جعلي خبرونه په هند کې

جعلي خبرونه په هند کې هغو غلطو یا ناسمو معلوماتو ته ویل کېږي چې په خوله او دودیزو رسنیو له لارې ویل کېږي او په دې وروستیو کې د ډیجیټالي وسایلو له لارې تر سره کېږي لکه ایډیټ شوې ویډیوګانې، میمونه، نا تایید شوي اعلانات او په ټولنیزو رسنیو کې خپرې شوې اوازې. په دې هېواد کې د ټولنیزو رسنیو له خوا خپریدونکي جعلي خبرونه په یوه جدي ستونزه باندې اوښتې ده، چې کولای شو په دې برخه کې په ۲۰۱۸ کال کې د هغو ۲۰ کسانو د مړینې موضوع یاده کړو چې په ټولنیزو رسنیو کې د ناسمو معلوماتو د خپراوي له کبله خپل ځانونه له لاسه ورکړل.

شالید

د رویټرز د ژورنالیزم د زده کړې د انستیتوت مشر، راسموس کلیس نیلسین فکر کوي چې: «د لویدیځ په پرتله د هند په څېر هېواد کې د ناسمو معلوماتو د خپرولو ستونزه ډېره پیچلې او ګواښوونکې ده». هند کې د انټرنېټ په زیاتیدو سره د په ټولنیزو رسنیو کې جعلي خبرونو له لاسه رامنځته کېدونکې زیانونه مخ پر زیاتیدو دي، ځکه چې په دې هېواد کې په ۲۰۱۲ کال کې د انټرنېټ کاروونکو وګړو شمېر له ۱۳۷ میلیونو څخه په ۲۰۱۹ کال کې ۶۰۰ میلیونه وګړو ته رسیدلی. هند د واټساپ تر ټولو ستر بازار دی چې ۲۳۰ میلیونه کاروونکي لري او له همدې کبله د جعلي خبرونو د خپریدو لپاره دا یو له اصلي پلاټفارمونو څخه ګڼل کېږي. یوه تر ټولو اصولي ستونزه دا ده چې د توکو او معلوماتو تر لاسه کوونکي د خپلې بې خبرۍ له لاسه دوی ته په ټولنیزو رسنیو کې پر لیږل شویو معلوماتو باندې باور کوي. د جعلي خبرونو د خپریدو او اغیزو د مخنیوي لپاره ګڼ نوښتونه او لارې چارې په کار اچول شوي دي. جعلي خبرونه همداشان په فیسبوک او ټویټر کې هم خپریږي.  

د ګارډین ورځپاڼې د راپور له مخې، د هند د رسنیو څېړنیزې ادارې CMS ویلي چې په هند کې د جعلي خبرونو د خپریدو یو علت «د رسنیو د تګلارې د تایید نشتوالی» دی. سربېره پر دې، د قانون پلي کوونکو چارواکو د «ساختګي مقالو لیکونکي» خبریالان او ژورنالیستان نیولي دي، په تیره بیا کله چې د هغوی مقالو جنجالونه را پورته کړي دي.

په هند کې زیاتره جعلي خبرونه د سیاسي او مذهبي موضوعګانو اړوند خپریږي. د BJP، کانګریس او نورو سیاسي ګوندونو د معلوماتي ټیکنالوژۍ برخې د همدې ګوندونو د سیاسي مخالفینو او د هر هغه کمپاین په وړاندې چې د دغو ګوندونو پر خلاف وي، د جعلي خبرونو پر خپرولو باندې تورن شوي دي. د BJP ګوند د مذهبي لږکیو په نښه کولو سره د جعلي خبرونو پر خپریدو باندې تورن شوی دی. د RSS ګوند خپرنیز ارګان Organizer او د کانګریس ګوند خپرنیز ارګان National Herald هم د ګمراه کوونکو رپوټونو په خپرولو سره تورن پیژندل شوي دي.

