د "د هخامنشیانو ټولواکمني" د بڼو تر مېنځ توپير

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
Content deleted Content added
و Typo fixing using AWB
د سمون لنډیز نسته
نښلنونه: د موبايل سمون د موبايل وېب سمون
۱۱ کرښه: ۱۱ کرښه:
|government_type = Monarchy
|government_type = Monarchy
|today = {{Collapsible list |titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;|title=Countries today|
|today = {{Collapsible list |titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;|title=Countries today|
{{flag|افغانستان}}|{{flag|ارمنستان}}|{{flag|آزربایجان}}|{{flag|بحرین}}<ref name="Mojtahed-Zadeh">''Security and Territoriality in the Persian Gulf: A Maritime Political Geography'' by Pirouz Mojtahed-Zadeh, page 119</ref>|{{flag|بلغاریا}}|{{flag|چین}}|{{flag|مصر}}|{{flag|جيورجيا}}|{{flag|یونان}}|{{flag|هند}}|{{flag|ایران}}|{{flag|عراق}}|{{flag|اسرایل}}|{{flag|اردن}}|{{flag|قراقستان}}|{{flag|کویټ}}|{{flag| قرغزستان}}|{{flag|لبنان}}|{{flag|لېبیا}}|{{flag|مقدونیه}}|{{flag|پاکستان}}|{{flag|فلسطین}}|{{flag|رومانیا}}|{{flag|روسیه}}|{{flag| سعودي عربستان}}|{{flag|سوډان}}|{{flag|سوریه}}|{{flag| تاجکستان}}|{{flag|ترکیه}}|{{flag|ترکمنستان}}|{{flag|ازبکستان}}|
{{افغانستان}}|{{ارمنستان}}|{{آزربایجان}}|{{بحرین}}<ref name="Mojtahed-Zadeh">''Security and Territoriality in the Persian Gulf: A Maritime Political Geography'' by Pirouz Mojtahed-Zadeh, page 119</ref>|{{flag|بلغاریا}}|{{flag|چین}}|{{flag|مصر}}|{{flag|جيورجيا}}|{{flag|یونان}}|{{هند}}|{{ایران}}|{{flag|عراق}}|{{flag|اسرایل}}|{{flag|اردن}}|{{flag|قراقستان}}|{{flag|کویټ}}|{{flag| قرغزستان}}|{{flag|لبنان}}|{{flag|لېبیا}}|{{flag|مقدونیه}}|{{پاکستان}}|{{flag|فلسطین}}|{{flag|رومانیا}}|{{flag|روسیه}}|{{flag| سعودي عربستان}}|{{flag|سوډان}}|{{flag|سوریه}}|{{flag| تاجکستان}}|{{flag|ترکیه}}|{{تورکمنستان}}|{{flag|ازبکستان}}|
}}
}}



د ۲۲:۵۰, ۱۳ مارچ ۲۰۱۷ بڼه

د هخامنشیانو ټولواکمني
۵۵۰ مخزېدیز–۳۳۶ مخزېږدیز

د ستر کورش رپی

Location of Persian Empire
د هخمانشیانو ټولوکامني ۵۰۰ کاله مخکې له زېږدیزه د داریوش ۱ د واکمني پر محال ډیر پرمختگ وکړ.
پلازمینه پاسارگاد, هگمتانه, د جمشید پلاز, شوش, بابل
ژبه(ی) لرغونې پاړسي
شاهي ارمني[۱]
ایلامي
اکدي[۲]
دین زرتشتيت
دولت Monarchy
شاهنشاه
 - ۵۵۹–۵۲۹ BCE (first) کوروش ۲
 - ۳۳۶–۳۳۰ BCE (last) دیریوش ۳
تاریخ
 - پیل 550 مخزېږدیز (Cyrus the Great overthrew Astages of Media)
 - Construction starts at Persepolis 515 BCE
 - Conquest of Egypt by Cambyses II 525 BCE
 - Greco-Persian Wars 498–448 BCE
 - Conquered during Wars of Alexander the Great 336 مخزېږدیز (Alexander the Great conquers Persia)
 - Darius III is killed by Bessus 330 BCE
پيسی داریک او سیگلوی
وړاندې
ورپسې
د ماد واکمني
Neo-Babylonian Empire
لیدیه
Twenty-sixth dynasty of Egypt
Macedonian Empire
نن برخه د

