په متحده ایالاتو کې د رایې ورکولو حقونه

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

په متحده ایالاتو کې د رایې ورکولو حقونه، په ځانګړې توګه د بېلابېلو ګروپونو د رایې ورکولو حق او له رایې ورکولو څخه بې برخې کول، د متحده ایالاتو په تاریخ کې یوه اخلاقي او سیاسي مسئله وه.

په متحده ایالاتو کې د رایې ورکولو د شرایطو لرل، د متحده ایالاتو د اساسي قانون او د فدرالي او دولتي قوانینو له خوا اداره کېږي. د اساسي قانون څو تعدیلات (په ځانګړې توګه پنځلسم، نولسم، او شپږویشتم) اړتیا لري چې د متحده ایالاتو د اتباعو د رایې ورکولو حقونه د توکم، رنګ، د غلامۍ پخوانی حالت، جنسیت، یا عمر (۱۸ کلن او زاړه) له مخې کم نه کړي؛ اساسي قانون لکه څنګه چې په اصل کې لیکل شوی د ۱۷۸۷-۱۸۷۰ز په اوږدو کې هېڅ ډول نور حقونه نه دي رامنځته کړي، پرته له دې چې که دولت یو کس ته اجازه ورکړې وای چې د خپل ایالت قانون جوړونکې ډلې لپاره رایه ورکړي، نو دا اړینه ده چې هغه کس ته اجازه ورکړي چې د متحده ایالاتو د استازو جرګې غړو په ټاکنو کې رایه ورکړي.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]

مخینه[سمول]

د رایې حق د هرې ډیموکراسۍ بنسټ دی. د بېلګې په توګه قاضي القضات ارل وارن، په Reynolds v. Sims, 377 U.S. 533, 555 (1964) کې ليکلي: «د خپلې خوښې نوماند ته په ازاده توګه د رايې ورکولو حق د ديموکراتيکې ټولنې بنسټ دی او بې له شکه د رايې حق په آزادې او دیموکراټیکې ټولنې کې یوه اساسي موضوع ده. [۸][۹][۱۰]

د امریکا اصلي خلک[سمول]

له ۱۷۷۸ څخه تر ۱۸۷۱ ز کال پورې، حکومت هڅه وکړه چې د بېلابېلو اصلي قومونو سره خپلې اړیکې د تړونونو له لارې حل کړي. دې تړونونو د دوو خپلواکو هېوادونو ترمنځ تړونونه رامنځته کړل او دا یې بیان کړل چې د امریکا اصلي خلک د دوی د قومونو اتباع دي او د متحده ایالاتو په سرحدونو کې ژوند کوي. پر تړونونو د اجرایوي څانګې له خوا بحثونه وشول او د متحده ایالاتو د سنا له خوا تصویب شول.[۱۱][۱۲]

افریقایي امریکایان او بېوزلي سپین پوستي[سمول]

د اتلسمې پیړۍ په وروستیو کې د اساسي قانون د تصویب په وخت کې، ډېریو ایالتونو د ملکیت وړتیا درلوده چې د امتیاز ورکولو حق یې محدودوو؛ د ایالتونو له مخې ټاکلې اندازې یې توپیر درلود، خو د ځینو اټکلونو له مخې، د نیمایي څخه زیات سپین پوستي د رایې ورکولو له حق څخه بې برخې شوي وو. ډېریو ایالتونو د شمالي کارولینا په ګډون له انقلاب څخه وروسته د بېلابېلو رنګونو آزادو شویو نارینه وو ته د رایې ورکولو حق ورکړ.[۱۳][۱۴]

د رایې ورکولو له حق څخه د بې برخې کولو حقوقي ګواښونه[سمول]

افریقایي امریکایانو په چټکۍ سره په ۱۹ پېړۍ کې د دې ډول احکامو پر وړاندې قانوني ننګونې پیل کړې. بوکر ټي واشنګټن، چې په توسکګي پوهنتون کې د هغه وخت په ټولنیزو محدودیتونو کې د کار کولو هڅې لپاره او د هغه د عامه دریځ له مخې مشهور و، په پټه توګه د بې شمېره قانوني ګواښونو لپاره تنظیمات او مالي مرستې  وکړې تر څو خلک له خپلو حقوقو څخه بې برخې نه شي. هغه په ​​شتمنو شمالي متحدینو او مخورو باندې غږ وکړ چې د دې کار لپاره مالي مرستې راټولې کړي.[۱۵]

اسیایی امریکایان[سمول]

