د "چکي ژبه" د بڼو تر مېنځ توپير

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
Content deleted Content added
Darios (خبرې اترې | ونډې)
ود سمون لنډیز نسته
Darios (خبرې اترې | ونډې)
د سمون لنډیز نسته
۲۶ کرښه: ۲۶ کرښه:


}}
}}
'''چیکی ژبه'''( په چیکی: Český jazyk ) د لوییدځی سلاوی ژبو څخه یوه ژبه ده چی د اروپا په مرکزکی ویل کېزی. دغه ژبه د چیک د جهوریت رسمی ژبه ده. چیکی ژبه هم په [[سلواکیا]]، [[پولنډ]]، اوکراین [[رومانیا]] ،[[ کاناډا]] او [[د امريکا متحده ايالات|امریکا]] کی ویل کېږی. چیکی ژبه ادبی او محاروی فورم ( شکلونه ) لری. ادبی ژبه په ورځپانه، تیلویزیون او رادیو کی استعمالېږی.
'''چیکی ژبه'''( په چیکی: Český jazyk ) د لوییدځی سلاوی ژبو څخه یوه ژبه ده چی د اروپا په مرکزکی ویل کېزی. دغه ژبه د چیک د جهوریت رسمی ژبه ده. چیکی ژبه هم په [[سلواکيا]]، [[پولنډ]]، اوکراین [[رومانیا]] ،[[ کاناډا]] او [[د امريکا متحده ايالات|امریکا]] کی ویل کېږی. چیکی ژبه ادبی او محاروی فورم ( شکلونه ) لری. ادبی ژبه په ورځپانه، تیلویزیون او رادیو کی استعمالېږی.
چیکی ژبه د ۲۰۰۴ کال څڅه د اروپا د مشترکو هېوادو رسمی ژبه ده.
چیکی ژبه د ۲۰۰۴ کال څڅه د اروپا د مشترکو هېوادو رسمی ژبه ده.
==تاریخ==
==تاریخ==

د ۱۶:۵۰, ۴ نومبر ۲۰۱۰ بڼه

چیکی ژبه
Český jazyk,čeština
د چیک د لاتین الفبا
رسمي حالت
سمونوالÚstav pro jazyk český
د ژبې کوډونه
آيسو ۶۳۹-۳

چیکی ژبه( په چیکی: Český jazyk ) د لوییدځی سلاوی ژبو څخه یوه ژبه ده چی د اروپا په مرکزکی ویل کېزی. دغه ژبه د چیک د جهوریت رسمی ژبه ده. چیکی ژبه هم په سلواکيا، پولنډ، اوکراین رومانیا ،کاناډا او امریکا کی ویل کېږی. چیکی ژبه ادبی او محاروی فورم ( شکلونه ) لری. ادبی ژبه په ورځپانه، تیلویزیون او رادیو کی استعمالېږی. چیکی ژبه د ۲۰۰۴ کال څڅه د اروپا د مشترکو هېوادو رسمی ژبه ده.

