شاتو مچی

دشاتو مچۍ يوه حشره ده چې دري جوړې پښې لري . ډير سپيشيزونه لري، د اقتصاد له پلوه د اهميت اوارزښت وړ ګڼل كيږي. كورنى جوړښت ئې نر،ملكه او كاريګران تشكيلوي او هر يو ئې جلا دنده سرته رسوي. د نر مچۍ وظيفه د ملكه القاح كيدل دي او د ملكه دنده ئې له نر سره يو ځاى كيدل او د هګيو اچول دي.كاريګران نكتار(شيره) او ګرده راټولوي چې د غه عمليه د زراعت او كرنې په توليد كې د اهميت وړده.

د مچيو شات د غذايي ارزښت له پلوه ښه غذا ګڼل كيږي چې ګلوكوز،فركتوزاو سكروز او يوه اندازه اوبه لري اوله هرحيثه غني دي. د انسانانو لپاره خاصتاً د ماشومانو د ودې لپاره يي سپارښتنه كيږي.

Apis dorsata on comb

مچۍ نه يواځې شات توليدوي ، بلكه موم او پروپولس هم توليدوي او نور اضافي مواد چې كولاي شي ماركيټ ته عرضه شي، موم،كريم،صابون او نورو محصولات چې د روزمره معشيت او د اقتصاد د پياوړتيا لپاره ښه وسيله او بهترين مصروفيت ګڼل كيږي په توليد كې د استفادي وړ دي. د ګرده افشانۍ په هكله ويلاي شو چې د زراعتي محصولاتو زياتوالي او د ميوو د ښه كيفيت لوړ حاصل او دشكل او جوړښت او د ماركيت د ارزښت او پايښت له پلوه د اهميت وړ كار بلل كيږي. د شاتو مچې يې د القاح لپاره ښه وسيله ده ، نو له دې حشرې سره په نرمۍ سره كړنه پكارده ځكه چې له يوې خوا د عايد منبع او له بلي خوا په عمومي توگه محيط سازګاروي. د مچيو د روزنې لپاره بايد له ماهرانو سره ليدنه او كتنه وشي او فني مشوري واخستل شي.د مچيو د بيماريو او روزنې لارې چارې بايد په پوره مهارت زده كړل شي. لومړي ځل بايد په لږ پيمانه كار شروع شي او وروسته وسعت وركړل شي . ځرنګه چې د افغانستان كرنيز سكتور، لكه د نورو سكتورونو په شان د اوږدې مودې تپل شوې جګړې له امله ډير تاوانې شوي اود هغه بيا رغونه حتمي ګڼل كيږي خو پخوا تر دې چې كرنيزې چاري بيا راژوندۍ شي. بايد داسي پلان جوړ شي چې د كرنيزو چارو ځينو برخو ته پكې د لومړيتوب حق وركول شي،

Eastern honey bee (Apis cerana) from Hong Kong

د شاتو مچۍ او چرګان د كرنيزو چاروهغه برخې دي چې بايد د افغانستان په بيا ودانولو او رغولو كې ورته د لومړيتوب حق وركړل شي ځكه چې :

1. مچۍ په لنډ وخت كې په توليد او عايد پيل كوي
2. لږسرمائې ته اړتيالري.
3. ځمكه لرونكي او زمكه نه لرونكي دواړه كولي شي د شاتو مچې ورزي.
4. د بل كسب ترځنګ كيدلي شي د شاتو مچۍ هم وروزل شي.
5. هرځوك(ځوان،زوړ او ښځې) كولاي شي د شاتو مچۍ وروزي.

ځوك چې غواړي د شاتو مچۍ وروزي بايد پخوا تر روزلو ديو بل مچۍ روزنكي شخص نه چې د دروزلو عملي تجربې ولري د مچيو د روزلو په اړه معلومات تر لاسه كړي. دخلكو د پوهاوي لپاره د شاتو د مچيو د روزلو په هكله علمي او فني ليكونه ته اړتياده د همدې اړتيا پر اساس دا اثر وليكل شو چې زمونږ ګران هيوادوال وكولي شي د شاتو د مچيو د روزلو لپاره يو لارښود تر لاسه كړي اوله دې لارښوده د شاتومچيو په روزلو كې ګټه واخلي.