د نولسمې پېړۍ په نیمایي کې دې هېواد ته د آسیایي کډوالو د لومړنۍ څپې له راتګ راهیسې په متحده ایالاتو کې د آسیایی امریکایانو لپاره د رایې ورکولو حق په دوامداره توګه د بحث موضوع وه. د آسیایی کډوالو لپاره د رایې ورکولو د حقونو مسئله د ۱۸۸۲ ز کال څخه د چینایي امریکایانو د تابعیت وضعیت سره د چین د محرومېدو له قانون سره پیل شوه چې د ۱۸۷۰ ز کال د تابعیت له قانون څخه یې الهام اخیستی او جوړ شوی و.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]

ښځې                                                                                                     [سمول]

یو موازي، خو جلا حرکت د ښځو د رایې ورکولو د حق لپاره و. د رایې ورکولو د حق د غورځنګ په مشرانو کې سوزان بي انتوني، الیزابیت کیډي سټینټون، او الیس پاول شاملې وې. دا هم ویل کېږي چې دې وضعیت د امریکا له کورنۍ جګړې څخه وده کړې، ځکه چې ښځې د غلامۍ د ختمولو د غورځنګ پیاوړې مشرانې وې. د منځنۍ او لوړې طبقې ښځې په عمومي توګه د جګړې په بهیر کې او وروسته له جګړې په شمالي برخه کې په سیاسي توګه لا فعالې شوې.

پوځ[سمول]

د پوځي دریځ له امله د پوځ غړو ته د رایې ورکولو حق هېڅکله نه و ورکړل شوی- د پوځ هر یوه غړي په واضیح او مطلق ډول د هغه وخت د شرایطو په پام کې نیولو سره چې د هېواد په تاریخ کې پېښ شوي وو د رایې ورکولو حق ترلاسه کړ. د متحده ایالاتو په ټولټاکنو کې د پوځي غړو د رایې ورکولو حقونو پورې اړوند مسئلې شاوخوا پر دوه نورو مسئلو متمرکزې وې: د غیر حضوري رایې ورکولو حق او د ټاکنو پورې اړوند فعالیتونو کې د بې پلویتوب شرایط.[۲۳]

واشنګټن، ډي. سي.[سمول]

په ۱۸۰۱ ز کال کې واشنګټن، ډي. سي. ایالت د مریلینډ او ویرجینیا ایالتونو له یوې برخې رامنځته شو. د ویرجینیا یوه برخه د هغه ځای د اوسیدونکو په غوښتنه، په ۱۸۴۶ ز کا ل کې د غلامۍ د ساتنې او د دولت د بیا رغولو لپاره د کانګرس د قانون له مخې ویرجینیا ته وروګرځول شوه. کله چې مریلینډ د خپلې ځمکې یوه برخه کانګرس ته ددې لپاره وسپارله چې د هېواد د پلازمینې په توګه ترې کارواخیستل شي، کانګرس د مریلینډ د رایې ورکولو قوانینو ته نور دوام ورنه کړ.

ځوانان[سمول]

په ۱۹۶۰ لسیزې کې د رایې ورکولو د حقونو درېیم غورځنګ بریالی شو چې د رایې ورکولو عمر له یوویشت څخه اتلس کلونو ته راټیټ کړي. فعالانو یادونه وکړه چې ډېری هغه نارینه چې د ویتنام په جګړه کې د جګړې لپاره چمتو شوي وو، ډېری یې ځوانان وو او دوی دا حق نه درلود چې د هغو مشرانو په هکله خپل نظر څرګند کړي کومو چې دوی یې جګړې ته لېږلي وو. ځینو ایالتونو لا پخوا د رایې ورکولو عمر کم کړی و: په ځانګړې توګه جورجیا، کینټکي او هاوايي، لا پخوا د یوویشت کلنو څخه کم عمر لرونکو کسانو ته د رایې ورکولو اجازه ورکړې وه.[۲۴]

معلولیت[سمول]

په ځینو ایالتونو کې، هغه خلک چې په ذهني توګه بې کفایته ګڼل کېږي اجازه نه ورکول کېږي چې رایه ورکړي. د رایې ورکولو د حقونو متخصص میشل بشپ ویلي: «موږ په متحده ایالاتو کې وروستی جمعیت یو چې تاسو کولی شئ زموږ د هویت له امله زموږ د رایې ورکولو حق واخلئ». [۲۵][۲۶]