بېلګې

کرونا وېروس

د کرونا وېروس اړوند ناسم معلومات د ټولنیزو رسنیو د هغو پیغامونو په بڼه دي چې پکې نا تایید شوي د کورنۍ درملنې، جعلي مشورې او د توطیې تیوري ګانې شاملي دي. د کرونا وېروس په اړه د جعلي خبرونو د خپرولو په تور څه کم دوه کسه تر اوسه پورې نیول شوي دي. د ۲۰۲۰ کال د مارچ په اوومه د هند لومړي وزیر نرېندا مودي له خلکو وغوښت تر څو د کرونا وېروس په اړه اوازو باندې باور مه کوئ. د رسنیو معلوماتي دفتر د مارچ په ۲۴مه د امارو او ارقامو یوه څېړنه خپره کړه چې پکې لیکل شوي و چې په هند کې د بېړني مالي حالت د تپل کېدو په اړه خبرونه جعلي دي. له دې ډول خبرونو سره د مقابلې لپاره، د اپریل له ۱۴مې راهیسې څه باندې ۴۰۰ هندي ساینس پوهان په ګډه سره کار کوي تر څو د همدې وېروس په اړه ناسم معلومات رد کړي.

په ۲۰۱۹ کال کې د تابعیت (تعدیل شوی) قانون

د تابعیت د تعدیل شوي قانون (CAA) لاریونونو په ټولنیزو رسنیو کې د جعلي خبرونو او جعلي محتوی د توپان لامل وګرځید چې په ترڅ کې یې لاریونوال او د ډیلي پولیس په ورته توګه تر هدف لاندې ونیول. د واکمن BJP ګوند غړي ولیدل شول چې داسې ویډیوګانې یې خپرولې چې پکې په غلطه سره یې خلک له دې خبرول چې ګواکې د عليګړ مسلم پوهنتون محصلینو د هندوانو ضد شعارونه ورکوي. د هند سترې محکمې د هند له مرکزي حکومت څخه وغوښتل تر څو د تابعیت د تعدیل شوي قانون موخې، مقاصد او ګټې ټولو خلکو ته ورسوي تر څو کولای شي په دې اړه خپاره شوي جعلي خبرونه له منځه یوسي. د BJP ګوند مشرانو د ټلیفون یوه شمېره خپره کړه او له خلکو څخه یې وغوښتل چې له دې قانون څخه د ملاتړ ښودلو په خاطر دې دغې شمېرې ته یو میسکال ورکړي. خو دغه شمېره په ټویټر کې په پراخه کچه سره خپره شوه او د دې شمېرې په اړه یې داسې جعلي خبرونه خپاره کړل چې ګواکې دې شمېرې ته په زنګ وهلو سره به تاسې له فاحشه ښځو سره په اړیکه کې شئ او د نیټفلیکس په څیر پلاټفارمونو کې به وړیا ګډون تر لاسه کړئ.

د هند امنیتي او استخباراتي ادارو راپور ورکړی و چې دوی له پاکستان څخه شاوخوا ۵۰۰۰ د ټولنیزو رسنیو اداره کوونکي په ګوته کړي دي چې د تابعیت د تعدیل شوي قانون په اړه یې «جعلي او ناسم تبلیغات خپرول»، چې ځینو یې بیا په دې درشل کې «ډېرې ژورې جعلي ویډیوګانې» خپرولې. د ټولنیزو رسنیو پلټفارمونو د جعلي، پاروونکو او عامه خبرونو د کنترول لپاره میډیټران درلودل.

زاړه انځورونه او ویډیوګانې به په ټولنیزو رسنیو کې ان د مشهورو شخصیتونو له خوا خپریدل او په دې سره به د لاریونونو اور ته لمن وهل کېده.  زاړه تصویرونه به همداشان د دې لپاره خپریدل تر څو وښیې چې لاریونوالو په ګڼو ځایونو کې پر تاوتریخوالې لاس پورې کړی دی. دې ته ورته، د پولیسو له خوا د زورزیاتي ځینې پخواني کلیپونه به هم خپریدل او په غلطه سره به یې دا پرې ثابتول چې ګواکې د CAA لاریونوال په دې ډول وهل ټکول کېږي. د BJP د ګوند د معلوماتي ټیکنالوژۍ د برخې مشر، امیټ مالویا هغه منحرف شوې ویډیوګانې هم خپرولي چې پکې د CAA ضد لاریونوال یې ناسم پیژندلي وو او د «زنداباد پاکستان» شعارونه او د هندو ټولنې په وړاندې یې مخرب شعارونه ورکول.

