اروپايي مرکزي بانک

اروپايي مرکزي بانک
Industry	financial service activities, except insurance and pension funding
بنسټ ايښودنه	۱ی جون ۱۹۹۸
Named after	اروپا
Office held by head of the organization	President of the European Central Bank
Chairperson	Christine Lagarde
هېواد	جرمني
کوارډينېټي موقعيت	۵۰°۶′۳۴″N ۸°۴۲′۹″E
Member of	Digital Preservation Coalition، International Statistical Institute، Committee for the Coordination of Statistical Activities، Network for Greening the Financial System
Applies to jurisdiction	Eurozone
Has subsidiary	Governing Council of the European Central Bank، Executive Board of the European Central Bank، General Council of the European Central Bank
څښتن د	Großmarkthalle، Seat of the European Central Bank
Headquarters location	فرانکفورت
واک ورپاته کيدنه له	European Monetary Institute
Significant event	European Central Bank 2014 data breach
د توزیع بڼه	audio podcast
IPv6 routing prefix	2a02:2ad0:248::/48، 2a02:2ad0:24a::/48
Email address	mailto:info@ecb.europa.eu
Official blog URL	https://www.ecb.europa.eu/press/blog/
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

اروپايي مرکزي بانک (ECB) د «يوروسيسټم» او د مرکزي بانکونو د اروپايي نظام (ESCB) تر څنګ د اروپايی اتحاديې د اوه ادارو څخه يوه مهمه برخه ده. دا د نړۍ په کچه يو له مهمو مرکزي بانکونو څخه دی.

د ECB اداره کوونکې شورا د «يوروزون» او اروپايي اتحاديې لپاره د پيسو تګلارې جوړوي، د اروپايي اتحاديې د غړيو هېوادونو د بهرنيو ارزي زېرمو مديريت کوي، په بهرنيو ارزي فعالیتونو کې ښکېل دی او د اروپايي اتحاديې د منځنيو مالیاتي موخو او د مهمو ګټو اندازه تشريح کوي. د اروپايي مرکزي بانک اجرائيه پلاوی د اداري شورا تګلارې او پرېکړې عملي کوي او شونې ده چې د خپلو کارونو پر مهال ملي مرکزي بانکونه هم رهبري کړي. اروپايي مرکزي بانک ځانګړی حق لري چې د يورو بانکنوټونه صادر کړي. غړي هېوادونه کولای شي چې د يورو سکي (فلزي پيسې) جوړې کړي، خو اندازه يې بايد له مخکې څخه د اروپايي مرکزي بانک څخه تاييد شي. دا بانک همداراز د « TARGET2» تادياتو نظام هم پر مخ وړي.

اروپايي مرکزي بانک د ۱۹۹۹ز کال د مۍ مياشتې د امسټرډام د تړون تر مخې جوړ شوی، موخه يې دا وه چې د نرخونو ثبات تضمين او پر ځای وساتل شي. د ۲۰۰۹ز کال د ډيسمبر په لومړۍ نېټه، د «لزبن» تړون پلی شو او دې بانک د اروپايي اتحاديې د يوې ادارې رسمي حيثيت خپل کړ. کله چې اروپايي مرکزي بانک جوړ شو، نو د «يوروزون» يوولس غړي هېوادونه يې تر خپل پوښښ لاندې راوستل. له هغې وروسته یونان ورسره د ۲۰۰۱ز کال په جنورۍ کې، سلوانيا د ۲۰۰۷ز کال د جنورۍ، قبرص او مالټا د ۲۰۰۸ز کال په جنورۍ، سلواکيا د ۲۰۰۹ز کال په جنورۍ، ايستونيا د ۲۰۱۱ز کال په جنورۍ، ليتوا د ۲۰۱۴ز کال په جنورۍ او لتوانيا د ۲۰۱۵ز کال په جنورۍ کې يوځای شول. د دې بانک اوسنی رئیس «کرسټيان ليګارډ» دی. مرکزي دفتر يې د المان په فرانکفورټ کې دی، مخکې تر دې چې خپله نوې ودانۍ جوړه کړي، په يوروټاور کې يې کارونه پر مخ وړل.