تاریخ

د چیک په هیواد کی د ۹ پیړی څخه تر ۱۱ پېړی پورې په ادبیات کی پخوانی سلاوی ژبه کارېده. هغو ژبو د خاض لیکنی څخه کار واخیست. هغه لیک په اوس وخت کی د هلاهولیڅې ( Hlaholice) په نوم یادېږی. د کونستانتین ژوند تر ټولو پخوانی کتاب دی چی په پخوانی سلاوی ژبه کی لیکل شوی دی. د ۱۱ پېړی څخه د چیک په هېواد کی مذهبی کتابونه لیکل کېده. په ۱۳ پېړی کی لمړی چېکی کتابونه ولیکل شول. د دالیمیل د پېښو کتاب لمړی کتاب دی چی په چیکی ژبه کی په ۱۳۱۴ کال کی ولیکل شو. په ۱۵ پیړی کی د چیکی ژبی د سم لیک د یان هوس لخوا اصلاح شو. یان هوس د پوهنتون استا‌ذ او کشیش وو چی د چیکی ژبی لیکنه یی آسانه کړه . د هوس مذهبی کتابونه په چیکی او لاتینه ژبه کی ولیکل شول. په ۱۶ پیړی کی د چیک ادابیات اوج ته ورسیدل. په ۱۶۲۰ کال کی د چيک اشرافو د اطریش د حکمران په خلاف قیام وکړل. د چیک اشراف د اطریش د پوځ لخوا ماته وخوړله او د چیک علما مجبور شول چی بهر ته ولاړ سی. په دی وخت کی د اطریش حکمرانانو د چیک پر خلکو ظلمونه کول او د چیک کتابونه یی په اور کی سوخول. مهم کتابونه یوازې په آلمانی او لاتین لیکل کېده. په ۱۹ پېړۍ کی د چیک د ژبی ترقی بیا پېل شوه. د چیک ژبه بوهانو د سلاوی ژبو د الفاظو په مرسته غنی کړه. مثلا : د چیک کلمه (vzduch ) په پښتو هوا د روسی ژبه څخه چیکی ژبه ته راغلی ده. د هغه وخت تر ټولو مشهور ژبه پوه یوسیف یونګمان ( ۱۷۷۳ـ۱۸۴۷ ) وو. یوسیف یونګمان نوی چیکی کلمې جوړې کړې او د سلاوی ژبو د کلمو په مرسته یی چیکی ژبه غنی کړه. د دی په سبب هر چیک په سلواکی، پولندی، سربی او روسی کلمو پوهېدلای سی. چیکی- آلمانی قاموس او د چیک د ادبیات تاریخ د یوسیف یونګمان تر ټولو مشهور کتابونه دی. په ۱۹۱۸ کال کی د چکوسلواکیا تر تاسیسولو وروسته چیکی ژبه د عمومی ژوند ټول سیمو ته وغزېده. په اوس وخت کی چیکی ژبه د ګلوبالیساتیون (Globalization ) په سبب د انګلیسی کلمو څخه غنی کېږی.

چیکی ژبه

چیک ژبه تل په لمړنی څپه (هجا ) کی اکڅنت لری.د دغه ژبه پنځه د علت توری او ۲۴ بی رغه توری لری. د ګرامر په مطابق چیکی ژبه د حال زمانه، راتلونکی زمانه ، تیره زمانه، دری ګرامری نسلونه ( مذکر، مونث او منځنی جنس )، ۷ ګرامری حالتونه، مفرد او جمع لری. د چیکی ژبه د کلمو ردیف ( مبتدا - فعل ـ خبر ) دی.

د ګرامر نسلونه

چیکی ژبه دری ګرامر نسلونه لری.

  • د مذکر نسل
  • د مونث نسل
  • منځنی جنس

د جمله جوړول

د چیکی ژبه د کلمو ردیف مبتدا - فعل - خبر دی.


  • Já jsem student یا Jsem student
  • زه یم شاګرد ( مبتدا - فعل - خبر ) یا یم شاګرد ( فعل - خبر )
  • زه شاګرد یم ( مبتدا - خبر - فعل )
  • Já jsem studentka یا Jsem studentka
  • ژه یم شاګرده یا یم شاګرده
  • زه شاګرده یم

( زه = مبتدا، یم = فعل، شاګرد / شاګرده = خبر )

د چیک د لاتین الفبا

د چیکی الفبا لاسى نسخې


Letter Name IPA value
A a á /a/
Á á dlouhé á /aː/
B b /b/
C c /ts/1
Č č čé /tʃ/1
D d /d/
Ď ď ďé /ɟ/
E e é /ɛ/
É é dlouhé é /ɛː/
* Ě ě ije,
é s háčkem
/ɛ/, /jɛ/
F f ef /f/
G g /ɡ/
H h /ɦ/²
Ch ch chá /x/²
I i í,
měkké í
/ɪ/
Í í dlouhé í,
dlouhé měkké í
/iː/
J j /j/
K k /k/
L l el /l/
M m em /m/
N n en /n/
Ň ň /ɲ/
O o ó /o/
Ó ó dlouhé ó /oː/
P p /p/
Q q kvé /kv/
R r er /r/
Ř ř /r̝/³
S s es /s/
Š š /ʃ/
T t /t/
Ť ť ťé /c/
U u ú /u/
Ú ú dlouhé ú,
ú s čárkou
/uː/
* Ů ů ů s kroužkem /uː/
V v /v/
W w dvojité vé /v/
X x iks /ks/
Y y ypsilon,
krátké tvrdé í
/ɪ/
Ý ý dlouhé ypsilon,
dlouhé tvrdé í
/iː/
Z z zet /z/
Ž ž žet /ʒ/