د هخامنشیانو پاچایی ( په مېخي ليکدود: ) د ۵۵۹ ق.م. څخه تر ۳۳۱ ق.م. پورې په نژدې ختیځ کی یو پاچایی وه چی مرکز یی د پارس په ولایت کی ( په ایران کی ) پروت وو. په دی وخت کی هم د ماد امپراطوری، لیدیه ( ترکیه )، بابل ( عراقباختر ( افغانستان )، یونان، او مصر د هخامنشیانو حکمرانانو په لاس کی وه. د هخامنشیانو امپراطوری په ۳۳۱ ق.م. کی د داریوش ۳ د حکومت په وخت کی د ستر اسکندر لخوا ونیول. د هختمنشیانو د واکمنی عنوان یوازې یوه تاریخی اصطلاح ده. د هخامنشیانو د حکمرانانو په وخت کی خلکو خپل هېواد د حکمران د نوم په مطابق یادوه ( مثلا : د کوروش واکمنی، د داریوش واکمنی ) دغه هېواد په یونانی متنونو کی د پېرسیس ( Persis ) نوم لری. پېرسیس په پخوانی فارسی پارس ( ) او په عصری فارسی د پارسې معنی لری.

تاریخ

د داریوش ماڼی (آپادانا)

کوروش یا ستر کوروش ( فارسی: کوروش بزرگ) د مادی امپراطوری یو تبعه وو چه د مادی د سیاستو تر زوال وروسته د مادی پر پاچا برید وکړ او په جگړه کې یی د مادی پاچا ته ماته ورکړه. کوروش د خپل بریالیتوب وروسته خپله اردو لیدیه (ترکی)، بابل (عراق) او باختر (افغانستان) ته ولیږل او خپل پاچایی یی پراخه کړه. کوروش ډېر معرفت او زغمناک امپراتور وو.کوروش عموما په بابل کښې حکومت وکړ خو په ۵۳۰ کال کې په پاسارگادا کې نوی مقر تاسیس کړ. دکوروش تر وفات وروسته زوی یی کمبوجیه ۲ د هخامنشانو پاچا شو. کمبوجیه غوښتل چه خپل ځواک تینگ کړی او د دې لپاره یی څپل ورور چه نوم یی بردیا وو، مړ کړ. په ۵۲۵ عیسوی کال مخکی کمبوجیه ۲ پر مصر برید وکړ او د مصر پاچا ته ماته ورکړه. تر جگړې وروسته ټول مصر د کمبوجیه لاس ته ورغی.مگر په دې وخت کښې د ایران په مرکز کښې قیام پېل شو او کمبوجیه مجبور شو ایران ته پریږوی. مگر په فلسطین کې یی وفات وکړ. د کمبوجیه تر وفات وروسته داریوش ۱ د هخامنشانو پاچا شو. داریوش ۱ د هخامنشانو د امپراتوری پر اقتصاد او اداری برخه کی ښه اغېره لرل. داریوش ۱ هم نوی مقر چه د تخت جمشید په نوم يادېږی، تاسیس کړ.

ژوند د هخامنشیانو په واکمنی کی

د هخامنسیانو په پاچایی کی د پاچا ماڼی مهم مرکز وو. په ماڼی کی پاچا د کوړنی سره ژوند کاوه. په دی وخت کی د هخامنشیانو حکمرانو زیات پلازمینې لرلې پاچا هر فصل د ښار څخه ښار ته کډه کاوه. پاچا په ژمی کی په جنوبی ایران ( تخت جمشید, پاسارگاد) کی او په اوړی کی په غرونو کی ژوند کاوه. د هخامنسیانو پاچا یوازې ښکاری کاوه او جگړه کاوه. د واکمنی اوسېدونکی د پاچا رعایا ول.د هخامنشیانو د حکمرانان په نظر د انسان وضع د هخامنشیانو په تولنه کی د انسان په جټه کی ول. د دی معنی دا وه چی هر حکمران باید د حکمرانانو جټه ( وینه ) ولری. په دی وخت کی هر نارینه کولای سول زیاتی ښځی ولری. د هخامنسیانو حکمرانانو په حریم کی تقریبا ۳۰۰۰ ښځو درلودل. خلکو اجازه وه چی خپلوی واده وکړی. د تبعو د اشرافو ماشومانو مجبور شول چی د پاچا په ماڼی کی ژوند وکړی او د دی لپاره د تبعو اشراف نسول کولای د پاچا په خلاف قیام وکړی.

سرچینې

  1. Josef Wiesehöfer, Ancient Persia, (I.B. Tauris Ltd, 2007), 119.
  2. Harald Kittel, Juliane House, Brigitte Schultze (2007). Traduction: encyclopédie internationale de la recherche sur la traduction. Walter de Gruyter. د کتاب پاڼي 1194–5. د کتاب نړيواله کره شمېره 9783110171457. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)صيانة CS1: أسماء متعددة: قائمة المؤلفون (link)
  3. Security and Territoriality in the Persian Gulf: A Maritime Political Geography by Pirouz Mojtahed-Zadeh, page 119