د "چکي ژبه" د بڼو تر مېنځ توپير
و r2.7.2) (ربات: تغییر pa:ਚੇਕ ਭਾਸ਼ਾ به pa:ਚੈੱਕ ਭਾਸ਼ਾ |
و Bot: Migrating 133 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q9056 (translate me) |
||
۲۳۶ کرښه: | ۲۳۶ کرښه: | ||
[[وېشنيزه:ژبې]] |
[[وېشنيزه:ژبې]] |
||
[[وېشنيزه:د لويديځ سلاوي ژبې]] |
[[وېشنيزه:د لويديځ سلاوي ژبې]] |
||
[[ab:Ачех бызшәа]] |
|||
[[af:Tsjeggies]] |
|||
[[als:Tschechische Sprache]] |
|||
[[an:Idioma checo]] |
|||
[[ang:Bæmisc sprǣc]] |
|||
[[ar:لغة تشيكية]] |
|||
[[arz:تشيكى]] |
|||
[[ast:Checu]] |
|||
[[az:Çex dili]] |
|||
[[bar:Tschechische Språch]] |
|||
[[bat-smg:Čeku kalba]] |
|||
[[be:Чэшская мова]] |
|||
[[be-x-old:Чэская мова]] |
|||
[[bg:Чешки език]] |
|||
[[bn:চেক ভাষা]] |
|||
[[br:Tchekeg]] |
|||
[[bs:Češki jezik]] |
|||
[[ca:Txec]] |
|||
[[cdo:Ciék-káik-ngṳ̄]] |
|||
[[ce:Çehoyn mott]] |
|||
[[co:Lingua ceca]] |
|||
[[crh:Çeh tili]] |
|||
[[cs:Čeština]] |
|||
[[csb:Czesczi jãzëk]] |
|||
[[cu:Чєшьскъ ѩꙁꙑкъ]] |
|||
[[cv:Чех чĕлхи]] |
|||
[[cy:Tsieceg]] |
|||
[[da:Tjekkisk (sprog)]] |
|||
[[de:Tschechische Sprache]] |
|||
[[dsb:Česka rěc]] |
|||
[[el:Τσεχική γλώσσα]] |
|||
[[en:Czech language]] |
|||
[[eo:Ĉeĥa lingvo]] |
|||
[[es:Idioma checo]] |
|||
[[et:Tšehhi keel]] |
|||
[[eu:Txekiera]] |
|||
[[fa:زبان چکی]] |
|||
[[fi:Tšekin kieli]] |
|||
[[fiu-vro:Tsehhi kiil]] |
|||
[[fo:Kekkiskt mál]] |
|||
[[fr:Tchèque]] |
|||
[[frp:Tch·èco]] |
|||
[[fur:Lenghe ceche]] |
|||
[[fy:Tsjechysk]] |
|||
[[ga:An tSeicis]] |
|||
[[gag:Çeh dili]] |
|||
[[gd:Seacais]] |
|||
[[gl:Lingua checa]] |
|||
[[gv:Sheckish]] |
|||
[[he:צ'כית]] |
|||
[[hi:चॅक भाषा]] |
|||
[[hif:Czech bhasa]] |
|||
[[hr:Češki jezik]] |
|||
[[hsb:Čěšćina]] |
|||
[[hu:Cseh nyelv]] |
|||
[[hy:Չեխերեն]] |
|||
[[ia:Lingua chec]] |
|||
[[id:Bahasa Ceska]] |
|||
[[ilo:Pagsasao a Tseko]] |
|||
[[io:Chekiana linguo]] |
|||
[[is:Tékkneska]] |
|||
[[it:Lingua ceca]] |
|||
[[ja:チェコ語]] |
|||
[[jv:Basa Céko]] |
|||
[[ka:ჩეხური ენა]] |
|||
[[kk:Чех тілі]] |
|||
[[kn:ಚೆಕ್ ಭಾಷೆ]] |
|||
[[ko:체코어]] |
|||
[[ku:Zimanê çekî]] |
|||
[[kv:Чех кыв]] |
|||
[[kw:Chekek]] |
|||
[[la:Lingua Bohemica]] |
|||
[[li:Tsjechisch]] |
|||
[[lij:Lengua ceca]] |
|||
[[lmo:Lengua ceca]] |
|||
[[lt:Čekų kalba]] |
|||