د محافظه کارۍ په بهیر کې، خلک کولای شي د رایې ورکولو حق له لاسه ورکړي. په کالیفورنیا کې، SB ۵۸۹ په ۲۰۱۵ کال کې تصویب شو او دا انګیرنه یې رامنځته کړه چې د محافظه کارۍ په بهیر کې کسان کولی شي رایه ورکړي.[۲۷][۲۸]

د متحده ایالاتو سیمې[سمول]

د متحده ایالاتو اتباع او غیر تابعیت لرونکي اوسېدونکي چې د امریکا په ساموا، ګوام، شمالي ماریانا ټاپوګانو، پورټو ریکو یا د متحده ایالاتو ویرجن ټاپوګانو کې اوسېږي اجازه نه لري د متحده ایالاتو په ملي او ولسمشریزو ټاکنو کې رایه ورکړي، ځکه چې دا د متحده سیمې له متحده ایالاتو سره تړاو لري خو د ولسمشرۍ استازی نه لري. د متحده ایالاتو اساسي قانون د رایې ورکولو لپاره رایه ورکوونکی دې ته اړ کوي چې د ۵۰ ایالتونو څخه یو یا د کولمبیا په یوې سیمې کې اوسیدونکی وي ترڅو په فدرالي ټاکنو کې رایه ورکړي.[۲۹]

لاسرسی[سمول]

فدرالي قانون لکه د امریکایانو د معلولیت قانون ۱۹۹۰ (ADA)، د ۱۹۹۳ د رایه ورکوونکو د ثبت ملي قانون(NVRA) ، یا «موټر-ووټر قانون » او د ۲۰۰۲ کال د امریکا د رایې قانون (HAVA) سره د ځینو ستونزو په حل کولو کې سره مرستې کوي. په متحده ایالاتو کې معلولین او غیر انګلیسي ژبې رایې ورکونکي د خپلو رایې ورکولو د حقوقو په هکله اندېښمن دي. ځینو څېړنو ښودلي چې د رایې ورکولو ځایونه د معلولیت لرونکو رایې ورکوونکو لپاره د لاسرسي وړ نه دي.[۳۰][۳۱]

د غیر تابعیت لرونکو کسانو رایه ورکول[سمول]

له ۴۰ څخه ډېر ایالتونه یا سیمې د خپلواکۍ د اعلامیې څخه مخکې مستعمرو په ګډون، په ځینو وختونو کې غیر امریکايي اتباعو ته اجازه ورکړې چې د استوګنې اړتیاوې پوره کړي په ځینو یا ټولو ټاکنو کې ګډون وکړي. دا په خپله متحده ایالاتو ته د کډوال کېدو د پیاوړي تداوم ښکارندویي کوي. ځینې ​​​​ښارونه لکه شیکاګو، په مریلینډ کې ځینې ښارګوټي یا کلي نن ورځ غیر امریکايي اتباعو ته اجازه ورکوي چې د ښوونځي یا نورو سیمه ییزو ټاکنو کې رایې ورکړي.[۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]

سرچینې[سمول]

