زړه انگليسي
زړه انګلیسي (Ænglisc) یا انګلو-سیکسون هغه ژبه ده چې د ۴۵۰ او ۱۱۰۰ کلونو ترمینځ پرې د انګلستان وګړو خبرې کولې، زړه انگليسي د اوسمهاله انگلیسي څخه خورا توپیر لري. دا ژبه ډېرې داسې کلمې لري چې الماني ريښه لري. د گرامر له نظره، دا ژبه د اوسنۍ ژبې په پرتله ډېره ستونزمنه وه او آلماني ژبې ته نږدې وه.
دا ژبه ورو ورو په منځنۍ انگلیسي واوښته.
د انگلیسي ژبې تاريخ په درېوو برخو وېشل کېږي:
- زړه انګلیسي د اوومې پېړۍ څخه تر ۱۰۰مېلادي کال پورې؛
- منځنۍ انګلیسي له ۱۱۰۰څخه تر۱۴۵۰ یا ۱۵۰۰ مېلادي پورې؛
- نوې انګلیسي له ۱۵۰۰ څخه تر نن ورځې پورې
تاريخ
[سمول]انگلستان د انگلو-سیکسون لاندې
[سمول]سیلتيانو په انگلستان کې په سيليتي ژبه خبرې کولې. کله چې جولیوس سیزر گول فتح کړه، دې سره، په اروپا کې د سیليتيانو خپلواکي پای ته ورسېده. وروسته د روم امپراتورۍ د جولیوس سیزر تر قوماندې لاندې په ۴۳ زېږديز کال کې د برېتانیا په فتح کولو پیل وکړ او دا سيمه يې د روم يو ولايت وگرځاوه چې د برېتانیا ولایت نومېده. د روميانو لخوا د دې ځمکې د ۴۰۰ کلن نيواک له امله، دا په سيليتيا کې د لاتیني نفوذ لامل شو. [۱] د روم امپراتورۍ په دوو ختیځو او لوېدیځو برخو وېشل شوې وه. لوېدیځ روم امپراتورۍ په چټکۍ سره پر زوال روانه شوه، د همدې گډوډۍ له امله رومي برېتانیا هم سقوط وکړ او د روميانو له لاسه ووته. په هغه وخت کې، سقوط شوې برېتانیا د لوېدیځې رومي سترواکۍ د نورو ځایونو په پرتله ډېره سوکاله وه.
سیلټيان او رومیان
[سمول]انگلستانن د انگلو-ساکسون تړون، د کډوالۍ په دوره کې، درې قبیلې " انگل "، " ساکسون " او " جوتيان " د ډېنمارک او شمال لوېدیځ آلمان له بېلابېلو برخو څخه کډوال شول. دې درې ټبرونو د هغه ځای ځايي خلک چې سيليتيان او روميان وو، د انگلستان نه سکاټلينډ، ويلز او کارنوال ته په کوچېدو مجبور کړل. د دې درېې ټبرونو يرغل په انگليسي ژبه کې د نويو ويوکو د جوړېدو سبب وگرځېد چې په پايله کې يې د انگلېسي ژبې گرامر هم بدلون وموند، دوی په شمالي فريسي ژبه خبرې کولې چې د انگلو - فریسی ژبو د رامنځته کېدو سبب وگرځېدې، د اېنگل (انگل) ټبر چې د دې سيمې ډېره برخه يې جوړوله دا سيمه انگلينډ يانې د انگل وگړو سيمه ونوموله او په کومه ژبه چې دوی خبرې کولې هغې ته يې اېنگليش نوم ورکړ چې په پښتو ژبه کې يې انگرېزي يا انگليسي بولي.