اروپايي مرکزي بانک نېغ په نېغه د اروپايي اتحاديې د قانون تر مخې اداره کېږي. د دې بانک د پانګې د زېرمې ارزښت يوولس ميليارده يورو ته رسېږي چې د اروپايي اتحاديې د غړيو هېوادونو د ونډو په توګه يې ملکت د ټولو اوه ويشتو مرکزي بانکونو سره دی. د لومړۍ پانګې د ونډې کلي په ۱۹۹۸ز کال کې د هېوادونو د وګړو د شمېر او «جي ډي پي» پر بنسټ وشوه، خو له هغې وروسته د پانګې کلي بيا بيا ترتيب شوې ده. په اروپايي مرکزي بانک کې ونډې د لېږد وړ نه دي او د ضمانت په توګه هم نه شي کارول کېدای.

تاریخ

د اروپايي مرکزي بانک لومړي کلونه (۱۹۹۸-۲۰۰۷)

اروپايي مرکزي بانک د پيسو اروپايي ادارې (EMI) بالفعل ځای ناستی دی. EMI د اروپايي اتحاديې د اقتصادي او مالي  ټولنې (EMU) د دويم پړاو په پيل کېدو سره جوړ شوی و، څو وکولای شي د يورو دودپيسې خپلونکو هېوادونو لېږدونکي مسايل سمبال کړي او ECB د مرکزي بانکونو اروپايي نظام (ESCB) د جوړولو لپاره چمتوالی ونيسي. EMI خپل مسئوليتونه له هغې څخه د مخکيني اروپايي مالي همکارۍ صندوق (EMCF) څخه په غاړه واخيستل.

ECB په رسمي ډول د ۱۹۹۸ز کال د جنون په لومړۍ نېټه د اروپايي اتحاديې د تړون (TEU، د Maastricht تړون) په مټ د EMI ځای ونيو، بیا هم، د ۱۹۹۹ز کال د جنورۍ په لومړۍ نېټه د يورو تر معرفي کېدو يې خپل بشپړ واکونه اعمال نه کړل، کوم چې د EMU د درېيم پړاو ښودنه کوي. بانک د EMU لپاره وروستۍ اړينه اداره وه، لکه چې د «پير وارنر» او رئيس «جيک ډيلورس» د EMU په راپورونو کې څرګنده کړې. دا د ۱۹۹۸ز کال د جون په لومړۍ نېټه جوړ شوی و، د بانک لومړی رئيس « Wim Duisenberg» و، چا چې مخکې د هالنډ د مرکزي بانک د رئیس او پيسو د اروپايي ادارې د مشر په توګه دندې تر سره کړې وې. په داسې حال کې چې د ECB له منځ ته راتګ بيخي مخکې « Duisenberg» د EMI رئيس و (له اليګزينډر لامالوسي څخه يې مسئوليت اخستی و)، د فرانسې حکومت غوښتل چې د فرانسې د مرکزي باننک پخوانی مشر « Jean-Claude Trichet» د ECB لومړی رئيس شي. فرانسويانو استدلال کاوه، دا چې ECB ته په فرانسه کې موقعيت ورکول کېده، له همدې امله يې رئيس هم بايد فرانسوی وي. د المان، هالنډ او بلجيم حکومتونو له دې سره مخالفت وښود، چا چې « Duisenberg» ته د يورو د يو پياوړي ضامن په سترګه کتل. دا ستونزه د شفاهي تړون پر بنسټ پای ته ورسېده، په کومه کې چې به « Duisenberg» د خپلې مودې له بشپړېدو مخکې له خپلې دندې لاس په سر کېږي او د هغه ځای به «Trichet» نيسي.

«Trichet» د ۲۰۰۳ز کال د نومبر په مياشت کې د « Duisenberg» پر ځای د مشر په توګه دنده پيل کړه. تر ۲۰۰۷ز کال پورې، ECB د پيسو پړسوب نږدې، خو په برياليتوب سره له ۲٪ څخه په کمه اندازه کې په ساتلو بریالی شو.

