واخي وگړي
واخي وگړي یا خیک چې په لر هنزه دره کې د گوجالي په نامه یادیږي، د افغاننستان د واخان سیمې یو لږکی توکم دی چې اسماعیلي دیني ډلې پورې تړاو لري. دا ډله د افغانستان، پاکستان په چترال او گوجل سیمو، تاجکستان، د چین په سینگیانگ ایالت کې اوسي.[۱][۲] دوي په واخي ژبه خبرې کوي.
د وگړو شمېر او ډیموگراپي[سمول]
د یوه نیمگړي اټکل له مخې د واخي وگړو شمېر د ۷۰۰۰۰ څخه ۱۰۰۰۰۰ ترمنځ اټکل شوی دی.[۳][۴] د واخي وگړو توکم په څلورو هېوادونو کې پاشلی ژوند لري چې عبارت دي له: افغانستان، تاجکستان, پاکستان او سینگیانگ شمال ختیځ چین. په چین کې واخي وگړي په رسمي توگه د سینگیانگ د تاجکو په نامه پېژندل شوي دي، په افغانستان کې د پامیريانو په نامه او همدارنگه په تاجکستان کې د تاجکي وگړو په توگه مگر یو ځانگړې پېژندگلو چې دپامیريانو په نامه ده هم لري. په پاکستان کې هم دوي ځانونه پامیري او گوجلي بولي. واخي وگړي د اغا خاني اسماعیلي ډلې په نزاري فرقی پورې تړلي دي.[۴][۵]
اقتصاد[سمول]
واخي وگړي په ټولیز ډول سره یو غرییزه مېشت توکم دی چې ډېری اقتصادي تکیه یې د مېښو او اسونو په څرولو باندې ده.[۶] ډېری واخي وگړي دوه استوگنځایونه لري چې یو یې د اوړي او بل یې د ژمي د اوسېدا لپاره جوړ کړی وي. دا کورونه په عمومي توگه له ډبرو او وخو جوړ وي.[۶]
سازمانونه[سمول]
واخي کولتوري ټولنه[سمول]
In Pakistan, the central organization of Wakhis is the Wakhi Tajik Culture Association Pakistan (WCA), an organization that is working with the Pakistani Ministry of Culture and Tourism and Lok Virsa Pakistan. The WCA aims to preserve the Wakhi language and culture and to record its poetry and music. The WCA has arranged more than twenty programmes since 1984, including cultural shows, musical nights, large-scale musical festivals with the collaboration of Lok Virsa Pakistan, Aga Khan Cultural Service Pakistan (AKCSP), and Pakistan Television. In 2000, the WCA won a "Best Programme" organizer award in the Silk Road Festival from the President of Pakistan, Pervez Musharraf.
رسنۍ[سمول]
د پاکستان راډیو د گلگت سټېشن په واخي ژبه د "صدوی بومی دونو" (د نړۍ د بام غږ) په نامه خپرونه لري.
د واخي ابیڅو کمپیوټري تدوین او اوډنه راټوله شوې او خپره شوې ده چې په دې کار سره به څېړونکو ته دا موکه په لاس ورشي چې د واخي ژبې شعر و شاعري، ادب او تاریخ د کتاب ژبې ته وسپاري.
دا هم وگورئ[سمول]
یادښتونه او سرچینې[سمول]
- ↑ "Distribution of Wakhi Ethnic Group". Gojal.net. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۲ اپرېل ۲۰۱۵ باندې. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - ↑ Phillips, David J. (2001) Peoples on the Move: introducing the nomads of the world Piquant, Carlisle, p. 271, ISBN 1-903689-05-8
- ↑ Coates, Ken (2004). A global history of indigenous peoples: Struggle and survival. New York: Palgrave MacMillan, Isbn=1403939292
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ West, Barbara (2008). Encyclopedia of the peoples of asia and oceania. Facts on File, Isbn=0816071098
- ↑ Shahrani, M. Nazif Mohib (2002) The Kirghiz and Wakhi of Afghanistan University of Washington Press, Seattle, p. 216, ISBN 0-295-98262-4
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ "Khyber Pakhtunkhwa: People and Tribes". Government of the Khyber Pakhtunkhwa. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۶ مارچ ۲۰۱۵ باندې. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة)
ژوندلیکونه[سمول]
- Felmy, Sabine (1996) The Voice of the Nightingale: A Personal Account of the Wakhi Culture in Hunza Oxford University Press, New York, ISBN 0-19-577599-6.
- Shahrani, M. Nazif. (1979) The Kirghiz and Wakhi of Afghanistan: Adaptation to Closed Frontiers and War University of Washington Press, Seattle, ISBN 0-295-95669-0; 1st paperback edition with new preface and epilogue (2002), ISBN 0-295-98262-4.
بهرنۍ تړنې[سمول]
- د واخي تاجک کولتوري ټولنې ویب سایټ Archived 2008-07-26 at the Wayback Machine.
- "گوجل (لر هونزه)". د اصلي آرشيف څخه پر ۰۵ اپرېل ۲۰۱۵ باندې. الوسيط
|CitationClass=تم تجاهله (مساعدة) - Hermann Kreutzmann (2003) د پامیر توکمي لږکي
- انځورونه له افغانستان څخه: Natural Beauty, Not War - البوم له خوا: NPR