ځینې تاریخ پوهان په دې باور دي چې انگل وگړو د برېتانوي خاورې پراخې سیمې فتح کړې او د (England) انگلستان نوم د همدې خلکو له نوم څخه اخیستل شوی. سینټ بیډ په دې باور و چې اېنگل وگړي د برېتانوي خاورې یوه پراخه سیمه نیولې (نږدې ټوله یې) [۲] او د "انگلستان" (England) نوم د دې ټبر له نوم څخه اخیستل شوی. د "England" کلمه Engla land څخه اخيستل شوې چې مانا يې د "انگل وگړو ځمکه" [۳] (په انګلیسي: Land of the Angles)کېږي [۴] د يادو ټبرونو تر څنگ په هغه وخت کې د فريسيا ، لوير ساکسوني ، جټلنډ او سوېلي سويډن د خلکو ډلې هم برېتانيا ته راغلې وې. [۵] [۶] [۷]
جوتيان په سوېل ختیځ کې او د محلي ژبو سره اړیکه لري، د "کینټیش" ژبو، ساکسون چې په سویل او سویل لویدیز کې میشته دي، د "لویدیځ ساکسن" ژبه، او انګلیس چې د انګلستان په شمال او مرکز کې میشته دي. په ترتیب سره، د "شمالي امبرین" او "مرسیان" ژبو زیږیدلی. د زړې انګلیسي څلور اصلي ژبې راپورته شوې: نارتمبریان (د انګلستان په شمال کې ، په میډلینډز کې مرسیان ، په سویل او لویدیز کې ویسټ سیکسن او په سویل ختیځ کې کینټیش) دا یرغلګر د کلتیک ژبې لومړني اوسیدونکي له هغه څه څخه وشړل چې اوس انګلستان دي سکاټلینډ، ویلز، کارنوال او آیرلینډ ته واستول شو، او د کلتیک ژبې یو شمیر کلمې شاته پاتې شوې. د کورنش ژبه اوس له منځه تللې ده. د برتانیې تر نیواک وروسته جوتس په جنوب ختیځ کې میشت شول او د سیمه ایزو ژبو سره په تعامل کې یې د کینټش په نوم یوه نوې ژبه جوړه کړه. ساکسون، چې د انګلستان په سویل او سویل لویدیز کې میشته وو، د "لویدیځ ساکسن" ژبه جوړه کړه. انګریزان، چې د انګلستان په شمال او مرکز کې میشت وو، په ترتیب سره د "شمالي امبرین" او "مرسیان" ډیالوګونه رامینځته کړل. د انګلو-سکسون په دوره کې، د دغو ژبو څخه یوه د زاړه لویدیځ ساکسون وه، او له هغې وروسته، د ساکسون ډیلي له پخوانۍ ژبې څخه تیر شو او د لوی پاچا الفریډ د تعلیماتو له امله رسمي ژبه شوه.
بیوولف
[سمول]د لیکلو ډیری اثار له زړې انګلیسي څخه ژوندي پاتې شوي ، چې ترټولو مشهور یې د بیوولف افسانه ده. بیوولف په زاړه انګلیسي کې ترټولو پخوانی پیژندل شوی شعر دی. دا افسانه د ډنمارک د سلطنت کارونې او د ډریګون او دیوانونو په وړاندې د هغې جګړې بیانوي. په هرصورت، د بیولوف متن د نن ورځې لوستونکو لپاره د لوستلو وړ ندی او د عصري انګلیسي سره ډیری توپیرونه لري.
د سکاندونياويانو یرغل
[سمول]د سکینډینیوینیا د خلکو یرغل او تسلط د 850 ق م په شاوخوا کې پیل شو، دوی په انګلیسي ژبه کې ډیری شمالي آلماني کلمې معرفي کړې، په ځانګړې توګه د انګلستان په شمال کې، د پوستکي، سکرټ او آسمان په څیر کلمې د شمال څخه د انګلستان ټاپو ته ننوتل. اروپا . ضمیرونه دوی او هغه هم د سکینډینیوینیا ریښې لري او دا ضمیرونه په زاړه انګلیسي کې های او هیو بلل کیږي. وائکینګز هم په دې وخت کې په انګلیسي ژبه اغیزه وکړه. "خوب" د دې کلمو یوه بیلګه ده، چې د "خوښۍ" معنی لري تر هغه چې ویکینګز د سکینډینیوینیا ډرامر څخه خپل اوسنی معنی پور اخیستی. "سکټ" بله کلمه وه چې د خپل اصلي انګلیسي شریک ریښه "کمیس" تر څنګ شتون لري. د مثال په توګه، د "هی"، "اوبه" او "قوی" کلمې هم د زاړه انګلیسي ریښو څخه اخیستل شوي دي. هغه کلمې چې په سویډني کې د sk غږ لري په انګلیسي کې shsh غږ شو.
دا ژبه ورو ورو په منځنۍ انګلیسي تبديله شوه.
