تانبه:فلسفه/څانگې
فلسفه د هغو بنسټیزه پوښتنو په اړه فکر کول چې انسان یې په خپل ذهن کې جوړولای شي. له څانگیز اړخه موږ د فلسفې څانگې په درې ډلبندیو وېشو، خو ځینه وخته دا وېشنې یو څه نورې هم زیاتېږي او یا هم له یو بل سره اړیکه پیدا کوي:
- منطق: Wڅه شی د یو ښه بحث لامل کېدای شي؟ زه د پېچلو استدلالونو په اړه څه ډول انتقادي تفکر کولای شم؟ څه شی د ښه تفکر لامل کېږي؟ کله ویلای شم چې یو شی څه معنی نه لري؟ د منطق منشاء او سرچینه څه شی ده؟
- پوهنپوهنه: د پوهې طبیعت او بریدونه (سرحدونه) څه دي؟ د بشري وجود لپاره زیات بنسټیز څه دي؟ د اپیستمولوجي پېژندل یا انتولوجي؟ هغه پوهې ته څنګه رسېدای شو چې مونږ پوهېږو؟ د پوهې محدودیت او وسعت و پراختیا کومي دي؟ مونږ څه ډول پوهېدای شو چې بل ذهن هم شته (که مونږ کولای شو)؟ موږ څه ډول پوهېدای شو چې یوه بهرنۍ نړۍ شتون لري (که موږ کولای شو)؟ موږ څه ډول خپل ځواب ثابتولی شو؟ صحیح بیانیه څه ده؟
- مېټافيزيک: What sorts of things exist? What is the nature of those things? Do some things exist independently of our perception? What is the nature of space and time? What is the relationship of the mind to the body? What is it to be a person? What is it to be conscious? Do gods exist?
- اخلاق: ایا د سمو او ناسمو اخلاقي کړنو ترمنځ توپیر شته؟ که وي نو څه توپیر شته؟ کومې کړنې سمې او کومې ناسمې دي؟ ایا الهي لارښوونې سم عملونه سم ترسره کوي؟ یا یې سموالې په بل څه کې نغښتی دی؟ ایا معیارونه چې سم دي مطلق دي، او یا دا ټول اړوند معیارونه ځانته ځانګړی
کولتور لري؟ زه باید څه ډول ژوند وکړم؟ خوښي څه ده؟
- ښکلاپوهنه: هنر څه شی دی؟ ښکلا څه شی ده؟ ایا د خوند معیار شته دی؟ که چېرې همداسې ده، نو څه مانا لري؟ ښه هنر څه دی؟ ایا هنر د پای ته رسول، یا "هنر د هنر لپاره"؟ څه شی موږ هنر سره پیوستوي؟ هنر څرنگه پر موږ اغیز کوي؟ ایا یو څه هنر غیر اخلاقي دی؟ ایا هنر د ټولنو په پرمختگ یا فساد کې ککړولای شي؟
- د ژبې فلسفه: How are sentences composed into a meaningful whole, and what are the meanings of the parts of sentences? What is the nature of meaning? (What exactly is a meaning?) What do we do with language? How do we use it socially? (What is the purpose of language?) How does language relate to the mind, both of the speaker and the interpreter? How does language relate to the world?
- سياسي فلسفه: Are political institutions and their exercise of power justified? What is justice? Is there a 'proper' role and scope of government? Is democracy the best form of governance? Is governance ethically justifiable? Should a state be allowed? Should a state be able to promote the norms and values of a certain moral or religious doctrine? Are states allowed to go to war? Do states have duties against inhabitants of other states?