  1. ↑ U.S. Const. Art. I, s. 2, cl. 1.
  2. ↑ "One Person, One Vote | The Constitution Project". www.theconstitutionproject.com. د لاسرسي‌نېټه September 24, 2019. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. ↑ Smith, J. Douglas (July 26, 2015). "The Case That Could Bring Down 'One Person, One Vote'". The Atlantic (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه September 24, 2019. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. ↑ (په November 21, 1986 باندې). One Man, One Vote: Decades of Court Decisions. The New York Times.
  5. ↑ "Baker v. Carr". Oyez (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه September 24, 2019. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. ↑ "Wesberry v. Sanders". Oyez (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه September 24, 2019. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. ↑ "Watch John Oliver Cast His Ballot for Voting Rights for U.S. Territories". Time (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه August 13, 2019. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ Barck, Oscar T.; Lefler, Hugh T. (1958). Colonial America. New York: Macmillan. د کتاب پاڼي 258–259. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. ↑ Barck, Oscar T.; Lefler, Hugh T. (1958). Colonial America. New York: Macmillan. د کتاب پاڼي 259–260. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  10. ↑ See for voting requirements. Charles Edward Andrew Lincoln IV, Hegelian Dialectical Analysis of U.S. Voting Laws, 42 U. Dayton L. Rev. 87 (2017). See for a more in depth discussion Lincoln, Charles The Dialectical Path of Law, 2021 Rowman & Littlefield.
  11. ↑ Nur, Alio. "A Long History of Treaties". Native American Citizenship. د اصلي آرشيف څخه پر December 19, 2013 باندې. د لاسرسي‌نېټه December 18, 2013. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  12. ↑ Alio, Nur. "Native American Citizenship". nebraska studies.org. د اصلي آرشيف څخه پر December 19, 2013 باندې. د لاسرسي‌نېټه December 18, 2013. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  13. ↑ Francis Newton Thorpe (1898), The Constitutional History of the United States, 1765–1895, Harper & Brothers, د کتاب نړيواله کره شمېره 9780306719981, د لاسرسي‌نېټه April 16, 2008 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. ↑ Curtis, Benjamin Robbins (Justice). "Dred Scott v. Sandford, Curtis dissent". Legal Information Institute at Cornell Law School. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۱ جولای ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۶ اپرېل ۲۰۰۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ↑ Richard H. Pildes, "Democracy, Anti-Democracy, and the Canon", Constitutional Commentary 17 (2000): 13-14, accessed March 10, 2008
  16. ↑ Ward, Geoffrey C. (1996). The West : an illustrated history. Duncan, Dayton. (الطبعة 1st). Boston: Little, Brown. OCLC 34076431. د کتاب نړيواله کره شمېره 0-316-92236-6. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. ↑ "Race, Nationality, and Reality". National Archives (په انګلیسي ژبه کي). August 15, 2016. د لاسرسي‌نېټه August 25, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. ↑ "Our Documents - Chinese Exclusion Act (1882)". www.ourdocuments.gov. د لاسرسي‌نېټه August 25, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. ↑ "FONG, Hiram Leong | US House of Representatives: History, Art & Archives". history.house.gov (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه August 25, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. ↑ "Milestones: 1945–1952 - Office of the Historian". history.state.gov. د لاسرسي‌نېټه August 25, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ "Our Documents - Voting Rights Act (1965)". www.ourdocuments.gov. د لاسرسي‌نېټه August 25, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. ↑ Bureau, US Census. "Historical Reported Voting Rates". The United States Census Bureau (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه August 25, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. ↑ Inbody, Donald S. (2016-01-26). The Soldier Vote: War, Politics, and the Ballot in America (په انګلیسي ژبه کي). Springer. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-137-51920-7. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  24. ↑ Weiser, Carl (April 18, 2004), Should voting age fall to 16? Several states ponder measure., The Enquirer, د لاسرسي‌نېټه January 5, 2008 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. ↑ Leonard, Kimberly (October 17, 2012). "Keeping the 'Mentally Incompetent' From Voting". The Atlantic. د لاسرسي‌نېټه May 29, 2018. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  26. ↑ (په October 21, 2016 باندې). Disabled and disenfranchised.
  27. ↑ (په March 21, 2018 باندې). Thousands Lose Right To Vote Under 'Incompetence' Laws.
  28. ↑ "Victory! New Voting Protections for 50,000 Californians Living with Disabilities". ACLU of Northern CA. د لاسرسي‌نېټه May 29, 2018. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. ↑ "FindLaw's United States First Circuit case and opinions". Findlaw. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  30. ↑ alio, nur. "People with Disabilities and Voting". The Center for an Accessible Society. د لاسرسي‌نېټه December 18, 2013. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  31. ↑ "Polling Places Found Inaccessible To Disabled". New York State Attorney General (په انګلیسي ژبه کي). November 1, 1999. د اصلي آرشيف څخه پر February 17, 2017 باندې. د لاسرسي‌نېټه February 16, 2017. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  32. ↑ Raskin, Jamin B. (April 1993), "Legal aliens, local citizens: The historical, constitutional and theoretical meanings of Alien suffrage", University of Pennsylvania Law Review, Southern Oregon University, 141 (4): 1391–1470, doi:10.2307/3312345, JSTOR 3312345, د اصلي (Scholar search) آرشيف څخه پر November 3, 2008 باندې, د لاسرسي‌نېټه December 3, 2007 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  33. ↑ Williamson, Chilton (1960), American Suffrage. From Property to Democracy, Princeton University Press الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  34. ↑ Hayduk, Ronald (2006), Democracy For All: Restoring Immigrant Voting Rights In The United States, Routledge, د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-415-95073-2 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  35. ↑ U.S. Supreme Court, Minor v. Happersett 88 U.S. 162 (1874), د لاسرسي‌نېټه December 8, 2007 الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  36. ↑ کينډۍ:USC - Voting by aliens.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=په_متحده_ایالاتو_کې_د_رایې_ورکولو_حقونه&oldid=303538" نه اخيستل شوی