د شاتو د مچيو د روزلو اساسات

هغه ځوك چې د شاتو مچيو ساتل او روزل غواړي نو تر هرځه د مخه بايد اساسات زده كړي، دا اساسات لاندې بيانيږي: كه ځوك غواړي د شاتو مچۍ وروزي نو له فني مشورو دې پيروي وكړي. له دې رشتې سره له سروكارپيداكولو سره سم بايد د مسلك په هكله پوره اشنائي پيداكړي. د مچيو د روزلو لپاره د محيط، اراضي او دهغو بوټو مطالعه ضروري ده چې دشاتو مچۍ يې ګلان خوښوي او شات ورځخه توليدوي.

ددې مفيدې او ګټورې حشر د روزنې په باب بايد مچۍ روزنكي فني لارې چارې زده او هغه وپيژني. دشاتو مچيو روزونكي ته لازم دي چې د شاتو مچيو د روزلود ماهرانو له علمي تجربو ځخه په استفاده دشاتومچيو د روزنې پورې اساسات زده كړي او هميشه له فني ماهرانو او اشخاصو سره ارتباط ولري. د هغه چا لپاره چې په لومړي ځل غواړي د شاتو مچۍ وروزي كولاي شي د شاتو د مچيو له يوې ځخه تر دوو پورې كالوني يا كورنۍ وروزي.

دشاتو د مچيو د نوعيت په هكله دې پوره معلومات حاصل كړي.له هر ډول مرض او افت ځخه پاكو مچيو روزنه دې وشي او له مچۍ روزونكى دې خپل ځان مطمئن كړي چې دا مچۍ له مرض او افت ځخه پاكې دي. دشاتو مچيو دكورنۍ ضعيف والى او قوي والى دې په نظر كې ونيول شي او دا په يوه كندو كې د ملكې، پوره شمير كارګرانو(دښځيو مچيو) او نرو مچيو موجوديت او ساليمتوب پورې اړه لري. دملكې د عمر په باب چې ځوانه ده ،زړه ده ؟ ايا د نر سره جوړه شويده كه ځنگه؟په دې باب بايد پوره معلومات ولري. په كندو كې د ذخيره شويو شاتو او دهغه دمقدار په باب پوره خبرتياوې او پوهه بايد موجوده وي. كه ځوك غواړي چې د مچيو له روزنې سره سرو كار پيداكړي نو د ماهرانو له فني مشوروځخه دې تل استفاده وكړي.

د موقعيت او اراضي انتخاب

دشاتو د مچيو د روزلو ځاى او اراضي بايد دا لاندې خصوصيات ولري: په كوم ځاى كې چې د شاتو د مچيو روزنه تر سره كيږي نو بايد د شاتو د مچيو د استفادې وړ بوټواو ونو شميرهلته زيات وي. منطقه بايد باد ونه لري ځكه چې د شاتو مچۍ به بادكې له الوتلوځخه ډډه كوي. دځاى په انتخاب كې د ګلانو موجوديت او د ګلانو اندازه ضروري شرط دي چې د كال په اوږدو كې ورځخه دشاتو مچۍ استفاده وكړي. كله چې د شاتو مچۍ له يو ځاى ځخه بل ځاى ته وړل كيږي نو د صندقونو سوري دې بند شي او دشپې په تپه تياره كې دې چې د خلكو غال مغال نه وي صندقونه وتړل شي او بيا دې يوړل شي. كه چيرې د غذا كموالى محسوسيږي نو مصنوعي غذا دې برابره كړل شي. منطقه بايد جبه زاره نه وي او نورې ستونزې هم بايد ونه لري. مچۍ بايد له هر مرض او افت نه خوندي واوسي. په كوم ځاى كې چې فابريكې موجودې وي هوا ككړه وي او بدبوي موجوده وي هلته دې د مچيو روزنه تر سره نه شي. د مچيو د روزلو لپاره دې د غرونو لمنې ، ځنګلونه او نورښايسته ځاىونه انتخاب شي. د شاتو د مچيو د روزلو لپاره مناسب ځاى هغه دې ميوه لرونكو او غير ميوه لرونكو ونو باغونه او ډير ګلان موجود وي. په كوم ځاى كې چې باغونه وي دروزنې ځاى دې هلته انتخاب شي.