د انګلیسي ژبې تاریخ معمولا په درېوو دورو وېشل کیږي:
زړه انګلیسي (Ænglisc) یا انګلو-سیکسون هغه ژبه ده چې د ۴۵۰ او ۱۱۰۰ کلونو ترمینځ پرې د انګلستان وګړو خبرې کولې، زړه انګليسي د معاصرې انګلیسي څخه خورا توپیر لري. دا ژبه د آلماني ریښو ډېری کلمې لري. د ګرامر له نظره، دا ژبه د اوسنۍ ژبې په پرتله ډېره ستونزمنه وه او آلماني ژبې ته نږدې وه.
انګلستان د انګلیس-سیکسون تړون، د مهاجرت په دوره کې، درې قبیلې " انګل "، " سیکسون " او " جوت " د ډېنمارک او شمال لوېدیځ آلمان له بېلابېلو برخو څخه مهاجرت وکړ. دې قبيلو د هغه ځای ځايي خلک چې سيليتيان او روميان وو، د انګلستان څخه سکاټلينډ، ويلز او کارنوال ته په کوچېدو مجبور کړل. د دې درې ټبرونو يرغل په انګليسي ژبه کې د نويوو لغاتونو او کلمو د جوړېدو سبب وګرځېد چې ترڅنګ يې د انګليسي ژبې ګرامر هم تغير وکړ، دوی په شمالي فريسي ژبه خبرې کولې چې د انګلړ - فریسی ژبو د رامنځته کېدو سبب وګرځېدې، د اېنګل (انګل) ټبر چې د دې سيمې ډېره برخه يې جوړوله دا سيمه انګلينډ يانې د انګل وګړو سيمه ونوموله او په کومه ژبه چې دوی خبرې کولې هغې ته يې انګليش نوم ورکړ چې په پښتو ژبه کې يې انګريزي يا انګليسي بولي.
تاريخ
[سمول]- زړه انګلیسي د اوومې پېړۍ څخه تر ۱۰۰مېلادي کال پورې؛
- منځنۍ انګلیسي له ۱۱۰۰څخه تر۱۴۵۰ یا ۱۵۰۰ مېلادي پورې؛
- نوې انګلیسي له ۱۵۰۰ څخه تر نن ورځې پورې
سرچینې
[سمول]- Clark, V. P. , Eschholz, P. A. , and Rosa, A. F. (eds.), (1981), Language, Introductory Readings, (3rd ed.), St. Martin's Press, Inc. , ISBN 0-312-46796-6, en Parameter error in {{ISBN}}: invalid character
بهرنۍ لینک
[سمول]- ↑ "The Roman epoch in Britain lasted for 367 years", Information Britain website
- ↑
{{cite web}}: Empty citation (help) - ↑ Bosworth, Joseph. "Engla land". An Anglo-Saxon Dictionary (Online). Prague: Charles University in Prague. خوندي شوی له the original on 28 ژانویه 2013. بياځلي په 14 اوت 2020.
{{cite web}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help)د سياس۱ تېروتنې: نېټې (link) - ↑ Bosworth, Joseph. "Englisc". An Anglo-Saxon Dictionary (Online). Prague: Charles University in Prague. خوندي شوی له the original on 28 ژانویه 2013. بياځلي په 14 اوت 2020.
{{cite web}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help)د سياس۱ تېروتنې: نېټې (link) - ↑ Collingwood, R. G. (۱۹۳۶). "The English Settlements. The Sources for the period: Angles, Saxons, and Jutes on the Continent". Roman Britain and English Settlements. Oxford, England: Clarendon. pp. 325 et sec. ISBN ۰۸۱۹۶۱۱۶۰۳.
{{cite book}}: Check|isbn=value: invalid character (help); Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ Collingwood, R. G. (۱۹۳۶). "The English Settlements. The Sources for the period: Angles, Saxons, and Jutes on the Continent". Roman Britain and English Settlements. Oxford, England: Clarendon. pp. 325 et sec. ISBN ۰۸۱۹۶۱۱۶۰۳.
{{cite book}}: Check|isbn=value: invalid character (help); Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ "The Germanic Invasions of Western Europe, Calgary University". Ucalgary.ca. خوندي شوی له the original on ۲۳ مه ۲۰۰۷. بياځلي په 21 April 2010.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)د سياس۱ تېروتنې: نېټې (link)