مالي بحرانونو ته د ECB غبرګون (۲۰۰۸-۲۰۱۴)

کله چې اروپايي مرکزي بانک له نړيوال مالي بحران او «يوروزون» د پورونو له بحران سره مخ شو، نو دا بانک له ژورو داخلي بدلونو څخه تېر شو.

د يوروزون د پورونو د بحران لمړی غبرګون

د تش په نوم اروپايي پورونو بحران هغه مهال پيل شو، کله چې د يونان نوي منتخب حکومت د خپلو پورونو او بوديجې د کسر له رښتينې کچې پرده پورته کړه او د اروپايي اتحاديې ادارو ته يې د يونان د دولتي پورنو په تاديه کولو کې د ناکامېدو د راتلونکې ګواښ په اړه خبر ورکړ.

په «يوروزون» کې د احتمالي دولتي پورونو په تادياتو کې د ناکامۍ په وړانديز کولو سره، عامو خلکو، نړیوالو او اروپايي ادارو او مالي ټولنې د يوروزون د ځينو غړيو هېواودنو، په ځانګړي ډول سويلي هېوادونو د اقتصادي وضعيت او اعتباري وړتيا ارزونه يو ځل بیا وکړه. د دې په پايله کې د يوروزون د ګڼو هېوادونو د دولتي پورپاڼو (بانډونو) په تولید کې د پام وړ زیاتوالی راغی. دې چارې په مالي بازارونو کې د خپل ځان پوره کولو وېره راوپاروله: څومره چې د يوناني دولتي پورپاڼو توليد کې زياتوالی راتلو، په همدې اندازه د ناکامۍ شونتيا زياتېده او په همدې ترتيب د پورپاڼو په تولید کې هم زياتوالی راغی.

دا وارخطايي له دې امله هم زیاته شوې وه چې ECB نه شول کولای د دوه لاملونو له امله د دولتي پورپاڼو د بازارونو په وړاندې غبرګون وښيي او مداخله وکړي. لومړی دا چې عموماً د ECB قانوني کارچوکاټ د دولتي پورپاڼو رانيول منع ګرځوي (د TFEU ۱۲۳ ماده)، دې چارې ECB بازار ته د پيسو له وړاندې کولو څخه منع کړ، کوم څه چې فدرالي زېرمې او د انګلستان بانک ډېر ژر په ۲۰۰۸ز کال وکړ چې د بازارونو په مستحکم کولو کې يې بنسټيزه دنده تر سره کړه.

دويم دا چې د ECB له خوا په ۲۰۰۵ز کال کې د شوې پرېکړې پر بنسټ د يوروزون د ټولو دولتي پورپاڼو لپاره د اعتبار تر ټولو کمه اندازه (BBB-) وړاندې کړه، څو د ECB د پرانيستي بازار د فعاليتونو لپاره د تضمين په توګه وړتيا ولري. د دې مطلب دا و، که چېرته د خصوصي ډلبندۍ يوه اداره، يوه دولتي پورپاڼه له دې حد څخه ښکته ډلبندي کوي، نو ډېر بانکونه به په ناڅاپي دول غېر قانوني شي، ځکه دوی به د ECB د مالي تمويل فعاليتونو ته له لاسرسي بې برخې شي. د ECB د مديره پلاوي پخواني غړي « Athanasios Orphanides» په وينا، د ECB د تضمين په چوکاټ کې دې بدلون د يورو د بحران زړی وکرلو.

له دې څارنيزو خنډونو سره په مخ کېدو، په ۲۰۱۰ز کال کې د « Jean-Claude Trichet» په مشرۍ کې ECB د مالي بازارونو د ارامولو لپاره لاسوهنې ته ميلان نه درلود. د ۲۰۱۰ز کال  مۍ تر شپږمې نېټې، « Trichet» په ګڼو رسنيزو کنفرانسونو کې په رسمي ډول د ECB د دولتي پورپاڼو په رانيولو کې د ګډون شونتيا رد کړه، په داسې حال کې چې يونان، پرتګال، اسپانيه او ايټاليه  اعتباري ډلبندۍ کې د ښکته والي او د سود په اندازه کې د زياتوالي له څپو سره مخ وو.