[[lv:Čehu valoda]] |
|||
[[mdf:Чехонь кяль]] |
|||
[[mhr:Чех йылме]] |
|||
[[mk:Чешки јазик]] |
|||
[[mn:Чех хэл]] |
|||
[[mr:चेक भाषा]] |
|||
[[ms:Bahasa Czech]] |
|||
[[mzn:چکی]] |
|||
[[nds-nl:Tsjechies]] |
|||
[[ne:चेक भाषा]] |
|||
[[new:चेक भाषा]] |
|||
[[nl:Tsjechisch]] |
|||
[[nn:Tsjekkisk]] |
|||
[[no:Tsjekkisk]] |
|||
[[oc:Chèc (lenga)]] |
|||
[[os:Чехаг æвзаг]] |
|||
[[pa:ਚੈੱਕ ਭਾਸ਼ਾ]] |
|||
[[pcd:Langue tchèque]] |
|||
[[pl:Język czeski]] |
|||
[[pms:Lenga ceca]] |
|||
[[pnb:چیک بولی]] |
|||
[[pt:Língua tcheca]] |
|||
[[qu:Chiku simi]] |
|||
[[rm:Lingua tscheca]] |
|||
[[ro:Limba cehă]] |
|||
[[ru:Чешский язык]] |
|||
[[rue:Чеськый язык]] |
|||
[[rw:Igiceke]] |
|||
[[sco:Czech leid]] |
|||
[[se:Čeahkagiella]] |
|||
[[sh:Češki jezik]] |
|||
[[simple:Czech language]] |
|||
[[sk:Čeština]] |
|||
[[sl:Češčina]] |
|||
[[sq:Gjuha çeke]] |
|||
[[sr:Чешки језик]] |
|||
[[sv:Tjeckiska]] |
|||
[[sw:Kicheki]] |
|||
[[szl:Czesko godka]] |
|||
[[ta:செக் மொழி]] |
|||
[[tg:Забони чехӣ]] |
|||
[[th:ภาษาเช็ก]] |
|||
[[tr:Çekçe]] |
|||
[[udm:Чех кыл]] |
|||
[[ug:چېخ تىلى]] |
|||
[[uk:Чеська мова]] |
|||
[[ur:چیک زبان]] |
|||
[[uz:Chex tili]] |
|||
[[vep:Čehan kel']] |
|||
[[vi:Tiếng Séc]] |
|||
[[wa:Tcheke]] |
|||
[[xmf:ჩეხური ნინა]] |
|||
[[yi:טשעכיש]] |
|||
[[yo:Èdè Tsẹ́kì]] |
|||
[[zh:捷克语]] |
|||
[[zh-min-nan:Česko-gí]] |
|||
[[zu:IsiTsheki]] |
د ۱۵:۵۶, ۸ مارچ ۲۰۱۳ بڼه
چیکي ژبه Český jazyk Čeština | |
---|---|
ویل کېږی په | دوتنه:Flag of Czech Republic (WFB 2004).gif د چېک جمهوريت سلواکیا اتریش پولنډ رومانیا سربیا د امريکا متحده ايالات |
ټول وییونکی | ۱۲ میلیونه |
د ژبې کورنی | د هند-اروپایی ژبې سلاوي ژبې د لويديځ سلاوي ژبې چیکي ژبه |
د لیکلو بڼه | د چيک د لاتين الفبا |
د ژبې د پرمختګ اداره | Ústav pro jazyk český |
رسمي ژبه په | دوتنه:Flag of Czech Republic (WFB 2004).gif د چېک جمهوريت اروپايي اتحاديه |
چيکی ژبه( په چيکی: Český jazyk ) د لوېديځی سلاوی ژبو څخه يوه ژبه ده چی د اروپا په مرکزکی ويل کېږی. دغه ژبه د چيک د جهوريت رسمی ژبه ده. چيکی ژبه هم په سلواکيا، پولنډ، اوکراين رومانيا ، کاناډا او امريکا کی ويل کېږی. چيکي ژبه ادبي او محاروي فورم ( شکلونه ) لري. ادبی ژبه په ورځپانه، تيلويزيون او راديو کی استعمالېږی.
چيکی ژبه د ۲۰۰۴ کال څڅه د اروپا د مشترکو هېوادو رسمی ژبه ده.