د مالیزیا لومړي وزیر د همدې قانون د اړتیا په اړه خبرې وکړي خو له هندي تابعیت څخه یې د هندي مسلمانانو د ممکنه محرومیدو په اړه اندېښنه څرګنده کړه. په مقابل کې د هند د بهرنیو چارو وزارت د هغه «ریښتینې ناسمې څرګندونې» رد کړي او ویې ویل چې دا کار به «هېڅ یو هندي که هغه په هر مذهب پورې تړلی وي له خپل تابعیت څخه محروم نه کړي». د بنګلور د پولیسو کمیشنر له خلکو وغوښتل چې د CAA په اړه جعلي خبرونو باندې باور و نه کړي، په داسې حال کې چې د اسام پولیسو بیا خلکو ته خبرداری ورکړ چې په ټولنیزو رسنیو کې د خپلو مطالبو د خپرولو په اړه دې احتیاط وکړي.

ټولټاکنې

د هند د ۲۰۱۹ کال په عمومي ټولټاکنو کې جعلي خبرونه زښته ډېر وو. تر ټولټاکنو وړاندې د ټولنې په هره کچه کې ناسم معلومات خورا زیات وو. هان ځینو خلکو د هند دغو ټولټاکنو ته د «هند لومړني د واټساپ ټولټاکنو» نوم ورکړ، ځکه چې په دې ټولټاکنو کې واټساپ د زیاترو نوماندانو له خوا د تبلیغاتو د یوې وسیلې په توګه کاریده. لکه څرنګه چې VICE او AltNews لیکي: «ګوندونو د واټساپ اپلیکیشن  وسله وال کړی و» او په مقابل کې «ناسم معلومات وسله وال شوي وو».

هند ۲۲ رسمي ژبې لري، چې له امله یې د فیسبوک لپاره دا ډېره ستونزمنه وه تر څو په دې ټولو ژبو کې شریک شوي معلومات وڅېړي، خو بیا یې هم د ۱۰ مواردو په اړه اړینې سرچینې را ټولې کړي دي او د سندي، اوډیا او کناډا په څير ژبې یې د ۲۰۱۹ کال تر مۍ میاشتې پورې هېڅ نه وي کتلي. سره له دې هم، فیسبوک په ورځ کې نږدې یو میلیون حسابونه پاکول چې په دې کې هغه حسابونه هم شامل و چې تر ټولټاکنو وړاندې یې ناسم او جعلي معلومات خپرول.

د پاکستان پر وړاندې جعلي خبرونه

هغه څېړنه چې د اروپايي ټولنې د DisinfoLab له خوا په ۲۰۱۹ کال کې تر سره شوه په ډاګه شوه چې «په څه باندې ۶۵ هېوادونو کې څه کم ۲۶۵ د جعلي خبرونو سیمه ایزې وېبپاڼې د هند د نفوذي شبکو له خوا پر نړیوالو ادارو باندې د اغیزې اچولو او د پاکستان په اړه د عمومي برداشت د اغیزمنولو لپاره مدیریت کېږي».د «هند د سرګذشتونو» په نوم په یوه څېړنه کې ښودل کېږي چې تر ۲۰۲۰ کال پورې، په ۱۱۶ هېوادونو کې د هند پلوو دا ډول جعلي خبرونو وېبپاڼو شمېر ۷۵۰ ته رسیدلی وو. د جعلي خبرونو د خپروونکو ځینو مشهورو وېبپاڼو او انلاین سرچینو بېلګې دا دي: OpIndia او پسټ کارد نیوز.