کارن:عطالله عطاء شینواری
شاه غازی امان الله خان.
امان الله خان د ۱۸۹۲ کال د جون په لومړۍ نېټه کابل ته څېرمه په پغمان کې زېږېدلی دی. هغه د امیر حبیب الله خان درېیم زوی و. امان الله د کابل د والي په توګه وټاکل شو او د پوځ او خزانې واک یې په لاس کې و. هغه د اکثرو قومي مشرانو بیعت ترلاسه کړ.[5]
د ۱۹۱۹ کال د فبروري په میاشت کې امیر حبیب الله خان د افغانستان لغمان ولایت ته د ښکار په سفر لاړ. د هغه په ساتونکو کې د هغه ورور نصرالله خان، د حبیب الله لومړی زوی عنایت الله او د حبیب الله قومندان نادر خان شامل وو. د ۱۹۱۹ کال د فبرورۍ د میاشتې په ۲۰ مه نیټه حبیب الله په خپله خیمه کې د شجاع الدوله له خوا په داسې حال کې ووژل شو چې یوه پاڼه یې د خپل کشر زوی امان الله په امر په خیمه کې ویده وه او نصرالله یې د افغانستان د تخت د ځای ناستي په توګه پریښود. نصرالله په لومړي سر کې د تخت له اخیستلو انکار وکړ او د حبیب الله د لومړي زیږیدلي زوی عنایت الله سره یې بیعت اعلان کړ. عنایت الله انکار وکړ او ویې ویل چې پلار یې نصرالله حقیقي وارث کړی و او غوښتل یې چې امیر شي. د سيمې ټولو قومونو هم له نصرالله سره بيعت وکړ چې يو متقي او پرهېزګار سړی و.
د حبيب الله د ګوند پاتې برخه د جنوب ختيځ په لور د جلال اباد په لور سفر وکړ او د ۱۹۱۹ کال د فبرورۍ په ۲۱ هغه ښار ته ورسېدل، چې نصرالله د حبيب الله د لومړي زوی عنایت الله په ملاتړ امير اعلان شو.[7]
امان الله خان چې د حبيب الله د لومړۍ مېرمنې له خوا د حبيب الله درېيم زوى و، په کابل کې د پاچا د استازي په توګه پاتې شوى و. امان الله د خپل پلار د مړینې د خبر په ترلاسه کولو سره سمدستي د کابل د خزانې واک په لاس کې واخیست او د خپل تره پر ضد یې کودتا وکړه. هغه د کابل او مرکزي حکومت کنټرول په لاس کې واخیست او د نصرالله پر ضد یې د جګړې اعلان وکړ. نصرالله د پاچا کیدو لپاره هیڅ ډول وینه نه غوښتل. امان الله ته یې وویل چې پاچاهي لري او سعودي ته به جلاوطن شي. امان الله خان په قرآن قسم کړی و چې نصرالله ته به هیڅ زیان نه رسیږي که کابل ته راستون شي او بیا به هغه څه وکړي چې زړه یې وغواړي. د ۱۹۱۹ کال د فبروري په ۲۸ امان الله ځان امیر اعلان کړ. د ۱۹۱۹ کال د مارچ په ۳ مه، له دې وېرې چې د نصرالله پلويان به د امان الله پر ضد راپورته شي، وروسته يې د خپلې خبرې خلاف وګرځېد. نصرالله د امان الله د ځواکونو لخوا ونيول شو او بندي شو.
د ۱۹۱۹ کال د اپریل په ۱۳ امان الله په کابل کې یوه دربار (د امان الله تر څارنې لاندې شاهي محکمه) جوړه کړه چې د حبیب الله د مړینې په اړه یې پوښتنه وکړه. دې د افغانستان په پوځ کې یو ډګروال په دې جرم مجرم وموند او هغه یې اعدام کړ. د چمتو شویو شواهدو پر بنسټ، نصرالله په وژنه کې دخیل و. نصرالله په عمري بند محکوم شو[10]، خو امان الله نږدې يو کال وروسته په شاهي زندان کې په دار وځړاوه.
روسیه په دې وروستیو کې د خپل کمونیستي انقلاب څخه تیرې شوې چې د دې هیواد او انګلستان ترمنځ اړیکې ترینګلې شوې. امان الله خان دا موقع په رسمیت وپېژانده چې له حالاتو څخه په استفادې سره د افغانستان خپلواکي په خپلو بهرنیو چارو لاس پورې کړي. هغه د ۱۹۱۹ کال د می په ۳ مه په هند کې د انګرېزانو پر ضد د یوه ناڅاپي برید مشري وکړه، چې د افغان-انګلیس دریمه جګړه پیل شوه. د لومړنیو بریالیتوبونو وروسته، جګړه په چټکۍ سره یو خنډ وګرځید ځکه چې انګلستان لاهم د لومړۍ نړیوالې جګړې لګښتونو سره معامله کوله. د 1919 په پای کې یو اوربند پای ته ورسید، چې د افغانستان د آزادۍ لامل شو.