تاريخ
د چيک په هيواد کی د ۹ پيړی څخه تر ۱۱ پېړی پورې په ادبيات کی پخوانی سلاوی ژبه کارېده. هغو ژبو د خاض ليکنی څخه کار واخيست. هغه ليک په اوس وخت کی د هلاهوليڅې ( Hlaholice) په نوم يادېږی. د کونستانتين ژوند تر ټولو پخوانی کتاب دی چی په پخوانی سلاوی ژبه کی ليکل شوی دی. د ۱۱ پېړی څخه د چيک په هېواد کی مذهبی کتابونه ليکل کېده. په ۱۳ پېړی کی لمړی چېکی کتابونه وليکل شول. د داليميل د پېښو کتاب لمړی کتاب دی چی په چيکی ژبه کی په ۱۳۱۴ کال کی وليکل شو. په ۱۵ پېړی کی د چيکی ژبی د سم ليک د يان هوس لخوا اصلاح شو. یان هوس د پوهنتون استاذ او کشيش وو چې د چيکی ژبې ليکنه يې آسانه کړه . د هوس مذهبی کتابونه په چيکی او لاتيني ژبې کی وليکل شول. په ۱۶ پېړی کی د چيک ادابيات اوج ته ورسېدل. په ۱۶۲۰ کال کی د چيک اشرافو د اطريش د حکمران په خلاف قيام وکړل. د چيک اشرافیان د اطريش د پوځ لخوا ماته وخوړله او د چيک علما مجبور شول چی بهر ته ولاړ شی. په دی وخت کی د اطريش حکمرانانو د چيک پر خلکو ظلمونه کول او د چيک کتابونه يې په اور کی سوخول. مهم کتابونه يوازې په آلمانی او لاتين ليکل کېده. په ۱۹ پېړۍ کی د چیک د ژبی ترقی بیا پېل شوه. د چیک ژبه بوهانو د سلاوی ژبو د الفاظو په مرسته غنی کړه. مثلا : د چیک کلمه (vzduch ) په پښتو هوا د روسی ژبه څخه چیکی ژبه ته راغلی ده. د هغه وخت تر ټولو مشهور ژبه پوه یوسیف یونګمان ( ۱۷۷۳ـ۱۸۴۷ ) وو. یوسیف یونګمان نوی چیکی کلمې جوړې کړې او د سلاوی ژبو د کلمو په مرسته یی چیکی ژبه غنی کړه. د دی په سبب هر چیک په سلواکی، پولندی، سربی او روسی کلمو پوهېدلای سی. چیکی- آلمانی قاموس او د چیک د ادبیات تاریخ د یوسیف یونګمان تر ټولو مشهور کتابونه دی. په ۱۹۱۸ کال کی د چکوسلواکیا تر تاسیسولو وروسته چیکی ژبه د عمومی ژوند ټول سیمو ته وغزېده. په اوس وخت کی چیکی ژبه د ګلوبالیساتیون (Globalization ) په سبب د انګلیسی کلمو څخه غنی کېږی.
چیکی ژبه
چیک ژبه تل په لمړنی څپه (هجا ) کی اکڅنت لری.د دغه ژبه پنځه د علت توری او ۲۴ بی رغه توری لری. د ګرامر په مطابق چیکی ژبه د حال زمانه، راتلونکی زمانه ، تیره زمانه، دری ګرامری نسلونه ( مذکر، مونث او منځنی جنس )، ۷ ګرامری حالتونه، مفرد او جمع لری. د چیکی ژبه د کلمو ردیف ( مبتدا - فعل ـ خبر ) دی.
د ګرامر نسلونه
چیکی ژبه دری ګرامر نسلونه لری.
- د مذکر نسل
- د مونث نسل
- منځنی جنس
د جمله جوړول
د چیکی ژبه د کلمو ردیف مبتدا - فعل - خبر دی.
- Já jsem student یا Jsem student
- زه یم شاګرد ( مبتدا - فعل - خبر ) یا یم شاګرد ( فعل - خبر )
- زه شاګرد یم ( مبتدا - خبر - فعل )
- Já jsem studentka یا Jsem studentka
- ژه یم شاګرده یا یم شاګرده
- زه شاګرده یم
( زه = مبتدا، یم = فعل، شاګرد / شاګرده = خبر )
د چیک د لاتین الفبا
Letter Name IPA value A a á /a/ Á á dlouhé á /aː/ B b bé /b/ C c cé /ts/1 Č č čé /tʃ/1 D d dé /d/ Ď ď ďé /ɟ/ E e é /ɛ/ É é dlouhé é /ɛː/ * Ě ě ije,
é s háčkem/ɛ/, /jɛ/ F f ef /f/ G g gé /ɡ/ H h há /ɦ/² Ch ch chá /x/² I i í,
měkké í/ɪ/ Í í dlouhé í,
dlouhé měkké í/iː/ J j jé /j/ K k ká /k/ L l el /l/ M m em /m/ N n en /n/ Ň ň eň /ɲ/ O o ó /o/ Ó ó dlouhé ó /oː/ P p pé /p/ Q q kvé /kv/ R r er /r/ Ř ř eř /r̝/³ S s es /s/ Š š eš /ʃ/ T t té /t/ Ť ť ťé /c/ U u ú /u/ Ú ú dlouhé ú,
ú s čárkou/uː/ * Ů ů ů s kroužkem /uː/ V v vé /v/ W w dvojité vé /v/ X x iks /ks/ Y y ypsilon,
krátké tvrdé í/ɪ/ Ý ý dlouhé ypsilon,
dlouhé tvrdé í/iː/ Z z zet /z/ Ž ž žet /ʒ/