کې هم څو ګړدودونه و. په همدې نورون کې دلرغوني پېر کړکيسې پاتې دي چې ډېری ېې د ليکلو په بڼه ترلاسه شوي . چې لاپورې ېې ليکوال څرګند نه دی. پدې اساروکې ځينې د ډبرليک په بڼه ځينې ېې دپاڼو په بڼه پاتې شوي چې ورته خپل خپل نومونه هم لري . پدې لرغونو اسارو کې د سيمو د بزګرانو کيسې،دهغوی ځينې نومونه او په هکله نور معلومات د شعر په بڼه راغونډ دي. لرغونپوهان وايي چې دا اسار په 1200 مې او 1300 مې پېړۍ کې ليکل شوي. د نورون لرغونې ژبه له اوسينۍ دواړوناروېژي ګړدودونو سره ډېر لوی توپير لري. خوبيا برعکس د نورون لرغونې ژبه له اوسينۍ ايسلېنډۍ ژبې سره ډېر ورته والی لري.

د ناروېژي ژبې دوهم پېر (1500ز. - 1850ز.)

له 1500مې پېړۍ نه تر1814مې پېړۍ پورې د ناروې په نوم ځانته هر اړخيزه خپلواکه هېواد نه موندل کېده. په اوسينۍ ناروې باندې د ډنمارک برلاسيتوب لورايه ښکاره کېده. ډنمارکي او سويډني ژبو د ځينو سيمه ايزو ناروېژي ګړدودونو سره سم به لکه کنډيباغي وېل کېده خو د ليکلو په بڼه به ډانمارکي چلېده. پدې ګډوډو ګړدودونو کې نه يوازې ډانمارکي او سويډني برلاسيتوب درلود بلکې د ايسلېنډي ژبې بنسټيزه ريښې هم لورايه ښکارېدې ورسره د جرمني ژبې ډيری وييکي به دهمغه پېرځينوسيمه ايزوملکانو،مزهبي مشرانو، سوداګرواو کاتبانو کارولې، اومزهبي مشرانو به په ټولنه کې ډېررول درلود. دا لړۍ تر 1550م پورې روانه وه کله چې په همدې کال کې په ډانمارکي ژبه کې بايبل (انجيل) راوواته او بيا دهمدې انجيل له کبله ناروېژيان د ليک او لوست جوګه شول. لدې نه وروسته د 1600مې نه تر 1700مې پېړۍ پېر د ډانمارکي ژبې لوړې ستحې معياري کېدل ګڼلای کېږي. دا ژبه به ناروېژيانو خپل په ګړدودونو سربېره کاروله، دا به د ناروېژي نسله مزهبي مشرانو په خولې کې لورايه ښکارېدله. ډېرو لږو خلکو نيمه سمه کارولی شوه. ډېرو به خپل په ګړدود غږېدل تر څو په 1814م کې ناروېژيانو د خپلواک هېواد لپاره هلې ځلې پېل کړې او د همدې کال د مۍ په 17مه نېټه ناروېژيانو پخپله يو اساسي قانون وليکه چې پکې ليکل شوي وو چې ناروې دې يو ازاده، خپلواک، او نه بېلېدونکی هېواد وي. که څه هم ناروې د ډنمارک له ولکې ووته خو د ډنمارک باچا دناروې واک او کړه وړه سويډن سره ګډ کړه اود سويډن باچا ته ېې د ناروې ټول واک وروسپاره. بيا ناروې د سويډن سره په ګډ واک کې تر 1905 م کاله پاته شوه.د ناروې دګډ واک لامل ېې ډېر ناروېژيان د خپلو نالوستوب ، ساده ګي ، او پوره په سياست نه پوهېدنه ګڼي . د سويډن څخه په کال 1905 م کې بېلېدنه او يو خپلواک هېواد کېدنه د ناروې د خپلواکۍ ورځ ګڼل کېږي . خو رسمن په ناروې کې د اساسي قانون د رامنځته کېدو نېټه چې 17م د مۍ 1814 م نه حسابېږي په خوښۍ او چشن ېې لمانځي . همدا نېټه د ډانمارک له اوږدمحالي برلاسي حکومت نه د خلاسون نېټه ګڼل کېږي. د ناروېژي اوسيني دوه رسمي ګړدودونه چې منځ ته راغلي ناروېژيان ېې له 1800مې پېړۍ نه اټکلوي. چې دې اوسينۍ رسمي ژبو ته بوکمول او نينوشک وايي ، که څه هم دواړه ژبې يوازې سيمه ايز ګړدودونه دي وييکي ، ژبدود او ليکدود ېې يو ډول دی غير له ځينې ويونو او تلفظ کې چې توپير ښکاري او بس.

د ناروېژي ژبې درېېم پېر (له بوکمول نه تر نينوشک)

ناروېژي ژبه په دوه لويو ګړدودونووېشل شوې ده ، چې دواړه ګړدودونه ېې په دوه سيمو وېشل شوي او دا دوه ګړدودونه خپل خپل نومونه لري چې ورته بوکمول او نينوشک وايي . بوکمول د حکومت په رسمي چارو کې لوی رول لوبوي چې ورته هوووډ مول وايي چې لفظي مانا ېې رسمي او لومړنی حدف راوځي. او په څنګ کې ېې بله سيمه ايزه ژبه يا ګړدود (نينوشک) ده چې ورته سيده مول وايي يعنې ورسره حدف په نوم يادېږي. که څه هم دا دواړه ګړدودونه د ناروې رسمي ژبې دي خو د ډانمارکي ژبې تر اغېزې لاندې راغلي او لومړی ګړدود چې بوکمول نومېږي ټوله د ډنمارکي تر اغېزې لاندې ده ،دا ځکه چې د بوکمول ژبې بنسټ ايښودونکی کنوډ کنوډسن ( زېږېدنه 1812..1895) وروسته له 1850مې نه د ډانمارکي ژبې نه ناروېژي بوکمول ژبه جوړونه پېل کړه او يوازې د ژبې د تلفظ په برخه کې ېې توپيرونه ښکاري چې په ننۍ ناروېژي رسمي ژبې پېژندل شوې او ډېر وييکي ېې د وخت دبدلون سره نوي شوي هم دي. نينوشک د ډانمارکي ژبې تر اغېزې ډېره کمه راغلې ، ځکه چې د نينوشک ژبې جوړونکی ايوار اوسن (زېږېدلی1813،1896) په کال 1842م نه تر 1848 پورې د نينوشک ژبې بنسټ کېښود. دا ژبه د ناروېژيانو په قول د ناروې له بېلابېلوګړدودونو نه جوړه شوې. او بل يوازينی او ځانګړی توپير ېې له بوکمول سره په ژبدوديزه برخه کې په غږيزه او ليکدوديزه څانګه کې ښکاري .